Η Σύμβαση, την οποία έχουν επικυρώσει μέχρι σήμερα 128 κράτη, υπογράφηκε το 1970, αλλά μέχρι το 2012 παρέμενε χωρίς μηχανισμό εφαρμογής. Ωστόσο, το 2010, στο πλαίσιο τού εορτασμού των 40 χρόνων από την υπογραφή της, ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες για την ενίσχυση τού ρόλου τής Σύμβασης με πρωταγωνιστές την Ελλάδα, το Περού και το Μεξικό.
Στη συνέχεια η χώρα μας, σε συνεργασία με άλλες χώρες που πλήττονται από την αρχαιοκαπηλία και την παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών, δραστηριοποιήθηκε έντονα ώστε να συγκληθεί το 2012 η Συνάντηση των κρατών-μερών στη Σύμβαση, η οποία στη συνέχεια αποφάσισε τη σύσταση 18μελους Διακυβερνητικής Επιτροπής παρακολούθησης της εφαρμογής της Σύμβασης. Η Ελλάδα το 2013 εξελέγη πρώτη σε ψήφους ως μέλος τής Διακυβερνητικής Επιτροπής, ενώ κατέλαβε σημαντική θέση στο Προεδρείο της. Από τη θέση αυτή η χώρα μας έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των Κατευθυντήριων Οδηγιών Εφαρμογής τής Σύμβασης .
Στη διάρκεια των εργασιών τής 3ης Συνάντησης των κρατών μερών στη Σύμβαση, που ολοκληρώνεται αύριο και την οποία παρακολουθούν εξ αρχής η αν. Γενική Γραμματέας τού Υπουργείου Πολιτισμού κυρία Μαρία Ανδρεαδάκη- Βλαζάκη, η Πρέσβυς μας στην UNESCO κυρία Κατερίνα Δασκαλάκη, η Αναπληρωτής της κυρία Στέλλα Μπερζιτζόγλου και, από πλευράς Υπουργείου Εξωτερικών, η κυρία Άρτεμις Παπαθανασίου, Νομικός Σύμβουλος τής Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας τού ΥΠΕΞ, υιοθετήθηκαν ομόφωνα οι Κατευθυντήριες Οδηγίες τής Σύμβασης.
Η έγκριση τού κειμένου των εν λόγω Κατευθυντήριων Οδηγιών της Σύμβασης δυναμώνει το οπλοστάσιο των περιοχών του πλανήτη όπως η Ασία, η Λατινική Αμερική, η Αφρική και η Μέση Ανατολή που υποφέρουν περισσότερο από την αρχαιοκαπηλία και την παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων. Μεταξύ των χωρών που πλήττονται είναι ως γνωστόν η Ελλάδα.
Τη σημασία που έχει για τη χώρα μας αυτός ο αγώνας υπογράμμισε σήμερα με την παρουσία και τη ομιλία του ο αν. Υπουργός Πολιτισμού κ. Νίκος Ξυδάκης.
«Εμείς που ξεκινήσαμε για το προσκύνημα τούτο κοιτάξαμε τα σπασμένα αγάλματα ξεχαστήκαμε και είπαμε πώς δε χάνεται η ζωή τόσο εύκολα» είπε ο κ. Ξυδάκης μνημονεύοντας τους στίχους τού Γιώργου Σεφέρη. Και συνέχισε: «Πιστεύω βαθιά ότι όλοι όσοι είμαστε σήμερα εδώ αντιπροσωπεύοντας τη θέληση των χωρών μας να καταπολεμήσουμε την παράνομη διακίνηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, συμμεριζόμαστε την πεποίθηση ότι η ζωή μας και το μέλλον μας, που βασίζονται στο παρελθόν μας, δεν πρέπει να επιτρέπεται «να χάνονται τόσο εύκολα»».
Ο Έλληνας υπουργός αναφέρθηκε εν συντομία στη συμβολή της Ελλάδας στην καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Μίλησε ειδικότερα για τέσσερα επίπεδα στα οποία εστιάζει τις προσπάθειές της η ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία, ήδη από την ίδρυσή της τον 19ο αιώνα:
- Επιβολή του νόμου μέσω της στενής συνεργασίας μεταξύ των διωκτικών και δικαστικών αρχών της αρχαιολογικής Υπηρεσίας και του Υπουργείου Εξωτερικών.
- Πρόληψη μέσω της ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης και της δημιουργίας δίκτυων διεθνούς συνεργασίας.
- Αυστηρή παρακολούθηση του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων με τη χρήση λεπτομερών καταλόγων καταγεγραμμένων πολιτιστικών αγαθών και πιστοποιητικών εξαγωγής.
- Επαναπατρισμός πολιτιστικών αγαθών που έχουν εξαχθεί παράνομα από τη χώρα και επιστροφή των παρανόμως εισαχθέντων πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους.»
Και πρόσθεσε:
«Ως προς τον επαναπατρισμό πολιτιστικών αγαθών, με χαρά σας ενημερώνω ότι από το 2009 έχουν καταγραφεί περισσότερες από 30 υποθέσεις επιστροφής που είχαν ως αποτέλεσμα τον επαναπατρισμό 500 περίπου αρχαιοτήτων, 10.600 οστράκων και πολλών κιβωτίων οστεολογικού υλικού.
Καταλήγοντας, ο κ. Ξυδάκης τόνισε: «Σ’ αυτό το πλαίσιο, το οποίο απαιτεί τη συνεχή ανάγκη για διεθνή συνεργασία, πρέπει να ενισχύσουμε τις πολιτικές μας ενάντια στην καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς στο Ιράκ, στη Συρία στη Λιβύη, σε τόσα πολλά άλλα μέρη του κόσμου. Για το λόγο αυτό, εκφράζουμε την εκτίμησή μας για τις πρωτοβουλίες της Γενικής Διευθύντριας της UNESCO, κυρίας Μπόκοβα, οι οποίες υπογραμμίζουν τη σημασία των διατάξεων του Ψηφίσματος 2199 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Οι κατευθυντήριες γραμμές που προτείνονται για την UNESCO ως προς τις εθνικές δράσεις και την υποβολή εκθέσεων από τα κράτη μέλη, βρίσκονται στην ίδια κατεύθυνση με τις επιχειρησιακές κατευθυντήριες γραμμές της Ειδικής Επικουρικής Επιτροπής της Σύμβασης, το κείμενο των οποίων υιοθετήθηκε χθες από το Συνάντηση των κρατών μερών».
Ο Έλληνας υπουργός μίλησε ειδικότερα για τον επικείμενο κίνδυνο καταστροφής τής αρχαίας πόλης τής Παλμύρας, καθώς και για την παράνομη εξαγωγή αρχαιοτήτων από τη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη. Επεσήμανε δε ότι «οι ελληνιστικές αρχαιότητες έχουν το θλιβερό προνόμιο να είναι οι πλέον περιζήτητες αρχαιότητες στη διεθνή αγορά της τέχνης και οι πιο λεηλατημένες καθώς είναι δύσκολο να ταυτοποιήσει κανείς τη χώρα της καταγωγής τους».
Κάλεσε τέλος όλες τις χώρες της Σύμβασης να συνεργαστούν: «Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι ένας ευρύς συνασπισμός όλων μας μπορεί να δώσει τέλος στην παράνομη διακίνηση των πολιτιστικών αγαθών. Ας εργαστούμε μαζί για να πείσουμε όλες τις χώρες να κυρώσουν τη Σύμβαση UNESCO 1970 αλλά και τη Σύμβαση UNIDROIT. Ας ενισχύσουμε τη νομοθεσία μας και ας ενδυναμώσουμε ειδικά τμήματα της αστυνομίας και των τελωνείων, έτσι ώστε κανένα πολιτιστικό αγαθό χωρίς πιστοποιητικό εξαγωγής να μη μπορεί να διασχίσει τα σύνορά μας. Ας συνεργαστούμε στενά σε διακυβερνητικό επίπεδο, μαζί με τους αστυνομικούς, τους τελωνειακούς και τους αρχαιολόγους. Ας χρησιμοποιήσουμε όλες τις σχετικές βάσεις δεδομένων και τα εργαλεία που αναπτύχθηκαν από φορείς όπως η INTERPOL, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τελωνείων (WCO) και η Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC). Ας ενθαρρύνουμε τα μουσεία μας να σεβαστούν πλήρως τον Κώδικα Δεοντολογίας και να συνεργαστούν με το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων. Ας δημιουργήσουμε ένα σύστημα για τον έλεγχο των πωλήσεων στο Διαδίκτυο και όλες τις συναλλαγές έργων τέχνης. Ας εκπαιδεύσουμε τη νέα γενιά και ας εργαστούμε για την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης ως προς το θέμα της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών».
Μετά το πέρας των σημερινών εργασιών τής Συνάντησης ο κ. Ξυδάκης παρακάθισε σε γεύμα εργασίας τής Πρέσβεως κυρίας Δασκαλάκη, με τον Αν. Γενικό Διευθυντή τής UNESCO για τον Πολιτισμό Αλφρέντο Πέρεζ Ντε Αρμινιάν, καθώς και με τα στελέχη τής Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας στην UNESCO.