Αναλυτικότερα, η συνέντευξη της κυρίας Παναρίτης στο «R» έχει ως εξής:
Μόνο τα μέτρα που προβλέπονται από το ΠΣΑ είναι αρκετά για την αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προβλημάτων της χώρας;
Θα έλεγα ότι τα μέτρα που προβλέπει το ΠΣΑ, όπως και εκείνα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση νωρίτερα, είναι πακέτα γρήγορης παρέμβασης στην κατεύθυνση του δημοσιονομικού εξορθολογισμού και της απάντησης στις αγορές. Η χώρα χρειάζεται ακόμη πολλά. Χρειάζεται μια βαθειά τομή που θα ξεριζώνει την παθογένεια ετών, η οποία αυτή ακριβώς είναι που παράγει τα ελλείμματα. Μάζεμα και νοικοκυριό στο θηριώδες δημόσιο, σφικτούς και αυστηρούς κανόνες στις προμήθειες και τα έργα, απόλυτη διαφάνεια σε όλο το δημόσιο βίο, άρση της γραφειοκρατίας που ευνοεί και εκτρέφει τη διαφθορά. Αυτά είναι λίγο πολύ γνωστά. Πέρα από τα μέτρα, χρειάζεται αποφασιστικότητα και συναίσθηση της ιστορικότητας αυτής της περιόδου. Εχουμε μπροστά μας μια κρίση και μια ευκαιρία. Την κρίση προσπαθούμε να τη διαχειριστούμε, την ευκαιρία πρέπει να την προκαλέσουμε. Όπως επίσης και να μην την αφήσουμε να μας ξεφύγει.
- Το ΔΝΤ είναι μπαμπούλας ή όχι;
Το ζήτημα, δεν είναι πώς θα χαρακτηρίζουμε τους φορείς τους οποίους ενδεχομένως να χρησιμοποιήσουμε για την έξοδο από το δημοσιονομικό μας δράμα. Τα ζητούμενα πάντα είναι, οι όροι των αντισυμβαλλομένων σε κάθε συμφωνία, (π.χ. αν ο ελέγχων διευκολύνει και οικονομικά, δηλαδή αν χρηματοδοτεί), το πώς κάθε χώρα, θα αξιοποιεί τα διαθέσιμα εργαλεία που διεθνώς υπάρχουν και θα κινητοποιεί τους επιστήμονες και το πολιτικό της απόθεμα για τη δημιουργία βιώσιμων, φθηνών και διαφανών λύσεων προς όφελος του λαού της. Εύχομαι να μην χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε τίποτα πέρα από τις δικές μας δυνάμεις.
Πάντως, όταν πριν λίγους μήνες σε μια ραδιοφωνική μου συνέντευξη είπα ότι το ΔΝΤ δεν είναι «μπαμπούλας», έγινε σχετική αίσθηση… Είμαι κύριε Χαρίτο, γενικά, κατά των χαρακτηρισμών, σε μια χώρα που τους απονέμει με ευκολία. Πρέπει να κοιτάξουμε την ουσία και το συμφέρον της χώρας μας.
- Από τη στιγμή που τα μέτρα (φορολογικό νομοσχέδιο, εισοδηματική πολιτική) στηρίζονται στην αύξηση των εσόδων, πως θα στηριχθεί η κατανάλωση και πως θα κινηθεί η αγορά, αφού τα εισοδήματα θα περιοριστούν; Δεν θα αυξηθούν τα λουκέτα στην αγορά; Οι πολίτες θα πρέπει να δουλεύουν μόνο για την Εφορία και για την κάλυψη των μηνιαίων υποχρεώσεών τους;
Η αύξηση των εσόδων και η συρρίκνωση των δαπανών, είναι αυτή τη στιγμή πρώτιστος και επείγων στόχος. Μα δεν σταματάμε εκεί. Είμαστε με πλήρη συνείδηση ότι ο δρόμος προς την ανάκαμψη πρέπει να έχει αναπτυξιακά χαρακτηριστικά. Σταδιακά αυτό το σχέδιο πιστεύω ότι θα αρχίσει να ξεδιπλώνεται.
- Η παρα/οικονομία μπορεί να είναι ο δαίμονας της ελληνικής οικονομίας, αλλά μήπως το... δεύτερο «μεροκαματάκι» στηρίζει το ελληνικό εισόδημα;
Το δεύτερο μεροκάματο στηρίζει το ελληνικό εισόδημα. Αυτό είναι μια πραγματικότητα η οποία κάποιες φορές όμως, αποκτά προσχηματικά χαρακτηριστικά. Ας φύγουμε από αυτή τη λογική και ας πάμε στη λογική της προοπτικής.
Εδώ αποδείχθηκαν τα στοιχεία για την επίσημη οικονομία ανακριβή. Σας εγγυάται κανείς ότι είναι ακριβής η προσέγγιση για την ανεπίσημη οικονομία και την παραοικονομία; Ας σκεφτούμε την ένταξη αυτών των τεραστίων ποσοτήτων στην επίσημη οικονομία. Αμέσως θα άλλαζαν οι αριθμοί: Το χρέος και το έλλειμα θα ήταν μικρότερα ως ποσοστά έναντι του ΑΕΠ, το οποίο με τη σειρά του θα ήταν μεγαλύτερο ως αριθμός.
Αλλά θα άλλαζε και κάτι, που είναι πολύ πιο σπουδαίο από τα νούμερα: Οι νοοτροπίες, η διοικητική αρυθμία, η διαφθορά που αναπτύσσεται γύρω από μεγάλες παραοικονομίες, τα παρασιτικά συστήματα που επωάζουν απουσία σχεδιασμού και φρενάρουν την παραγωγικότητα. Να μου επιτρέψετε να σας πώ, ότι αυτοί οι εφησυχασμοί αποτελούν μέρος του προβλήματος που ταλανίζει την Ελλάδα.
Εντάσσοντάς την άτυπη οικονομία στους εθνικούς οικονομικούς θεσμούς μπορούμε να έχουμε δύο θετικά αποτελέσματα
- το σπάσιμο του φαύλου κύκλου, της κακής δημοσιονομικής δομής
- και την αύξηση των κρατικών εσόδων σε πρώτη φάση τουλάχιστον κατά 30% και με δυνητικό πολλαπλασιαστή τουλάχιστον 2.
Αξίζει επίσης να τονίσω σε αυτό το σημείο, ότι η άτυπη ή ανεπίσημη οικονομία αποτελεί μια ευρύτερη έννοια, είναι διαφορετική από την παράνομη οικονομία, καθώς. Η παράνομη οικονομία - παραοικονομία, μπορεί να συμπεριλαμβάνεται στην άτυπη, αλλά δεν ταυτίζεται με αυτήν.
Η άτυπη οικονομία, είναι αποτέλεσμα ενός μη λειτουργικού κρατικού συστήματος, που δεν έχει προβλέψιμους κανόνες, οι οποίοι με τη σειρά τους συντάσσονται με ένα πλέγμα άτυπων συναλλαγών. Τα "γρηγορόσημα" και τα "λαδώματα" με τις «συνήθεις ύποπτες» δημόσιες υπηρεσίες, οι εργαζόμενοι «χωρίς χαρτιά» και μια σειρά από καθημερινές περιπτώσεις της ελληνικής πραγματικότητας, είναι κλασσικά παραδείγματα της άτυπης οικονομίας στην χώρα μας, με τεράστιους πόρους να διακινούνται εκτός συστήματος.
Εκείνο που έχει σημασία, είναι ότι πολύ συχνά, είναι εκ των πραγμάτων δύσκολο για κάποιες δράσεις, να είναι ενταγμένες συνεχώς στο επίσημο οικονομικό σύστημα. Επίσης, πολύ συχνά "οι πρωταγωνιστές" μορφών άτυπης οικονομίας, δεν επέλεξαν ή και δεν θέλησαν, αλλά αναγκάστηκαν θεσμικά να είναι έξω από το επίσημο σύστημα. Αυτό αναδεικνύει τη επείγουσα ανάγκη θεσμικής θωράκισης της ελληνικής οικονομίας.
Αυτή όλη η κατάσταση προκαλεί και εκκολάπτει την παραοικονομία και την ανομία.
Τροφοδοτεί και ευνοεί επαγγέλματα και παρασιτικές καταστάσεις που εκτρέφονται από την ασάφεια και τη συνεχή αβεβαιότητα (π.χ. κλειστά επαγγέλματα, παραεμπόριο).
Το αναπαραγόμενο και αδιέξοδο αυτό φαινόμενο, μας βλάπτει τελικά όλους, αλλά κυρίως εκείνους τους Ελληνες πολίτες που πληρώνουν με συνέπεια τους φόρους τους.
- Πως αυτά τα μέτρα θα καταστούν ανταποδοτικά για τον πολίτη, όταν είναι γνωστό ότι το επίπεδο των παρεχομένων υπηρεσιών στην Ελλάδα είναι απογοητευτικό;
Αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα και απαντάται εν μέρει στην πρώτη σας ερώτηση. Η χώρα μας στηρίζεται σε σαθρούς θεσμούς σε όλα τα επίπεδα. Υπάρχει ένα θεσμικό και διοικητικό πλαίσιο που είναι γεμάτο από επικαλύψεις, αλλά και κενά. Επίσης, υπάρχουν συνδικάτα που είναι κολλημένα σε στενά συντεχνιακές λογικές. Υπαρχουν επιχειρηματίες που αρκούνται στο «δόσ’ ημίν σήμερον». Υπάρχουν πολιτικές που οικοδόμησαν ένα πελατειακό σύστημα, που όμοιό του βρίσκει κανείς μόνο στον Τρίτο κόσμο. Υπάρχει γραφειοκρατία και διαφθορά, που παραλύει κάθε παραγωγική διάθεση. Για αυτό λέμε εμείς που ασχολούμεθα με τα θεσμικά οικονομικά, ότι τίποτα δεν αλλάζει, αν δεν αλλάξουν οι συνθήκες που το παρήγαγαν.
Δεν είναι μόνο το ζήτημα να καταστούν τα μέτρα ανταποδοτικά για τον πολίτη, είναι το ζήτημα να γίνουν ταχύτατα και αποτελεσματικά.
- Πόσα εναλλακτικά σχέδια μπορεί να έχει η κυβέρνηση, γιατί ακούσαμε τον πρωθυπουργό από τις Βρυξέλλες να δηλώνει μετά τη Σύνοδο Κορυφής ότι αν χρειαστεί θα ληφθούν κι άλλα μέτρα. Υπάρχει κρυφή αντζέντα;
Τα εναλλακτικά σχέδια είναι μετρημένα. Παίρνεις μέτρα, μετράς το αποτέλεσμα και προχωρείς ή δεν προχωρείς. Μετράς τις αγορές, τον λαό που δυσκολεύεται, προτάσσεις προτεραιότητες και απλά κοιτάς να κάνεις σωστά τη δουλειά σου. Δεν υπάρχει κρυφή ατζέντα. Υπάρχει η αγωνία της κυβέρνησης για το αποτέλεσμα των μαχών ενός σκληρού και ιστορικού πολέμου.
- Γιατί αυτά που ανακοίνωσε τώρα η κυβέρνηση, δεν τα ανακοίνωνε λίγο μετά τις εκλογές; Δεν υπήρχε επίγνωση της κατάστασης; Κι αν ναι, γιατί δεν ακολούθησε τα παραδείγματα άλλων χωρών που επίσης βρίσκονταν στο μάτι του κυκλώνα, όπως η Ιρλανδία, που έλαβαν μέτρα για τις οικονομίες τους πριν αλλάξει η χρονιά;
Μα εδώ πριν αλλάξει η χρονιά, είχαμε αλλαγή κυβέρνησης. Και όταν λέμε για σκουπίδια κάτω από το χαλί, ή για σκελετούς να βγαίνουν από την ντουλάπα, έχετε την εντύπωση ότι αυτό έγινε μέσα σε μια ημέρα; Αρμοδιότεροι εμού να σας απαντήσουν για την κλιμάκωση της ανάδειξης των προβλημάτων, είναι οι οι υπεύθυνοι του οικονομικού επιτελείου. Αλλά εκεί είναι το θέμα; Εδώ η Ελλάδα ήλθε αντιμέτωπη με μια αρρώστια κάποιων ετών. Ηρθε πρόσωπο με πρόσωπο με αυτό που έχω αποκαλέσει ελληνικό προπατορικό αμάρτημα. Κάποτε αυτό θα γινόταν, έγινε τώρα, έχουμε τη βούληση να τα βγάλουμε πέρα, με ρήξεις, τομές και αποφασιστικότητα.
Επίσης το θέμα της αξιοπιστίας, δεν είναι ένα απλό ηθικό ζήτημα. Η αξιοπιστία των δεδομένων μιας οικονομίας, είναι τεχνική και πολιτική παράμετρος μεγάλης σημασίας.
Δεν φταίνε πάντα μόνο οι άλλοι. Μιλάμε πλέον για μια ολική επαναφορά. Μια ολική επαναφορά στην ορθότητα της πολιτικής. Πρέπει όλοι, πολιτικοί, κοινωνικοί εταίροι, πολίτες, να καταλάβουμε ότι δεν πάει άλλο με την προχειρότητα, και τη νίκη του ατομικού πάνω στο συλλογικό. Γιατί στο τέλος ηττάται και το ατομικό. Διάβασα προ ημερών, ένα τίτλο εφημερίδας «Ξέχνα την Ελλάδα που ήξερες». Αυτό μπορεί να έχει και αντίστροφη ανάγνωση. Να ξεχάσουμε την Ελλάδα της «ξεπέτας», της αρπαχτής, της αδιαφάνειας, της διαφθοράς, της ατιμωρησίας και να πάμε αλλού. Τι χρειάζεται; Δουλειά, δουλειά, δουλειά… και τόλμη!
Ποια είναι η Έλενα Παναρίτη
Συγγραφέας του βιβλίου «Prosperity Unbound», το οποίο εκδόθηκε και στα Ελληνικά με τον τίτλο «Ευημερία δίχως Όρια». Το βιβλίο πραγματεύεται μια νέα μεθοδολογία για τη μετατροπή της άτυπης οικονομίας στους κόλπους της επίσημης οικονομίας.
Το έργο της αναγνωρίζεται διεθνώς σαν μια από τις πιο επιτυχημένες πρακτικές εφαρμογές των θεσμικών οικονομικών στα δικαιώματα ιδιοκτησίας. Είναι ειδική στα ιδιοκτησιακά δικαιώματα και στην αντίστοιχη διαχείριση του δημόσιου τομέα.
Είναι κοινωνική επιχειρηματίας και επικεφαλής του Panel Group, μία ειδική συμβουλευτική εταιρεία που επενδύει σε υποβαθμισμένες περιοχές και παρέχει συμβουλές για τη δημόσια στρατηγική πολιτική και τη μετατροπή και αξιοποίηση της μη ρευστοποιήσιμης ακίνητης περιουσίας.
Είναι, επίσης, πρόεδρος του Κύκλου των Κοινοβουλευτικών της Μεσογείου για την Αειφόρο Ανάπτυξη (COMPSUD), μια ανοικτή και ευέλικτη δομή με στόχο την προώθηση και εφαρμογή της αειφόρας ως στρατηγική ανάπτυξης μέσα σε συνθήκες ειρήνης και συνεργασίας μεταξύ των χωρών και των λαών της Μεσογείου.
Διδάσκει οικιακά χρηματοοικονομικά και μεταρρύθμιση των αγορών ακινήτων στο Wharton-UPenn και στο SAIS-JHU των ΗΠΑ, στο INSEAD της Γαλλίας και αλλού.
Κατά τη διάρκεια της εργασίας της στην Παγκόσμια Τράπεζα ως οικονομολόγος, για πάνω από μία δεκαετία, πρωτοστάτησε σε σειρά θεσμικών μεταρρυθμίσεων, όπως η μεταρρύθμιση του Δημόσιου Τομέα και των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων στο Περού, εργασία για την οποία της απενεμήθη η διάκριση της διεθνούς βέλτιστης πρακτικής και καινοτομίας.
Έχει δημοσιεύσει σειρά άρθρων σε διεθνή περιοδικά και βιβλία, κυρίως στα θέματα των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, της άτυπης οικονομίας και της δημιουργίας αγορών στον τομέα των δύσκολα ρευστοποιήσιμων ακίνητων περιουσιακών στοιχείων.
Εξελέγη Βουλευτής Επικρατείας με το ΠΑ.ΣΟ.Κ. στις εκλογές του 2009.
Στ.Κ.Χαρίτος
sxaritos@reporter.gr