Σημαντικό ρόλο στην αύξηση των αναφορών διαδραμάτισε και η αναγνωρισιμότητα του Μηχανισμού το 2020. Χάριν αυτού, ήρθαν στο φως 263 υποθέσεις που αφορούν πράξεις ή παραλείψεις ένστολου προσωπικού της ΕΛ.ΑΣ., του Λ.Σ. -ΕΛ.ΑΚΤ., του Πυροσβεστικού Σώματος και υπαλλήλων των Καταστημάτων Κράτησης.

Από αυτές τις υποθέσεις, οι 253 ενέπιπταν στην αρμοδιότητα του ΣτΠ. Οι καταγγελίες αυτές, αφορούσαν στη συντριπτική τους πλειονότητα (248 υποθέσεις) συμβάντα αυθαιρεσίας από στελέχη της ΕΛ.ΑΣ.

Ο Μηχανισμός ενημερωνόταν για τις έρευνες των εσωτερικών υποθέσεων από την ίδια την ΕΛ.ΑΣ. και, έπειτα παρακολουθούσε την εξέλιξή τους, ενώ ερευνούσε και η ίδια παράλληλα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρουσία του ΣτΠ συνεπάγεται αφ’ ενός ότι τα πορίσματα και οι φάκελοι των εσωτερικών ερευνών διαβιβάζονται στο Συνήγορο, για να ελέγξει την πληρότητά τους, ο οποίος μπορεί να αναπέμψει την έρευνα για συμπλήρωση και αφ’ ετέρου ότι τα αρμόδια πειθαρχικά όργανα αναστέλλουν την έκδοση της απόφασής τους, έως την έκδοση πορίσματος από το Συνήγορο του Πολίτη.

Τα περιστατικά που κλήθηκε να διερευνήσει η Ανεξάρτητη Αρχή περιελάμβαναν, ενδεικτικά: προσβολή σωματικής ακεραιότητας ή υγείας (115), προσβολή προσωπικής ελευθερίας (64), συμπεριφορά με ρατσιστικό κίνητρο (24), παράνομη χρήση πυροβόλου όπλου (23), βασανιστήρια και προσβολές κατά 137Α Π.Κ. (13), προσβολή ζωής (9), προσβολή γενετήσιας ελευθερίας (5).

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο Ενημερωτικό Σημείωμα, παρατηρήθηκε πως στις υποθέσεις που έπεσαν στην αντίληψη του Μηχανισμού, συχνά «τα καταγγελόμενα περιστατικά αυθαιρεσίας αφορούν πρόσωπα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, ιδίως άτομα νεαρής ηλικίας ή αλλοδαπούς, ενώ σε λιγότερες, αλλά ενδεικτικές, περιπτώσεις, εμφανίζεται το στοιχείο της διάκρισης κατά προσώπων λόγω φυλετικής καταγωγής (Ρομά), λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, χαρακτηριστικών ή ταυτότητας φύλου κα.». Ενώ, σημειώνεται ότι «οι καταγγελίες για άσκηση βίας κατά τον έλεγχο τήρησης των μέτρων κατά του COVID-19 φέρονται να αφορούν κατά κύριο λόγο αλλοδαπούς, αιτούντες άσυλο και άλλες ευάλωτες ομάδες πληθυσμού».

Στο πλαίσιο της διερεύνησης υποθέσεων, όπως αυτό του ελέγχου ταυτοποίησης, ο Μηχανισμός έχοντας εξετάσει πληθώρα υποθέσεων καταλήγει: «Η προσαγωγή και η κράτηση υπόπτου, η χειροπέδηση και ο υπέρμετρος περιορισμός της ελευθερίας, είναι ένα επαχθές καταναγκαστικό μέτρο, το οποίο πρέπει να διενεργείται με σεβασμό στην αξία του ανθρώπου και στα ατομικά δικαιώματα του πολίτη, αλλά επιπλέον να διέπεται από τις αρχές της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας».

Παράλληλα, ο Συνήγορος έχει δυνατότητα να παραπέμψει στον αρμόδιο Υπουργό, περιπτώσεις που διαπιστώθηκε ανεπαρκώς αιτιολογημένη απόκλιση από τα πορίσματα που ο Συνήγορος ανέπεμψε προς τη Διοίκηση για συμπλήρωση της έρευνας. Μάλιστα, σύμφωνα με την έκθεση, παραπέμφθηκαν τέσσερις περιπτώσεις προς τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη το 2020, για τις τυχόν εκ μέρους του ενέργειες, ως πειθαρχικό προϊστάμενο των υπηρεσιών.  Θεωρείται πως η εξέλιξη των υποθέσεων αυτών θα είναι ενδεικτική της διάθεσης ουσιαστικής ή μη αναβάθμισης των εσωτερικών ερευνών της Διοίκησης για περιστατικά αυθαιρεσίας.

Αξίζει να σημειωθεί, βέβαια, πως τα περιστατικά τα οποία μελέτησε ο Εθνικός Μηχανισμός αφορούν το έτος 2020. Δεδομένης, όμως, της έξαρσης της αστυνομικής βίας προς το τέλος του δεύτερου καθολικού lockdown και την οποία κατήγγειλαν κατ’ επανάληψη η Διεθνής Αμνηστία και άλλοι φορείς, θα περίμενε κανείς τα ποσοστά αυτά να αυξηθούν στην επόμενη ετήσια έκθεση.

Τέλος, όπως υπογραμμίζει ο Συνήγορος του Πολίτη, Ανδρέας Ποττάκης, καταλυτικό ρόλο στον περιορισμό του φαινομένου της αυθαιρεσίας και στην εκ νέου ανάκτηση της εμποστοσύνη των πολιτών παίζει η ποιοτική αναβάθμιση της διερεύνησης κάθε περιστατικού, με όρους διαφάνειας και αμεροληψίας.

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά την ετήσια έκθεση στο συνημμένο έγγραφο.

Αγγελίνα Μπακάλη