Εκείνες οι υποσχέσεις Μαΐου, εν τω μεταξύ, έγιναν πιο συγκεκριμένες. Ένα « όχημα ειδικού σκοπού» (SPV) ιδρύθηκε με έδρα το Λουξεμβούργο, και μπορεί ήδη υπολογίζει σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε εγγυήσεις από τα κράτη μέλη.
Εάν όλα τα υπεσχημένα ποσά (€ 750 000 000 000, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν πλήρως, η ΕΕ θα μπορούσε να αναχρηματοδοτήσει πλήρως όλες τις προβληματικές χώρες (Πορτογαλία, την Ισπανία και την Ιρλανδία), για ένα-δύο χρόνια. Εξάλλου, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει δείξει προθυμία να αγοράσει εθνικά (και ιδιωτικά) ομόλογα εάν κρίνει ότι η λειτουργία της αγοράς έχει πληγεί.
Αλλά αυτά τα επίσημη οικονομικά πολεμοφόδια έχουν αφήσει τις αγορές αδιάφορες. Τα Spreads των ισπανικών κρατικών ομόλογων εξακολουθούν να διογκώνονται, και είναι τώρα μεγαλύτερα από ό, τι πριν από την ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Και υπάρχουν δυσοίωνα σημάδια έντασης στη διατραπεζική αγορά, καθώς όλο και περισσότερες τράπεζες, που αντικατοπτρίζουν τη χαμηλή εμπιστοσύνη ότι η σταθερότητα του συστήματος έχει αποκατασταθεί, θα καταθέσουν τα χρήματά τους στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από το να τα δανείσουν σε άλλες τράπεζες.
Η εξήγηση είναι απλή: τα προβλήματα που διέπουν την κρίση (η επισφαλής κατάσταση των ελληνικών δημόσιων οικονομικών και εκείνη του ισπανικού τομέα ακινήτων) δεν έχουν επιλυθεί, αν και θα έπρεπε πραγματικά να είναι εύκολα διαχειρίσιμα σε ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο. Ελλάδα αντιπροσωπεύει περίπου το 2% της οικονομίας της ευρωζώνης. Ακόμα και αν αθετήσει τις υποχρεώσεις της ως προς το δημόσιο χρέος της, καθώς η τιμή ανάκαμψης ήταν μόνο 50%, οι απώλειες θα ήταν περίπου € 150 δισ. ευρώ, ή μόλις 1,5% του ΑΕΠ της ευρωζώνης.
Τα προβλήματα στην Ισπανία, είναι πιθανό να είναι κάπως μεγαλύτερα αν και επίσημες εκτιμήσεις των απωλειών στο ισπανικό τραπεζικό σύστημα ανέρχονται μόνο σε 100 δισεκατομμύρια €. Αλλά το πραγματικό πρόβλημα στην Ισπανία θα μπορούσε κάλλιστα να βρίσκεται αλλού : στην έκθεση των γαλλικών, γερμανικών, και άλλων τραπεζών για τον τομέα της αγοράς ακινήτων της Ισπανίας.
Πολλά δάνεια σε ισπανούς παράγοντες της αγοράς ακινήτων θα πρέπει να παραγραφούν. Αλλά, ακόμη και στη χειρότερη περίπτωση, οι συνδυασμένες ζημίες των Ισπανικών και των άλλων τραπεζών στην ισπανική αγορά ακινήτων δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 300 δισεκατομμύρια ευρώ, ή περίπου το 3% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Έτσι, το πραγματικό ερώτημα είναι γιατί τα προβλήματα του διαχειρίσιμου ποσοστού στην περιφέρεια της Ευρώπης παραλύουν ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης. Τέλος, κανείς δεν θα περίμενε το τραπεζικό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών να καταρρεύσει μόνο και μόνο επειδή υπήρξε μια στεγαστική φούσκα στην Καλιφόρνια και επειδή η πολιτεία του Michigan (παρόμοια σε μέγεθος με την Ελλάδα) κήρυξε πτώχευση.
Ένας βασικός λόγος γιατί οι χρηματοπιστωτικές αγορές της Ευρώπης παραμένουν νευρικές είναι ότι, επισήμως, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Επισήμως, η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα φερεγγυότητας, και η αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους της, δεν αποτελεί επιλογή. Ομοίως, στην Ισπανία, η επίσημη γραμμή είναι ότι ο εγχώριος τραπεζικός τομέας είναι καλά κεφαλαιοποιημένος.
Ο πρώτος κανόνας για την αντιμετώπιση των αναταραχών στις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι ότι θα πρέπει να αναγνωρίσει την αλήθεια και την κλίμακα των εμφανών προβλημάτων. Η εμπειρία της Ελλάδας έχει δείξει ότι το να προσποιούμαστε ότι τα προβλήματα δεν υπάρχουν μπορεί να οδηγήσει σε φαύλο κύκλο ασφαλίστρων αυξημένου κινδύνου και μείωση της εμπιστοσύνης.
Από την άποψη αυτή, η υπεσχημένη δημοσίευση των αποτελεσμάτων των "δοκιμασιών έντασης» (stress tests) που διενεργήθηκαν στις 100 μεγαλύτερες τράπεζες της ΕΕ και είχε προγραμματισθεί για τα τέλη Ιουλίου, είναι ένα σαφές βήμα προς τα εμπρός.
Αλλά υπάρχει ένας δεύτερος και πιο ανησυχητικός λόγος που εξηγεί γιατί οι χρηματοπιστωτικές αγορές παραμένουν ασταθείς: μεγάλη μερίδα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος παραμένει κατά πολύ ανεκμετάλλευτη . Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της ΕΚΤ, οι τράπεζες της ζώνης του ευρώ έχουν περίπου € 20 του παθητικού (συμπεριλαμβανομένου του διατραπεζικού χρέους) για κάθε ευρώ κεφαλαίου και αποθεματικού. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε απώλεια κεφαλαίου αξίας ενός ευρώ που καραδοκεί σε κάποια τράπεζα, θα υπάρχουν περίπου € 20 αμφίβολου χρέους.
Ακόμη και ένα απαισιόδοξο σενάριο για την Ελλάδα και την Ισπανία θα σήμαινε απώλειες € 450 000 000 000 κατ 'ανώτατο όριο. Τα κεφάλαια που χρησιμοποιήθηκαν μέχρι σήμερα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) (€ 750 000 000 000) θα είναι υπεραρκετά για τη διαχείριση όλων αυτών των προβλημάτων - με την προϋπόθεση ότι αυτές οι πιθανές απώλειες είναι σαφώς προσδιορισμένες όπως και τα αναγκαία κονδύλια που προορίζονται για την αντιμετώπισή τους. Ωστόσο, αυτή δεν είναι η μέθοδος που ακολουθείται.
Αντ 'αυτού, η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση θα χρησιμοποιηθεί μόνο για να διασώσει τις κυβερνήσεις, που με τη σειρά τους χρειάζονται τα χρήματα για να βοηθήσουν τις τράπεζές τους. Αλλά, δεδομένης της αναλογίας 20:01 οφειλές- κεφάλαιο στον τραπεζικό τομέα, η προσέγγιση αυτή συνεπάγεται ότι οι ανάγκες χρηματοδότησης θα είναι αστρονομικές: σε σύγκριση με το ποσό των € 450 000 000 000, αν οι δυνητικές ζημίες παραμένουν απόρρητες και διασκορπισμένες, € 9000000000000 σε εγγυήσεις χρέους θα απαιτούνταν για να εξασφαλιστεί η σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος της ευρωζώνης.
Εν ολίγοις, ένας αυστηρός έλεγχος της δοκιμασίας έντασης (stress tests) των τραπεζών της ευρωζώνης (ακολουθούμενη από υποχρεωτική ανά-κεφαλαιοποίηση ) θα απαιτούσε πολύ λιγότερη δημόσια χρηματοδότηση απ’ ότι ο συνεχώς επεκτεινόμενος μανδύας εγγυήσεων προς όλους.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να αποφύγει την κρίση στις χρηματοπιστωτικές αγορές της, έως ότου ρυθμίσει τα θέματα με τις τράπεζές της. Δυστυχώς, οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής στην Ευρώπη έχουν δύο φορές αφήσει τους εαυτούς τους να παραπλανηθούν από πολιτικώς βολικές απόψεις για την κρίση - πρώτα το 2007/2008, από την άποψη ότι η οικονομική μεταδοτική νόσος προέρχονταν από τις ΗΠΑ, και σήμερα, με κατηγορώντας την απερίσκεπτη δημοσιονομική πολιτική στη νότια ζώνη του ευρώ.
Αλλά το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι το τραπεζικό σύστημα της ΕΕ είναι τόσο αδύναμα κεφαλαιοποιημένο ώστε να μην μπορεί να δεχτεί οποιεσδήποτε απώλειες, ενώ επίσης είναι έτσι διασυνδεδεμένο ώστε τα προβλήματα σε μια χώρα γρήγορα θέτουν το όλο σύστημα σε κίνδυνο. Μέχρι να αντιμετωπιστούν με αποφασιστικότητα τα προβλήματα από τον ισολογισμό των τραπεζών , οι χρηματοοικονομικές αγορές θα παραμείνουν σε ένταση.
Του Daniel Gros
Ο Daniel Gros είναι διευθυντής του Κέντρου Μελετών Ευρωπαϊκής Πολιτικής