Οι αναστολές συμβάσεων εργασίας ήταν ασφαλώς η νούμερο ένα επιλογή. Άλλωστε, πολλές επιχειρήσεις έκλεισαν και ασφαλώς επέλεξαν να μη δώσουν μισθούς, αφού οι εργαζόμενοι καλύπτονταν, τουλάχιστον σε κάποιο ποσοστό από την αποζημίωση ειδικού σκοπού.

Πέρα, όμως, από τις αναστολές εργασίας, η κυβέρνηση πρόσφερε κι άλλα "εργαλεία". Ποια από αυτά αποδείχθηκαν τα πιο χρήσιμα και ποια αξιοποίησαν περισσότερο οι επιχειρηματίες, ιδιαίτερα στις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Έρευνα της ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ δείχνει πως το μέτρο το οποίο αξιοποίησαν ευρέως οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις ήταν εκείνο της μείωσης του ενοικίου (42,5%). Ακολούθησε η αναστολή φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων (27,8%) και η επιστρεπτέα προκαταβολή (20,1%). Η αναστολή πληρωμής των επιταγών κατά 75 ημέρες εξυπηρέτησε το 10% των επιχειρηματιών και η τραπεζική δανειοδότηση με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου το 9,6%

Αναλυτικότερα:

• Μείωση ενοικίου

Το 42,5% των επιχειρήσεων έκαναν χρήση του μέτρου της μείωσης του ενοικίου, έναντι του 24,8% που δεν προχώρησε σε σχετική αναπροσαρμογή, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι το 31,3% δήλωσε πως δεν έχει ενοίκιο.

Από τα επιμέρους στοιχεία της έρευνας σημειώνεται ότι τα υψηλότερα ποσοστά αξιοποίησης του εν λόγω μέτρου καταγράφηκαν στις υπηρεσίες (45,1%) και στο εμπόριο (44,3%). Στην μεταποίηση το ποσοστό ήταν σημαντικά χαμηλότερο (35,3%) που ωστόσο οφείλεται κυρίως στο εύρημα ότι στον κλάδο αυτό αποτυπώθηκε ένα σημαντικά υψηλότερο ποσοστό επιχειρήσεων χωρίς ενοίκιο (38,5%) έναντι εκείνων των υπηρεσιών (32,1%) και του εμπορίου (26%).

Η ευρεία αξιοποίηση του μέτρου μείωσης των ενοικίων αποτελεί μια αναμενόμενη εξέλιξη καθώς τα μισθώματα αποτελούν ένα σημαντικό στοιχείο του κόστους των επιχειρήσεων. Δεδομένου ότι τα μέτρα που ελήφθησαν για την ενίσχυση των επιχειρήσεων,ιδιαίτερα εκείνων που ανέστειλαν την λειτουργία τους, δεν συμπεριελάμβαναν σημαντικά στοιχεία των δαπανών τους που συνέχιζαν να υφίστανται παρά το lockdown,ήταν επόμενο η πλειονότητα των επιχειρήσεων να κάνει χρήση του μέτρου. Άλλωστε σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας το 73% των επιχειρήσεων που ανέστειλαν πλήρως την λειτουργία τους και είχαν ενοίκιο προχώρησαν στην μείωση του. Θα πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι το συγκεκριμένο μέτρο είχε αρνητικές προεκτάσεις τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους εκμισθωτές. Από τη μια μεριά, οι επιχειρήσεις διατήρησαν ένα σημαντικό μέρος των υποχρεώσεων τους ακέραιο παρά το γεγονός πως ένας εξωγενής παράγοντας οδήγησε σε πάγωμα της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ από την άλλη μεριά τα μέτρα που έχουν υιοθετηθεί για την αναπλήρωση της απώλειας των εισοδημάτων των εκμισθωτών εξασφαλίζονται εν μέρει μέσω μελλοντικών φοροελαφρύνσεων. Με αλλά λόγια οι επιχειρήσεις σε συνθήκες μειωμένων ή/και μηδενικών εσόδων χρησιμοποίησαν μέρος των αποθεματικών τους για την κάλυψη δαπανών που συνέχισαν να είναι απαιτητές παρά το πάγωμα της οικονομικής δραστηριότητας, μειώνοντας έτσι την ρευστότητα που ήταν απαραίτητη για την επαναλειτουργία και την βιωσιμότητα τους. 

• Αναστολή φορολογικών/ασφαλιστικών υποχρεώσεων

Σχεδόν 1 στις 3 επιχειρήσεις (27,8%) προχώρησαν σε αναστολή φορολογικών ή/και ασφαλιστικών υποχρεώσεων. Το ποσοστό αυτό είναι σαφώς μεγαλύτερο (36,2%) για τις επιχειρήσεις που ανέστειλαν πλήρως τη λειτουργία τους κατά την διάρκεια των περιοριστικών μέτρων. Σε κάθε περίπτωση από τα ευρήματα φαίνεται ότι η πλειοψηφία των επιχειρήσεων προτίμησε να καταβάλλει τις υποχρεώσεις τους προς το Δημόσιο πιθανότατα λόγω του κινήτρου της έκπτωσης κατά 25% που δόθηκε για την εμπρόθεσμη καταβολή φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων.

• Αναστολή προθεσμιών πληρωμής επιταγών

Μόλις 1 στις 10 επιχειρήσεις (10%) έκαναν χρήση του μέτρου αναστολής πληρωμής των μεταχρονολογημένων επιταγών. Από τα επιμέρους στοιχεία της έρευνας φαίνεται ότι οι επιχειρήσεις που έκαναν μεγαλύτερη χρήση του μέτρου ήταν οι εμπορικές (17,3%), και οι μεγαλύτερες με βάση τον τζίρο (17,1% - πάνω από 300.000 € τζίρο) και τον αριθμό εργαζομένων (13,7% - πάνω από 5 εργαζόμενους). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η χαμηλή χρήση του εν λόγω μέτρου από τις επιχειρήσεις οφείλεται και στον περιορισμό των συναλλαγών με επιταγές που έχει καταγραφεί την τελευταία δεκαετία. Με βάση τα στοιχεία του συστήματος πληρωμών ΔΙΑΣ ο όγκος των συναλλαγών με επιταγές έχει μειωθεί κατά 75% από 2010 μέχρι το 2019.

• Χρηματοδότηση επιχειρήσεων (επιστρεπτέα προκαταβολή – τραπεζική χρηματοδότηση με την εγγύηση του ελληνικού δημόσιου)

Από τα μέτρα που ελήφθησαν και στόχευαν στην άμεση ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων, η επιστρεπτέα προκαταβολή αποτελεί το μέτρο που από τα στοιχεία της έρευνας φαίνεται πως είχε μεγαλύτερη απήχηση.

Συγκεκριμένα με βάση τα ευρήματα της έρευνας 2 στις 10 (20,1%) μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις έκαναν χρήση της παροχής ρευστότητας μέσω της επιστρεπτέας προκαταβολής. Αντίθετα μόλις 1 στις 10 (9,6%) επιχειρήσεις έκαναν χρήση των δανειοδοτήσεων που χορηγήθηκαν από τις τράπεζες με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Μάλιστα από τα επιμέρους στοιχεία προκύπτει ότι το 40% των επιχειρήσεων που δανειοδοτήθηκαν μέσω τραπεζών εντάχθηκαν και στην επιστρεπτέα προκαταβολή. Συνεκτιμώντας - σύμφωνα με τις εξαμηνιαίες έρευνες οικονομικού κλίματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ -  ότι διαχρονικά οι σχεδόν 9 στις 10μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις δεν αναζητούν τραπεζική χρηματοδότηση, ενώ από τις λίγες επιχειρήσεις που απευθύνονται προς τις τράπεζες τελικά μόνο οι μισές χρηματοδοτούνται, φαίνεται πως το πρόβλημα ρευστότητας των επιχειρήσεων δεν έχει αντιμετωπιστεί επαρκώς. Με εξαίρεση τα 800 ευρώ που δόθηκαν με την μορφή της αποζημίωσης ειδικού σκοπού προς τις επιχειρήσεις και τους ελεύθερους επαγγελματίες, η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων φαίνεται πως δεν έχει λάβει κάποια ένεση ρευστότητας ικανής να διασφαλίσει την ομαλή επαναλειτουργία και την βιωσιμότητας τους για το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα και να περιορίσει την ένταση της ύφεσης και των επιπτώσεων της στην οικονομία. 

Σε κάθε ωστόσο περίπτωση η σημαντικά μεγαλύτερη απήχηση που καταγράφεται για την επιστρεπτέα προκαταβολή έναντι της μέσω τραπεζών χρηματοδότησης αποκαλύπτει την ανάγκη διεύρυνσης των μέτρων που θα χορηγούν ρευστότητα προς τις επιχειρήσεις χωρίς την μεσολάβηση των τραπεζών, τουλάχιστον για όσο διάστημα θα διαρκέσει η κρίση, όπου η αβεβαιότητα καθιστά τα τραπεζικά επιτόκια και την παροχή εγγυήσεων απαγορευτικές προϋποθέσεις για την πλειοψηφία των επιχειρήσεων.