Οι ιταλικές τράπεζες μαστίζονται από υπέρογκα κόκκινα δάνεια και πολλές από αυτές χρειάζονται ανακεφαλαιοποίηση. Η Ευρωπαική Ένωση απαιτούσε πριν από λίγους μήνες από τον Ρέντσι να ακολουθήσει τη μέθοδο του Bail in, δηλαδή του κουρέματος των καταθέσεων στις ιταλικές τράπεζες. Ο Ρέντσι είχε σαφώς δηλώσει στη Μέρκελ οτι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ στην Ιταλία, η Γερμανία είχε υποχωρήσει και ο Ρέντσι είχε αποφασίσει να καλύψει τις κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών με αυξήσεις κεφαλαίου από την αγορά αλλά και από τον προυπολογισμό αν χρειαστεί, σπάζοντας τους ευρωπαικούς “κανόνες”. Μη μπορώντας να αντιδράσει σε μια τέτοια απόφαση επειδή η Ιταλία είναι μια από τις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης, η Ευρωπαική Ένωση είχε υποχωρήσει και καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η δήλωση του Ρέντσι στη Μέρκελ, οτι “αν επιμείνεις στο bail in, πάρε τα κλειδιά και κάνε το εσύ. Εγώ δεν το κάνω.”
Τι θα γίνει ομως αν φύγει ο Ρέντσι ο οποίος έχει ένα συγκεκριμένο πλάνο αντιμετώπισης των κόκκινων δανείων;
Οι διεθνείς οικονομικοί αναλυτές φοβούνται οτι σε αυτή την περίπτωση η ανακεφαλαιοποίηση των ιταλικών τραπεζών θα είναι πολύ δύσκολη επειδή οι επενδυτές θα φοβηθούν να τοποθετήσουν κεφάλαια σε μια χώρα με πολιτκή αστάθεια. Αν οι επενδυτές δεν βάλουν λεφτά, θα χρειαστεί η κυβέρνηση να βάλει σημαντικά κεφάλαια από τον ιταλικό προυπολογισμό δεδομένου οτι τα κόκκινα δάνεια ανέρχονται επισήμως στο υπέρογκο ποσόν των 380 δισ Ευρώ. Ανεπισήμως όμως, οι εκτιμήσεις διεθνών τραπεζιτών τα ανεβάζουν ακόμη και στα 800 δισ Ευρώ.
Σε κάθε περίπτωση, ο ιταλικός προυπολογισμός δεν αντέχει τόσο μεγάλο ποσό καθώς το Δημόσιο Χρέος της Ιταλίας ξεπερνάει το 132% του ΑΕΠ ποσοστό που θεωρείται ήδη ιδιαίτερα υψηλό με βάση τα διεθνή κριτήρια.
Οι Ιταλοί δεν μπορούν να προσβλέπουν σε βοήθεια από την Ευρωπαική Ένωση, αφού με βάση τους ευρωπαικούς νόμους, για να ενισχύσει η ΕΕ ένα τραπεζικό σύστημα, πρέπει πρώτα να έχει προηγηθεί bail in, δηλαδή μετατροπή των καταθέσεων των Ιταλών σε κεφάλαια των τραπεζών, δηλαδή κούρεμα όλων των καταθέσεων. Αυτό θα προκαλούσε καταστροφή στους Ιταλούς καταθέτες και ενδεχομένως απρόβλεπτες κοινωνικές επιπτώσεις και αντιδράσεις.
Οι αναλυτές εκτιμούν επίσης οτι τα επιτόκια στην Ιταλία θα αυξηθούν πολύ και οτι η ρευστότητα θα στερέψει εντελώς, σε μια χώρα που ούτως ή άλλως δεν έχει ικανοποιητικό ρυθμό ανάπτυξης επί πολλά χρόνια.
Οι ιταλικές τράπεζες ενδέχεται να καταρρεύσουν και είναι ενδεικτικό οτι οι μετοχές τους έχουν χάσει περισσότερο από το 60% της αξίας τους από την αρχή του έτους, με την πιο επικίνδυνη τη Monde Dei Paschi να έχει χάσει το 83%. Οι τιμές των ιταλικών ομολόγων επίσης έχουν γκρεμιστεί. Οι ανησυχίες για τις ιταλικές τράπεζες προκαλούν πτώση τιμών και στις ευρωπαικές τραπεζικές μετοχές.
Ντόμινο
Ο Πρόεδρος της Ευρωπαικής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι βοηθάει όσο μπορεί την κατάσταση μέσω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης και αγοράζει ιταλικά ομόλογα για να βοηθήσει και τις τράπεζες και τη χώρα, αλλά αυτό δεν θα αρκεί αν δεν βρεθεί λύση στο πρόβλημα τόσο των κόκκινων δανείων όσο και στο πρόβλημα του υψηλού δημοσίου χρέους. Δεν είναι δε λίγοι οι αναλυτές που υποστηρίζουν οτι το πρόβλημα των ιταλικών τραπεζών είναι άλυτο και οτι αυτό εντάσσεται σε ένα γενικότερο πρόβλημα όλων των τραπεζών παγκοσμίως, οι οποίες μετά το 2008 ζούν με “τεχνική υποστήριξη” η οποία όμως δεν αποδίδει πλέον.
Οι εξελίξεις αυτές στην Ιταλία - αν συμβούν - αναμένεται να πλήξουν άμεσα και τις ισπανικές τράπεζες και στη συνέχεια τις γαλλικές, αφού το τραπεζικό σύστημα της Ευρώπης είναι διασυνδεδεμένο μέσω δανείων από τη μια χώρα στην άλλη. Φανταστείτε, οτι η τέταρτη μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα η Hypovereinsbank είναι θυγατρική της Unicredit που είναι η μεγαλύτερη ιταλική τράπεζα και η οποία κινδυνεύει.
Υπό αυτές τις συνθήκες, τα χρηματιστήρια αναμένεται να μπούν σε πολύ μεγάλη αστάθεια και η Ευρωπαική Ένωση να μη μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα χωρίς να αλλάξει άρδην πολιτική και κανόνες.
Όλα αυτά προκαλούν μεγάλη ανησυχία στους διεθνείς οικονομικούς αναλυτές, οι οποίοι εύχονται να κερδίσει το ΝΑΙ ώστε ο Ρέντσι να έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και οι επενδυτές να προθυμοποιηθούν να βάλουν χρήμα στις αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών ώστε να αποφευχθεί η κατάρρευση τους και η υπερχρέωση του ιταλικού κράτους.
Κατά σύμπτωση, σήμερα είναι και οι Αυστριακές εκλογές όπου αναμένεται οτι θα κερδίσει το ακροδεξιό κόμμα το οποίο κάθε άλλο παρά φιλο- Ευρωπαικό είναι. Και αυτός είναι ένας παράγοντας ανησυχίας για την Ευρώπη και την συνοχή της δεοδμένου οτι αναμένονται πολλές δυσκολίες στη διαμόρφωση κοινών ευρωπαικών πολιτικών αν επικρατήσουνσ ε αρκετές χώρες εθνικιστικά κόμματα.
Παρά όμως την απαισιοδοξία των αναλυτών και τις δυσάρεστες προβλέψεις για τις αγορές, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας το γεγονός οτι ούτε το Brexit ούτε η εκλογή του Τράμπ στις ΗΠΑ, που θεωρούνταν γεγονότα ικανά να διαλύσουν τις αγορές, προκάλεσαν σοβαρό πρόβλημα. Στην αρχή υπήρξε υποχώρηση και στη συνέχεια ράλι στα Χρηματιστήρια. Βάσει λοιπόν των προηγούμενων αντιδράσεων τους στα δυο αυτά σημαντικά γεγονότα, υπάρχει η πιθανότητα το αποτέλεσμα του ιταλικού δημοψηφίσματος να μην επηρεάσει τελικά παρά μόνο προσωρινά τις αγορές.