Της Ρένας Μπαρδάνη, Προέδρου ΔΣ του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛΙΝΥΑΕ)
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Reporter Μagazine Δεκεμβρίου.
Αντιθέτως, από τότε μέχρι σήμερα πολλά έχουν γίνει στον χώρο της εργασίας και θα συνεχίσουν να γίνονται με επιταχυνόμενους ρυθμούς.
Γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες σε μια σειρά αλλαγών που έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο παραδοσιακό εργασιακό μοντέλο. Νέες μορφές ευέλικτης απασχόλησης έχουν εμφανιστεί, ως απόρροια της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης: οι νέες τεχνολογίες όπως η ρομποτική, η τεχνητή νοημοσύνη, η εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα (virtual και augmented reality), οι ολοένα αυξανόμενες, σε αριθμό αλλά και ευκολία χρήσης, διαδικτυακές πλατφόρμες, τα μεγάλα δεδομένα (big data), οι εκτυπώσεις 3D και 4D.
Όλα αυτά αποδομούν σταδιακά το αυστηρό, προσδιορισμένο από σταθερούς κανόνες, εργασιακό μοντέλο της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης. Πολύ συχνά τα σύνορα μεταξύ τυπικής και άτυπης απασχόλησης είναι θολά.
Η εξ αποστάσεως εργασία, εν τω μεταξύ, κερδίζει έδαφος, εκτοπίζοντας παραδοσιακά πρότυπα. Ο σύγχρονος εργαζόμενος αισθάνεται περισσότερο ελεύθερος από αναγκαστικά ωράρια και καλείται να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε περισσότερους από έναν εργοδότες.
Διαχειριζόμενος ατομικά τον εργασιακό του χρόνο, διαχειρίζεται και τον ελεύθερο χρόνο του προς όφελός του.
Μια σειρά επαναστατικών χαρακτηριστικών διαμορφώνουν ένα καινούργιο, πρωτόγνωρο πλαίσιο εντός του οποίου εργαζόμενοι και εργοδότες αλλά και απλοί πολίτες οφείλουν να κινηθούν και να προσαρμοστούν.
Μελέτες έχουν δείξει ότι μέχρι το 2025, οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες θα έχουν αλλάξει τον εξοπλισμό, τα εργαλεία και τα συστήματα που χρησιμοποιούνται για την οργάνωση, τη διαχείριση και την παράδοση προϊόντων υπηρεσιών και γνώσεων, καταδεικνύοντας έτσι τους ταχύτατους ρυθμούς των αλλαγών.
Η τεχνητή νοημοσύνη έχει μπει πλέον στην καθημερινότητά μας, και αν βασιστούμε στον νόμο του Μουρ, αν οι υπολογιστές διπλασιάζουν την ταχύτητά τους κάθε 18 μήνες, θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μια έκρηξη νοημοσύνης που θα καταλήξει στη δημιουργία μηχανών που θα ξεπερνούν την ανθρώπινη.
Αν αναλογιστούμε ότι η υπολογιστική ικανότητα των έξυπνων κινητών μας, είναι μεγαλύτερη από εκείνη των υπολογιστών της ΝΑSA που έστειλε τους ανθρώπους στην σελήνη, τότε τι έχουμε να αντιμετωπίσουμε;
Απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις, δεν θα πρέπει να είμαστε τεχνοφοβικοί, γιατί γνωρίζουμε καλά ότι η τεχνολογική πρόοδος δημιουργεί πλούτο, από τον οποίον όλοι ωφελούνται. Δημιουργεί επίσης ευημερία, κοινωνική και οικονομική πρόοδο όπως ιστορικά αυτό έχει αποδειχθεί.
Όλα αυτά προφανώς επηρεάζουν τις πολιτικές για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, οι οποίες θα πρέπει να προσαρμοστούν, και αυτές, στις νέες συνθήκες της ψηφιακής εποχής, ώστε να είναι αποτελεσματικές. Να περιλαμβάνουν όλους τους νέους υφιστάμενους κινδύνους, χωρίς φυσικά να υποτιμούν τους παραδοσιακούς, που, προϊόντος του χρόνου, θα γίνονται ολοένα και λιγότεροι.
Το στρες-τεχνοστρές, η επαγγελματική εξουθένωση, οι παρενοχλήσεις στους χώρους εργασίας, τα νανοϋλικά, η χρήση ουσιών και το κάπνισμα αποτελούν αυτό που οι ειδικοί του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία χαρακτηρίζουν ως νέους αναδυόμενους κινδύνους, προσδίδοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στους λεγόμενους «ψυχοκοινωνικούς κινδύνους» που συνδέονται με τον τρόπο σχεδιασμού οργάνωσης και διαχείρισης της εργασίας, με αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα άγχους που μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή επιδείνωση της ψυχικής και σωματικής υγείας του εργαζόμενου.
Ιδιαίτερα για το άγχος, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελεί το δεύτερο σε συχνότητα πρόβλημα υγείας που σχετίζεται με την εργασία.
Παραδείγματα αποτελούν η μείωση της έκθεσης των εργαζομένων σε κινδύνους λόγω απομακρυσμένου ελέγχου, που δεν απαιτεί την παρουσία τους σε επικίνδυνες περιοχές, καθώς και η ανάπτυξη «έξυπνων» Μέσων Ατομικής Προστασίας αυξάνοντας συγχρόνως τα επίπεδα προστασίας και άνεσης του εργαζόμενου.
Στον ψηφιακό κόσμο που αναδύεται μπροστά μας συμμετέχουμε όλοι, από οποιαδήποτε θέση. Όμως, η συμμετοχή προαπαιτεί γνώση, αντίληψη του κινδύνου από οπουδήποτε και αν αυτός προέρχεται.
Καλλιεργώντας και διαδίδοντας μια παιδεία ενεργούς πρόληψης σε όλα τα επίπεδα, από το σπίτι μέχρι τους εργασιακούς χώρους, ελαχιστοποιούνται στο μέτρο του δυνατού οι εγγενείς κίνδυνοι, είτε αυτοί είναι παραδοσιακοί, είτε νέοι.
Μια προδραστική (proactive) προσέγγιση δημιουργεί το απαραίτητο δίκτυο ασφάλειας που προστατεύει από το απευκταίο.
Στο ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., εφαρμόζουμε και κάνουμε ευρέως γνωστή αυτή την προσέγγιση ενσωματώνοντας συγχρόνως στις δράσεις και τις πρωτοβουλίες μας, καλές ευρωπαϊκές πρακτικές ώστε οι χώροι να είναι ασφαλείς και οι εργαζόμενοι υγιείς. Εξάλλου, η ίδρυση του ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. -του φορέα των κοινωνικών εταίρων ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ και ΣΕΤΕ για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία- το 1992 αποτέλεσε καλή ευρωπαϊκή πρακτική και έχει ως όραμα την προαγωγή της ασφάλειας και της υγείας στην εργασία και την εμπέδωση της νοοτροπίας πρόληψης με την συνέργεια και προς όφελος επιχειρήσεων, εργαζομένων και κοινωνίας.
Γνωρίζοντας ότι η υγεία και η ασφάλεια χρήζει διεπιστημονικής προσέγγισης, διενεργούμε δειγματοληψίες βλαπτικών παραγόντων, εκπονούμε ειδικά επικεντρωμένες μελέτες, με σκοπό να χαρτογραφήσουμε και να αξιολογήσουμε δυνητικούς ή υπαρκτούς κινδύνους στο εργασιακό περιβάλλον.
Προωθούμε σε όλα τα επίπεδα την παιδεία πρόληψης και εκπαιδεύουμε νέους, αλλά και έμπειρους εργαζόμενους, ανεξαρτήτως βαθμίδας ή χώρου εργασίας.
Ενημερώνουμε τους ειδικούς, αλλά και όλους τους ενδιαφερόμενους, για τις εξελίξεις στον τομέα της υγείας και της ασφάλειας.
Το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε., πιστεύει ακράδαντα ότι η εκπαίδευση, μέσω της όποιας διαχέεται η παιδεία πρόληψης, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα ενίσχυσης των εφαρμοζόμενων πολιτικών που αποβλέπουν στη μείωση των εργατικών ατυχημάτων, των επαγγελματικών ασθενειών και τη δημιουργία ενός ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος.
Στη νέα ψηφιακή εποχή, το Ινστιτούτο μας, με το βλέμμα στο μέλλον, αναπτύσσει σειρά ψηφιακών προϊόντων εκπαιδευτικού χαρακτήρα με πεδίο εφαρμογής το διαδίκτυο και με δυνατότητα πρόσβασης από όλες τις διαθέσιμες συσκευές, ανταποκρινόμενο με τον καλύτερο τρόπο στις σύγχρονες απαιτήσεις και δεδομένα.
Στο νέο εργασιακό τοπίο, που διαμορφώνεται μπροστά μας, και στο οποίο όλοι συμμετέχουμε, οι προκλήσεις για την υγεία και την ασφάλεια είναι μεγάλες.
Είναι, λοιπόν, σημαντικό οι κοινωνικοί εταίροι αλλά και η Πολιτεία, να συνεργαστούν εποικοδομητικά και να δημιουργήσουν από κοινού τις απαραίτητες συνέργειες για ένα ασφαλές και υγιές μέλλον για όλους.
Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για κοινές δράσεις και πρωτοβουλίες!