Σύμφωνα με τη μελέτη, η Ελλάδα κατατάσσεται αρκετά υψηλά στην αξιοποίηση των πόρων από τα προγράμματα άμεσης χρηματοδότησης, με βάση το ύψος χρηματοδότησης προς το Ακαθάριστο Εγχώριο Εισόδημα (ΑΕΕ) κάθε χώρας. Ωστόσο, το μερίδιο των ιδιωτικών επιχειρήσεων είναι σχετικά χαμηλό στην Ελλάδα, ενώ παρατηρείται και υψηλή συγκέντρωση των χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων στην Περιφέρεια Αττικής. Παράλληλα, καταγράφονται σημαντικά οφέλη από την άμεση χρηματοδότηση σε επίπεδο χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων, αλλά και ευρύτερα στην οικονομία.
Τα προγράμματα άμεσης χρηματοδότησης που απασχόλησαν τους ερευνητές ήταν το «Ορίζοντας 2020», το «LIFE» και το «Erasmus+». Η χρηματοδότηση ελληνικών φορέων από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» για την προγραμματική περίοδο 2014-2020, υπολογίζεται σε €1,7 δισ. και αφορούσε στο 81,8% του συνολικού προϋπολογισθέντος κόστους των έργων. Στο πλαίσιο του προγράμματος «LIFE», οι εγχώριοι φορείς διεκδίκησαν και έλαβαν €44,6 εκατ. άμεση χρηματοδότηση από την ΕΕ για έργα σε θέματα κλιματικής αλλαγής και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Σημαντική ήταν η στήριξη και μέσα από το σκέλος της άμεσης χρηματοδότησης του προγράμματος «Erasmus+», στο οποίο ελληνικοί φορείς συντόνισαν 188 έργα με συνολικό προϋπολογισμό €42,5 εκατ.
Τα οφέλη
Η οικονομετρική ανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων ανέδειξε το σημαντικό όφελος για τις επιχειρήσεις που έλαβαν άμεση χρηματοδότηση. Ειδικότερα, οι ελληνικές επιχειρήσεις που έλαβαν χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 τείνουν να έχουν υψηλότερο κύκλο εργασιών κατά περίπου €3,6 εκατ. ετησίως κατά τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου, σε σύγκριση με ανάλογες επιχειρήσεις που δεν έλαβαν χρηματοδότηση από το πρόγραμμα. Σημαντικές φαίνεται να είναι οι επιδράσεις της άμεσης χρηματοδότησης και σε όρους απασχόλησης, με τη διαφορά να υπολογίζεται σε 33 εργαζόμενους ανά εταιρεία.
Όπως προκύπτει από τα ευρήματα της μελέτης, κάθε ευρώ από το πρόγραμμα του Ορίζοντα 2020 σχετίζεται με υψηλότερο κύκλο εργασιών κατά €18,5 και υψηλότερες λειτουργικές δαπάνες κατά €16,6 στο διάστημα 2014-2020. Επίσης, κάθε €5,990 κονδυλίων του προγράμματος σχετίζονται, βάσει των αποτελεσμάτων, με τη δημιουργία μίας νέας θέσης εργασίας στο ίδιο διάστημα.
Σημαντικό όφελος καταγράφεται και συνολικά στην οικονομία, μέσα από τις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις της ζήτησης για εγχώρια προϊόντα και υπηρεσίες που δημιουργεί η εκτέλεση των προγραμμάτων. Υπολογίζεται ότι η χρηματοδότηση των εγχώριων επιχειρήσεων μέσα από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 δημιούργησε περίπου €720 εκατ. σε όρους ΑΕΠ συνολικά την προγραμματική περίοδο 2014-2020 (περισσότερα από €100 εκατ. ΑΕΠ ετησίως). Περίπου 2,3 χιλ. σταθερές θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης κατά την περίοδο 2014-2020, στηρίχθηκαν συνολικά (άμεσα και έμμεσα) από την εκτέλεση των χρηματοδοτούμενων έργων.
Η Ελλάδα βρίσκεται σχετικά υψηλά στην κατάταξη με βάση δείκτες που αφορούν τη χρηματοδότηση από τα προγράμματα Ορίζοντας 2020 και LIFE (5η και 8η θέση αντίστοιχα με βάση τη χρηματοδότηση προς το ΑΕΕ των χωρών μελών της ΕΕ), ενώ στο πρόγραμμα Erasmus+ η θέση της χώρας είναι σχετικά χαμηλή (16η με βάση τη χρηματοδότηση προς το ΑΕΕ). Η εικόνα της Ελλάδας όσον αφορά στους πόρους που λαμβάνει από τα προγράμματα άμεσης χρηματοδότησης βελτιώνεται αν ληφθεί υπόψη η καθαρή συνεισφορά της στον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Συνολικά, η Ελλάδα είναι καθαρή αποδέκτης πόρων από την ΕΕ, με €4,5 δισ. περισσότερες εισροές πόρων από την ΕΕ ετησίως κατά μέσο όρο την περίοδο 2014-2020 σε σχέση με τους πόρους που συνεισφέρει η χώρα στον κοινοτικό προϋπολογισμό. Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, βρίσκεται στην 3η θέση σε απόλυτους όρους την εξεταζόμενη περίοδο, μετά την Πολωνία και την Ουγγαρία, ενώ με βάση το ποσοστό του ΑΕΕ (2,5%) βρίσκεται στην 6η θέση.
Ακόμα και όταν αφαιρεθούν οι πόροι από τη συνεισφορά της Ελλάδας στον κοινοτικό προϋπολογισμό που αναλογούν σε αυτά τα προγράμματα, προκύπτει σημαντικό καθαρό όφελος για τη χώρα (€794 εκατ. συνολικά από τα τρία προγράμματα). Συγκεκριμένα, το καθαρό όφελος της Ελλάδας από τα προγράμματα του Ορίζοντα 2020, LIFE και ERASMUS+ εκτιμάται στα €605 εκατ., €41 εκατ. και €148 εκατ., αντίστοιχα.
Τα περιθώρια βελτίωσης
Η Ελλάδα θα μπορούσε δυνητικά να αυξήσει την απορρόφηση κονδυλίων από μελλοντικά προγράμματα ανάλογα του Ορίζοντα 2020. Οι πόροι που απορρόφησε η Ελλάδα από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, στην περίοδο 2014-2020 αντιστοιχούν στο 0,1% του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος της χώρας, κατά μέσον όρο καθ’ όλη την περίοδο. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες κατάφεραν να απορροφήσουν περισσότερους πόρους από το πρόγραμμα, ως ποσοστό του εθνικού τους εισοδήματος. Την καλύτερη τέτοια επίδοση, ως προς τον βαθμό απορρόφησης πόρων από τον Ορίζοντα 2020, σημείωσε το Βέλγιο, απορροφώντας χρηματοδότηση που αντιστοιχεί στο 0,18% του εθνικού εισοδήματος της χώρας κατά μέσον όρο στην περίοδο 2014-2020.
Αν η Ελλάδα είχε εφαρμόσει καλύτερες πρακτικές στην διαχείριση της υλοποίησης του προγράμματος και είχε επιτύχει βαθμό απορρόφησης πόρων από το πρόγραμμα τόσο υψηλό όσο το Βέλγιο, τότε τα οφέλη για την ελληνική οικονομία θα ήταν πολύ μεγαλύτερα. Στο υποθετικό σενάριο κατά το οποίο η Ελλάδα θα είχε το ποσοστό απορρόφησης της πρωτοπόρας χώρας και υποθέτοντας ότι η κατανομή των κονδυλίων θα παρέμενε η ίδια μεταξύ των διαφορετικών οργανισμών που συμμετέχουν, περισσότερες ελληνικές επιχειρήσεις θα μπορούσαν να αντλήσουν χρηματοδότηση από τον Ορίζοντα 2020, συνολικού ύψους €435,1 εκ. αθροιστικά για το διάστημα 2014-2020.
Αν είχε επιτευχθεί η βέλτιστη απορρόφηση πόρων, το ΑΕΠ της Ελλάδας θα είχε ενισχυθεί συνολικά με περισσότερα από €1,3 δισ., σωρευτικά στην περίοδο 2014-2020, όφελος που ισοδυναμεί με ενίσχυση του ετήσιου ΑΕΠ με περισσότερα από €190 εκατ. κατά μέσον όρο για κάθε έτος της περιόδου. Αντίστοιχα, η απασχόληση στην χώρα θα είχε ενισχυθεί με σχεδόν 30.000 ανθρωποέτη εργασίας σωρευτικά, που ισοδυναμούν με περισσότερες από 4.200 σταθερές θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης για ολόκληρη την περίοδο 2014-2020.
Οι απαιτούμενες ενέργειες
Η Ελλάδα μπορεί να πετύχει ακόμα υψηλότερα αποτελέσματα σε περίπτωση μεγαλύτερης κινητοποίησης των εγχώριων επιχειρήσεων για συμμετοχή στα κοινοτικά προγράμματα άμεσης χρηματοδότησης. Ενώ συνολικά ως χώρα, η Ελλάδα βρίσκεται σχετικά υψηλά στις κατατάξεις με βάση την απορρόφηση πόρων ως ποσοστό του Ακαθάριστου Εγχώριου Εισοδήματος, παρατηρείται σχετική υστέρηση στο ποσοστό της χρηματοδότησης που λαμβάνουν ιδιωτικές επιχειρήσεις (29,9% στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, έναντι άνω των 40% σε χώρες που προηγούνται στη σχετική κατάταξη), καθώς και πολύ υψηλή γεωγραφική συγκέντρωση των χρηματοδοτούμενων επιχειρήσεων και φορέων στην περιφέρεια Αττικής (76,5% της χρηματοδότησης επιχειρήσεων στο πρόγραμμα Ορίζοντας 2020).
Για την επίτευξη των δυνητικών επιδράσεων, απαιτείται ισχυρότερη συμμετοχή από τις εγχώριες επιχειρήσεις, ειδικά από περιοχές της χώρας εκτός της Αττικής. Η επιτυχής έκβαση από τη συμμετοχή τους στους διαγωνισμούς απαιτεί με τη σειρά της καλή πληροφόρηση για τις ευκαιρίες που προσφέρουν τα προγράμματα, και καλή συνεργασία με άλλες επιχειρήσεις, εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς φορείς. Σε αυτή την κατεύθυνση, το οικοσύστημα που στηρίζει την ανταλλαγή πληροφοριών, τη σχετική εκπαίδευση στελεχών και τη συνεργασία φορέων για την ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών μπορεί και πρέπει να ενισχυθεί.
Μέσω της σωστής ενημέρωσης θα αποφευχθούν λανθασμένες αντιλήψεις του παρελθόντος, όπως για παράδειγμα, στην περίπτωση του προγράμματος Ορίζοντας 2020, του οποίου η χρησιμότητα και η δυνατότητα αξιοποίησης υποτιμήθηκε από τις ιδιωτικές εταιρείες επειδή θεωρήθηκε ένα χρηματοδοτικό εργαλείο αμιγώς αλληλένδετο με τον τομέα της έρευνας. Συνοψίζοντας, κρίνεται σκόπιμο να υπογραμμιστούν οι νέες ευκαιρίες και τα πρόσθετα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν οι ελληνικές επιχειρήσεις από τα συναφή χρηματοδοτικά εργαλεία του νέου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027.
Δείτε εδώ ολόκληρη τη μελέτη της EY και του ΙΟΒΕ
Αριστοτέλης Παππάς
