Όπως επισημαίνει ο ελβετικός οίκος αξιολόγησης, τον περασμένο Απρίλιο οι κυβερνήσεις της ΕΕ υπέβαλαν τα προγράμματα σταθερότητας για το 2022 στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα προγράμματα αυτά παρέχουν μια ενημέρωση επί των δημοσιονομικών σχεδίων για το 2022, αλλά και μια μεσοπρόθεσμη προοπτική έως το 2025.
Σε γενικές γραμμές, οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης έχουν περιορίσει περαιτέρω τα σχέδιά τους για να μειώσουν τη δημοσιονομική τόνωση που εφαρμόστηκε τα τελευταία χρόνια. Κι ενώ τα προσχέδια προϋπολογισμών, που κυκλοφόρησαν τον περασμένο Οκτώβριο, πρότειναν δημοσιονομική αυστηροποίηση κατά 1,8% του ΑΕΠ το 2022, η τελευταία ενημέρωση μειώνει το ποσοστό αυτό σε μόλις 0,1% του ΑΕΠ, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανίας δημιουργεί πρόσθετες ανάγκες δαπανών, οι οποίες μπορεί να μην να αντικατοπτρίζονται πλήρως σε αυτά τα σχέδια.
Οι προβλέψεις για το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ευρωζώνης
Τα στοιχεία από τη συγκέντρωση των προβλέψεων για το έλλειμμα προϋπολογισμού των επιμέρους προγραμμάτων σταθερότητας δείχνουν έλλειμμα του προϋπολογισμού της Ευρωζώνης στο 4,2% του ΑΕΠ για το 2022. Το ποσοστό αυτό είναι ουσιαστικά αμετάβλητο σε σύγκριση με τον περασμένο Οκτώβριο, που δημοσιεύθηκαν τα προσχέδια προϋπολογισμού. Ωστόσο, το δημοσιονομικό έλλειμμα του 2021 αποδείχθηκε πολύ μικρότερο από το αναμενόμενο τον περασμένο Οκτώβριο (5,1% του ΑΕΠ έναντι 7,6%). Ως εκ τούτου, οι νέες προβλέψεις υποδηλώνουν ότι το ονομαστικό έλλειμμα του 2022 μειώνεται μόλις κατά 0,9% του ΑΕΠ (αντί κατά 3,5% που προέβλεπε πιο πριν η UBS).
Για το 2023, τα νέα προγράμματα σταθερότητας κάνουν λόγο για έλλειμμα της Ευρωζώνης στο 2,9% του ΑΕΠ, με έξι χώρες (συμπεριλαμβανομένων της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας) να προβλέπουν ελλείμματα πάνω από το όριο του 3% του ΑΕΠ, που επιβάλλουν οι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες. Αυτό υποδηλώνει ότι τα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν αναμένουν ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (το οποίο προς το παρόν έχει ανασταλεί βάσει της λεγόμενης ρήτρας διαφυγής) θα αποκατασταθεί το επόμενο έτος ή τουλάχιστον ενδέχεται να μην εφαρμοστεί σε αυστηρή μορφή.
Σύμφωνα με τον οίκο, η Κομισιόν ανέμενε ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες θα ισχύουν ξανά το 2023, αλλά θα επανεκτιμήσει αυτό το guidance (καθοδήγηση) με βάση τις εαρινές οικονομικές προβλέψεις του 2022 που αναμένεται να δημοσιευθούν στις 16 Μαΐου.
Υπό το πρίσμα του πολέμου στην Ουκρανία, η UBS τονίζει πως είναι υψηλή η πιθανότητα οι κανόνες να παραμείνουν σε αναστολή το 2023. Οι προβλέψεις για τους δείκτες χρέους προς ΑΕΠ έχουν μειωθεί στο 95,5% του ΑΕΠ φέτος έναντι 99,8% στα προσχέδια προϋπολογισμών του περασμένου Οκτωβρίου. Αυτό αντανακλά σε χαμηλότερα δημοσιονομικά ελλείμματα από το 2021 και υψηλότερη αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ.
Καθυστερεί ξανά η δημοσιονομική εξυγίανση
Το ονομαστικό έλλειμμα της Ευρωζώνης αναμένεται να μειωθεί το 2022. Σε κυκλικά προσαρμοσμένη βάση αυτό συνεπάγεται εξυγίανση μόλις 0,1% του ΑΕΠ (ουσιαστικά όλη η βελτίωση των ονομαστικών ελλειμμάτων οφείλεται στην ισχυρότερη ανάπτυξη και όχι στη αυστηροποίηση). Περισσότερη δημοσιονομική αυστηροποίηση αναμένεται το 2023 και το 2024, κατά 0,8% του ΑΕΠ και 1,2% του ΑΕΠ αντίστοιχα. Αυτό συνεχίζει μια τάση που παρατηρήθηκε προηγουμένως, όπου η επεκτατική δημοσιονομική στάση έτεινε να διατηρηθεί για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ενώ και η εξυγίανση καθυστερούσε.
Ενδεικτικά, το επίπεδο του κυκλικά προσαρμοσμένου πρωτογενούς ισοζυγίου (CAPB) αναμένεται στο -0,5% του ΑΕΠ το 2025, ενώ πριν από την πανδημία και συγκεκριμένα το 2019 ήταν στο +0,3% του ΑΕΠ. Αυτό εξηγείται κατά κύριο λόγο από τις επίμονα υψηλότερες δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Κι ενώ οι δαπάνες για την οικονομική στήριξη λόγω Covid-19 μειώνονται, έχουν προκύψει νέες προτεραιότητες δαπανών που σχετίζονται με τον πόλεμο στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για την άμυνα και την ενεργειακή ασφάλεια.
Τα δημοσιονομικά σχέδια δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως τις επιπτώσεις του πολέμου
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία δεν αντικατοπτρίζονται ακόμη πλήρως στα προγράμματα σταθερότητας.
Για παράδειγμα, η πρόβλεψη για το πραγματικό ΑΕΠ της Ευρωζώνης το 2022 κυμαίνεται στο 3,7% από 4,3% τον περασμένο Οκτώβριο, αλλά πολύ πάνω από το consensus του 2,8%. Ως εκ τούτου, η UBS καταλήγει λέγοντας πως περιμένει υψηλότερα δημοσιονομικά ελλείμματα για το 2022.
Αριστοτέλης Παππάς
