Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, η πρόοδος της ιατρικής σε συνδυασμό με τις κατάλληλες διαρθρωτικές αλλαγές σε επίπεδο πολιτικής, απασχόλησης και εκπαίδευσης μπορούν να αποτελέσουν τη λύση στο πρόβλημα της γήρανσης πληθυσμού που αντιμετωπίζει η Ευρώπη.
Τροχοπέδη οι γεννήσεις, το προσδόκιμό ζωής και η μετανάστευση
Με βάση τα στοιχεία της μελέτης, οι 3 βασικοί παράγοντες που επιταχύνουν τη γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού είναι η πτώση στα ποσοστά γεννήσεων, σε συνάρτηση με τη βελτίωση του προσδόκιμου ζωής, αλλά και τη μετανάστευση του εργατικού δυναμικού. Η μετανάστευση εμφανίζεται να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα ακόμα και από τη βελτίωση του προσδόκιμου ζωής καθώς το φαινόμενό της κορυφώνεται στο ηλικιακό γκρουπ 30-55, το οποίο αντιπροσωπεύει το κομμάτι του πληθυσμού με τη μεγαλύτερη αναπαραγωγική ικανότητα. Αυτός ο παράγοντας σε συνδυασμό με τη μείωση των γεννήσεων επιτείνει ακόμα περισσότερο τη γήρανση του πληθυσμού. Βάσει των παραπάνω γίνεται όλο και πιο επιτακτική η υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης σχετικά με την αποτελεσματικότερη αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού.
Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, εξετάζεται η μετάβαση από την παραδοσιακή αντίληψη των φάσεων ζωής σε μία πιο προοδευτική αντίληψη, όπου οι ηλικιακοί φραγμοί και διαχωρισμοί καταρρίπτονται, στοχεύοντας στην ένταξη και ενσωμάτωση στον επαγγελματικό κόσμο εργαζομένων ενός διευρυμένου ηλικιακού φάσματος.
Η παράταση του εργασιακού βίου μέσω της διατήρησης υψηλού επιπέδου απασχολησιμότητας του γηράσκοντος εργατικού δυναμικού είναι απαραίτητη. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί συνδυάζοντας την ενίσχυση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων της ηλικιακής αυτής ομάδας με πολιτικές απασχόλησης, εκπαίδευσης και κοινωνικής προστασίας, ώστε να βελτιωθούν οι προοπτικές επανένταξης αυτών των ατόμων στη αγορά εργασίας. Οι κυβερνήσεις στο μέλλον θα κληθούν να εντάξουν εισοδηματικά κίνητρα στις πολιτικές ενθάρρυνσης της επανένταξης αυτού του πληθυσμού στην αγορά εργασίας, καταργώντας παράλληλα τα αντίστοιχα κίνητρα για πρόωρη έξοδο.
Τι «βλέπει» η Παγκόσμια Τράπεζα
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΟΟΣΑ και άλλων οργανισμών, οι ευέλικτοι κανόνες προστασίας της απασχόλησης συνδέονται με αυξημένη προσέλκυση εργαζομένων στην αγορά εργασίας και έχουν θετική επίδραση στη συμμετοχή συγκεκριμένων ομάδων, οι οποίες παραδοσιακά αντιμετώπιζαν εμπόδια στη πρόσβαση στην αγορά εργασία (γυναίκες, άτομα προχωρημένης ή μικρής ηλικίας). Σε αυτή την κατεύθυνση βασικό στοιχείο αποτελεί η δημιουργία ενός πλαισίου κατάρτισης, το οποίο θα υποστηρίζει ενεργά τη δια βίου μάθηση.
Οι οργανισμοί επίσης θα πρέπει να προσαρμοστούν, ώστε να διευκολύνουν ένα μεγαλύτερης ηλικίας εργατικό δυναμικό. Βασική πτυχή της προσέγγισης του κύκλου του εργασιακού βίου είναι ο σχεδιασμός συστημάτων εργασίας για ένα ιδιαίτερα διαφοροποιημένο εργατικό δυναμικό, που θα περιλαμβάνει και μεγαλύτερης ηλικίας εργαζομένους.
Τι «βλέπουν» οι ειδικοί
«Η μετάβαση από τη μεταποιητική βιομηχανία προς υπηρεσίες και γνωσιοκεντρικούς βιομηχανικούς κλάδους, καθώς και η αυξημένη ψηφιοποίηση και αυτοματοποίηση των καθηκόντων, μείωσαν την ανάγκη για βαριά σωματική εργασία, στην οποία δεν μπορούν να ανταποκριθούν οι μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενοι» αναφέρει ο Κωνσταντίνος Μυλωνάς, Διευθύνων Σύμβουλος του Ομίλου Adecco στην Ελλάδα. «Από την άλλη πλευρά, η σημασία ικανοτήτων όπως οι καλές διαπροσωπικές δεξιότητες, η εξυπηρέτηση των πελατών και η εμπειρία, που συχνά συνδέονται με τους μεγαλύτερους εργαζομένους, αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο. Οι μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενοι έχουν πολλά να προσφέρουν στην αγορά εργασίας. Η κύρια προτεραιότητα και το πιο σημαντικό θέμα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις όλων των τομέων είναι η ποικιλομορφία των γενεών στον χώρο εργασίας. Τέσσερις πολύ διαφορετικές γενιές πρέπει να συνεργαστούν και να παραμείνουν παραγωγικές δίνοντας το καλύτερο δυνατό για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Ένας 65χρονος εργαζόμενος πρέπει να εργάζεται αποτελεσματικά με έναν 20χρονο και οι δύο αυτοί πρέπει να είναι σε θέση να κατανοούν ο ένας τον άλλον, να αναγνωρίζουν τα δικά τους πλεονεκτήματα και τους περιορισμούς, αλλά και των άλλων, και να εργάζονται για έναν κοινό στόχο. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο αλλά και συναρπαστικό.»
Η Ελεάννα Γαλανάκη, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, συνδέει την έρευνά της με τη μελέτη: «Υπάρχουν δύο κύριες ροές έρευνας στο πλαίσιο των δημογραφικών προκλήσεων όσον αφορά στην διοίκηση των οργανισμών. Η πρώτη ασχολείται με τη διερεύνηση των γενεών και τη δυναμική που συνεπάγεται η συνεργασία στη δουλειά εκπροσώπων από τρεις, μπορεί και τέσσερις διαφορετικές γενιές (μεταπολεμική γενιά, γενιά X, γενιά Y, γενιά Z). Η δεύτερη έχει να κάνει με τον τρόπο με τον οποίο η διαχείριση των ανθρώπινων πόρων πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες ενός εργατικού δυναμικού που «γκριζάρει», καθώς σε ορισμένες χώρες (όπως στην Ελλάδα) το ποσοστό των εργαζομένων άνω των 50 και 55 αυξάνεται συνεχώς. Τα συστήματα εργασίας υψηλής απόδοσης είναι αποτελεσματικά για τη βελτίωση των επιδόσεων των εργαζομένων όλων των ηλικιών, ενώ επίσης έχει φανεί ότι η εργασία από το σπίτι είναι πολύτιμη για τους μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενους και ότι αποδίδει υψηλότερα ποσοστά καινοτομίας. Ο ακαδημαϊκός διάλογος για τα δημογραφικά στοιχεία στο εγγύς μέλλον φαίνεται πολύ ελπιδοφόρος και το θέμα δεν θα είναι μόνο ενδιαφέρον αλλά και με πολύ χρήσιμες προεκτάσεις για εφαρμογή».
Οι οργανισμοί θα πρέπει να επιδιώκουν την εφεύρεση νέων τρόπων παράτασης της ενεργούς παρουσίας των ανθρώπων στο εργατικό δυναμικό, υιοθετώντας καινοτόμους τρόπους σκέψης γύρω από τη διαχείριση ανθρωπίνων πόρων, την οργάνωση και την τεχνολογία. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας πρέπει να ενισχυθεί η οικοδόμηση κοινωνικών δικτύων υποστήριξης όλων των γενεών, ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν εποικοδομητικά, συμβάλλοντας τόσο κοινωνικά όσο και οικονομικά.