Δέκα άρθρα περιλαμβάνει η πρόταση νόμου για την «καταπολέμηση των εγκλημάτων με ρατσιστικά κριτήρια», που κατατέθηκε απόψε στη Βουλή από τον επικεφαλής του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξη Τσίπρα.

Όπως αναφέρεται στην εισηγητική έκθεση, «με τις ρυθμίσεις της παρούσας πρότασης νόμου δημιουργείται ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό πλαίσιο ποινικής αντιμετώπισης των εγκλημάτων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά και, ταυτόχρονα, προστασίας των θυμάτων και των μαρτύρων. Σκοπός είναι η σαφής οριοθέτηση της αξιόποινης πράξης και η διασφάλιση των εγγυήσεων ώστε να επιτυγχάνεται η δίωξη των εγκλημάτων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά».

Συγκεκριμένα με την πρόταση νόμου:

• Ορίζεται το έγκλημα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά.
• Εισάγεται αυτοτελής επιβαρυντική περίσταση για την τέλεση των εγκλημάτων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά.
• Προβλέπεται ότι η άσκηση ποινικής δίωξης για τα εγκλήματα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά θα ασκείται αυτεπαγγέλτως, ενώ η καταδίκη θα συνεπάγεται και αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων.
• Θεσπίζεται, ως παρεπόμενη ποινή, η στέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων ακόμη και για πλημμελήματα στις περιπτώσεις καταδίκης δημοσίων λειτουργών και υπαλλήλων.
• Ορίζεται η ευθύνη και προβλέπονται κυρώσεις κατά νομικών προσώπων και ενώσεων προσώπων.
• Προβλέπεται πλαίσιο προστασίας θυμάτων και μαρτύρων, και, ειδικότερα, προστασία από απέλαση και κράτηση θυμάτων και μαρτύρων που στερούνται νομιμοποιητικών εγγράφων, από τη στιγμή της καταγγελίας μέχρι την αμετάκλητη δικαστική κρίση ή την θέση στο αρχείο.
• Προβλέπεται η δωρεάν παροχή νομικής βοήθειας και κατοχυρώνεται δικαίωμα παράστασης πολιτικής αγωγής σε νομικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται στο πεδίο της υπεράσπισης των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
• Συστήνεται Εθνική Επιτροπή Σχεδιασμού και Συντονισμού για την Καταπολέμηση του Ρατσισμού, που υπάγεται στον Υπουργό Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που, μεταξύ άλλων, εκπονεί προγράμματα επιμόρφωσης και εξειδίκευσης των εισαγγελικών, δικαστικών και αστυνομικών αρχών, καθώς και προγράμματα ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης πολιτών.
• Στο πλαίσιο της Επιτροπής, συστήνεται εθνικό δίκτυο καταγραφής και καταγγελίας εγκλημάτων ρατσιστικής βίας, στο οποίο συμμετέχουν όλες οι εμπλεκόμενες αρχές και δημόσιοι φορείς.
• Προβλέπονται ειδικές διαδικασίες εποπτείας και λογοδοσίας των δημοσίων υπηρεσιών.

Ως έγκλημα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά ορίζεται «κάθε αξιόποινη πράξη που τελείται κατά προσώπου ή ομάδας προσώπων λόγω της εθνικής ή εθνοτικής προέλευσής τους, της φυλής, του χρώματος, της θρησκείας, της αναπηρίας, του φύλου, του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου τους» και εισάγεται στον Ποινικό Κώδικα στο άρθρο 13 με την προσθήκη παραγράφου «η». Η αξιόποινη πράξη περιλαμβάνει κάθε παράνομη πράξη, ενέργεια ή παράλειψη προσώπου ή ομάδας προσώπων κατά την έννοια του άρθρου και όλο το φάσμα συμμετοχής (αυτουργία, ηθική αυτουργία, συνέργεια κ.α).

Η ένταξη του ορισμού των εγκλημάτων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά στον Ποινικό Κώδικα κρίνεται αναγκαία «αφενός για την πιο αποτελεσματική εφαρμογή του, αφετέρου γιατί με την ποινική απαξία στιγματίζεται και καταδικάζεται από την Πολιτεία, δια του νομοθέτη, κάθε συμπεριφορά που συνιστά έγκλημα με ρατσιστικά χαρακτηριστικά, ως αντιβαίνουσα στις θεμελιώδεις αρχές, δικαιώματα και ελευθερίες στις οποίες βασίζεται, και τις οποίες έχει υποχρέωση να προστατεύει κάθε δημοκρατικό κράτος δικαίου».

Σύμφωνα με το σχετικό άρθρο τι­μω­ρούνται πρά­ξεις, δη­λα­δή συ­μπε­ρι­φο­ρές που α­πει­λούν κά­ποιο έν­νο­μο α­γα­θό, και ό­χι ιδέες, θεωρίες και απόψεις. «Κι αυτό διότι η ποι­νι­κή κα­τα­στο­λή πρέπει να ορ­γα­νώ­νε­ται γύ­ρω α­πό τη δίω­ξη της α­ξιό­ποι­νης συ­μπε­ρι­φο­ράς και ό­χι γύ­ρω α­πό τη δίω­ξη των ιδεών ή του φρο­νή­μα­τος».

Επίσης, εισάγεται αυτοτελώς και προσδιορίζεται η ειδική επιβαρυντική περίσταση για τη δίωξη και την τιμωρία των εγκλημάτων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά. «Σε περίπτωση εγκλήματος με ρατσιστικά χαρακτηριστικά κατά την έννοια της παραγράφου η' του άρθρου 13, η ποινή επιβαρύνεται και δύναται να φτάσει έως το ανώτατο όριο του είδους της ποινής που προβλέπεται για την πράξη χωρίς την συνδρομή ρατσιστικών χαρακτηριστικών».

«Η κατακόρυφη αύξηση των ρατσιστικών εγκλημάτων στη σημερινή συγκυρία προσλαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, αφαιρεί και απειλεί ζωές, και υποσκάπτει ευθέως τη δημοκρατία και τα θεμέλια της δημοκρατικής λειτουργίας, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

»Για όλους αυτούς τους λόγους, απαιτείται η ενίσχυση του υπάρχοντος νομοθετικού πλαισίου, σε επίπεδο ποινικού και διοικητικού δικαίου αλλά και σε επίπεδο χάραξης μιας συγκροτημένης αντιρατσιστικής πολιτικής, προκειμένου αφενός να δοθεί τέλος στην ατιμωρησία των δραστών εγκλημάτων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά αφετέρου να εξαλειφθεί ο ρατσισμός και η εγκληματική ρατσιστική δράση, που εξαπλώνεται ακριβώς λόγω της ανεπάρκειας του νομικού πλαισίου αλλά και της ανεπαρκούς εφαρμογής των υπαρχουσών διατάξεων» αναφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ στην αιτιλογική έκθεση.

«Η πλημμελής ανταπόκριση των Αρχών καταδεικνύει ότι η ενίσχυση του ρατσισμού δεν σχετίζεται μονοσήμαντα με την οικονομική κρίση και τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας» αναφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ και προσθέτει ότι το νομοθετικό πλαίσιο αντιμετώπισης του ρατσισμού περιορίστηκε στο Ν. 927/1979, νόμο που ψηφίστηκε σε μια πολύ διαφορετική ιστορική, κοινωνική και πολιτική συγκυρία, αυτή των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης και που προέβλεψε την ποινική απαξία της έκφρασης ρατσιστικών ιδεών, όχι όμως και της τέλεσης πράξεων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά.