«H Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις της ΕΕ-28 σε ό,τι αφορά τόσο τον συνολικό δείκτη DESI 2018 όσο και τις επιμέρους διαστάσεις του. Με εξαίρεση τις ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες, όπου η χώρα έχει κατορθώσει να μειώσει σε κάποιο βαθμό την απόσταση που τη χωρίζει από τον μέσο όρο της ΕΕ-28, φαίνεται ότι οι προσπάθειες της χώρας να βελτιώσει τις ψηφιακές της επιδόσεις σημαντικά και με ταχείς ρυθμούς δεν έχουν ως τώρα αποφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Το ΚΕΠΕ μάλιστα κάνει ειδική αναφορά στο ότι μεγαλύτερη διαχρονικά απόσταση της χώρας από τον ευρωπαϊκό μέσο σημειώνεται στην περίπτωση του ανθρώπινου κεφαλαίου, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει και η περίπτωση του δείκτη της ενσωμάτωσης της ψηφιακής τεχνολογίας, όπου φαίνεται το ψηφιακό χάσμα της Ελλάδας να έχει διευρυνθεί στον DESI 2016 σε σχέση με τον DESI 2015.
Brain drain
Μάλιστα αυτό που καταγράφεται είναι το ότι πολλά Ελληνόπουλα μπορεί να σπουδάζουν εδώ πληροφορική και επικοινωνίες αλλά φεύγουν γα δουλειά στο εξωτερικό γεγονός που επιδεινώνει την ψηφιακή υστέρηση της χώρας.
«Οι ειδικοί ΤΠΕ (Τεχνολογίας Πληροφορικής Επικοινωνιών) στην Ελλάδα αντιπροσωπεύουν το 1,4% της συνολικής απασχόλησης, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι υπερδιπλάσιος, 3,7%, και σε χώρες όπως η Φινλανδία, η Σουηδία και η Εσθονία ξεπερνάει το 5%. Η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση αναφορικά με τον συγκεκριμένο υποδείκτη. Από την άλλη πλευρά, σύμφωνα με τον DESI 2017 (τα στοιχεία για την Ελλάδα δεν είναι ενσωματωμένα στον DESI 2018) το 2014 στην Ελλάδα αντιστοιχούν 16,2 πτυχιούχοι θετικών επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών (STEM) ανά χίλια άτομα ηλικίας 20-29, γεγονός που την φέρνει στην 18η θέση της κατάταξης και σχετικά κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ο οποίος είναι 18,8. Με βάση τα στοιχεία της Eurostat, το 2015 η Ελλάδα βρίσκεται στη 14η θέση, με 16,9 πτυχιούχους STEM ανά χίλια άτομα ηλικίας 20-29, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 19,1.» αναφέρει το ΚΕΠΕ και συμπληρώνει:
«Το 2016 η Ελλάδα βρίσκεται στη 13η θέση, ανάμεσα σε 27 κράτη-μέλη της ΕΕ (δεν είναι διαθέσιμα τα στοιχεία για την Ολλανδία) με 17,1 πτυχιούχους STEM ανά χίλια άτομα ηλικίας 20-29. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2016 την πρώτη θέση στην κατάταξη παίρνει η Σλοβενία με 33,3 πτυχιούχους STEM ανά χίλια άτομα, ενώ το 2015 και το 2014 πρώτη είναι η Ιρλανδία με 31,5 και 24,7, αντίστοιχα.
Η διαφορά ανάμεσα στους δύο δείκτες (πτυχιούχους STEM και ειδικούς ΤΠΕ) για την Ελλάδα ενδεχομένως να αποτελεί μία ένδειξη του φαινομένου της διαρροής επιστημόνων (brain drain), καθώς οι νέοι φαίνεται να σπουδάζουν θετικές επιστήμες στην Ελλάδα αλλά δεν φαίνεται να δραστηριοποιούνται επαγγελματικά εντός συνόρων. Το ψηφιακό χάσμα μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ σε ό,τι αφορά το ανθρώπινο κεφάλαιο φαίνεται να είναι σημαντικό και δεν παρουσιάζονται ενδείξεις περιορισμού του. Είναι επομένως απαραίτητο είτε να εντατικοποιηθούν υπάρχουσες πρωτοβουλίες (π.χ. Εθνική Συμμαχία για τις ψηφιακές δεξιότητες), είτε να δημιουργηθούν νέες στοχευμένες δράσεις οι οποίες θα περιορίσουν τον κίνδυνο της ψηφιακής περιθωριοποίησης και θα μειώσουν το υφιστάμενο χάσμα μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ» τονίζεται χαρακτηριστικά.
Η εικόνα στις ηλικίες
Όπως αναφέρει το ΚΕΠΕ, ο «δείκτης του ανθρώπινου κεφαλαίου στον DESI αποτυπώνει τις δεξιότητες που απαιτούνται προκειμένου τα άτομα να επωφεληθούν από την ψηφιοποίηση. Έτσι η Ελλάδα βρίσκεται στην 26η θέση, πάνω μόνο από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Επίσης, η Ελλάδα βρίσκεται στην 26η θέση σε ό,τι αφορά τους χρήστες του διαδικτύου, καθώς μόνο το 67% των ατόμων ηλικίας 16-74 χρησιμοποιούν το διαδίκτυο τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 81% και σε χώρες όπως το Λουξεμβούργο και η ∆ανία το ποσοστό αυτό ξεπερνάει το 95%. Χαμηλή είναι η θέση της Ελλάδας (25η θέση) και σε ό,τι αφορά το ποσοστό των ατόμων που διαθέτουν τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Λιγότεροι από τους μισούς Έλληνες ηλικίας 16-74, για την ακρίβεια το 46%, διαθέτουν τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 57% και το αντίστοιχο ποσοστό ξεπερνά το 77% σε χώρες όπως το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Σουηδία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι δύο επόμενοι δείκτες.
Σε σχέση με το ποσοστό των ανδρών και των γυναικών που διαθέτουν τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Στην Ελλάδα για το 2017 το 49% των ανδρών και το 44% των γυναικών διαθέτουν τουλάχιστον βασικές ψηφιακές δεξιότητες· τα αντίστοιχα ποσοστά για την ΕΕ είναι 60% και 55%. Στην Ελλάδα η διαφορά μεταξύ των δύο φύλων, για τα τρία χρόνια για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, κυμαίνεται από 2 έως 8 π.μ., ενώ στην ΕΕ από 4 έως 5 π.μ. Παρατηρούμε, επομένως, ότι υπάρχουν μικρές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ΕΕ, όμως το χάσμα των φύλων κυμαίνεται σε παρόμοια επίπεδα στην Ελλάδα και στην ΕΕ
Υστέρηση στις επιχειρήσεις
Όπως αναφέρεται η χαμηλή θέση της χώρας στον ευρωπαϊκό ψηφιακό χάρτη ενδεχομένως να συνδέεται με τους βραδύτερους ρυθμούς προόδου που σημειώνουν οι ελληνικές επιχειρήσεις στη χρήση υπηρεσιών υπολογιστικού νέφους (cloud computing) και ηλεκτρονικών τιμολογίων, καθώς και στην επιδείνωση των επιδόσεων των επιχειρήσεων στις δραστηριότητες ηλεκτρονικού εμπορίου συγκριτικά με την προηγούμενη αξιολόγηση (European Commission, 2016).
«Είναι επομένως απαραίτητο να εντατικοποιηθούν υπάρχουσες πρωτοβουλίες και να δημιουργηθούν νέες στοχευμένες δράσεις οι οποίες θα βελτιώσουν τις επιδόσεις της χώρας, θα συμβάλουν στην ανάπτυξη και θα μειώσουν το υφιστάμενο χάσμα μεταξύ Ελλάδας και ΕΕ, αναφέρει το ΚΕΠΕ. Πρόκειται για ένα σημαντικό πρόβλημα το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου η χώρα να εκμεταλλευτεί πλήρως το ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει και να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο του ψηφιακού αποκλεισμού και της ψηφιακής περιθωριοποίησης
Η ευκαιρία
Μάλιστα πρόσφατα μιλώντας στο διήμερο Φόρουμ της Διεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών (ITU) «Towards 5G Enabled Gigabit Society» που έγινε στην Αθήνα ο Γενικός Διευθυντής της ΕΕΚΤ, Γιώργος Στεφανόπουλος τόνισε ότι η Ελλάδα κινείται γρήγορα, αλλά όχι ακόμα τόσο, ώστε να ξεφύγει από τις τελευταίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με την ψηφιακοποίηση. Εφικτός στόχος για το άμεσο μέλλον είναι η Ελλάδα να γίνει ψηφιακό hub, βασικός προορισμός επενδύσεων τεχνολογικής καινοτομίας στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, τόνισε ο κ. Στεφανόπουλος, με την προϋπόθεση, βέβαια, να υπάρξει το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο για την ανάπτυξη των επενδύσεων σε νέα δίκτυα, την ψηφιοποίηση των κλάδων της οικονομίας και τη δημιουργία ζήτησης καινοτόμων ψηφιακών υπηρεσιών, ώστε να γίνει πράξη και η σύγκλιση με το μέσο όρο της ΕΕ.
Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει υπολογίσει σε πρόσφατη μελέτη του για τις Κινητές Επικοινωνίες ένα σενάριο σύγκλισης, σύμφωνα με το οποίο με αύξηση διείσδυσης δεδομένων στο επίπεδο της Ιταλίας, Ισπανίας και Πορτογαλίας 6.8 GB ανά κάτοικο/μήνα θα προστεθούν €3.06 δισ. στο ΑΕΠ και €1.62 δισ. στα δημόσια έσοδα έως το 2021.
Γιώργος Αλεξάκης