Μόλις η δήλωση έγινε πρωτοσέλιδο των εφημερίδων, ο Κάστρο οπισθοχώρησε. Ντυμένος με στρατιωτική στολή, για πρώτη φορά σε τέσσερα χρόνια (η οποία υποψιαζόμαστε πως ήταν ο τρόπος που διάλεξε για να σηματοδοτήσει ότι δεν παραιτείται από την επανάσταση), έκανε μια σπάνια, τριανταπεντάλεπτη ομιλία στους φοιτητές του πανεπιστήμιου της Αβάνας. Εκτός από το γεγονός ότι αφιέρωσε αρκετά λεπτά, ο Κάστρο αναφέρθηκε στην προηγούμενη δήλωσή του σχετικά με το κουβανικό μοντέλο, λέγοντας ότι «η δήλωσή του μεταφέρθηκε ακριβώς, αλλά παρερμηνεύτηκε» και δήλωσε ότι το οικονομικό μοντέλο δεν λειτουργεί πια, αλλά ότι η επανάσταση ζει. Ο Κάστρο, που είναι σήμερα 84 ετών, μπορεί να έχει γεράσει, αλλά φαίνεται ότι εξακολουθεί να έχει πλήρη συναίσθηση όσων λέει. Δεν γνωρίζουμε αν παρερμηνεύτηκε κατάφωρα από το δημοσιογράφο κατά την προηγούμενη συνέντευξη ή αναγνωρίζοντας τη ματαιότητα του κουβανικού μοντέλου αν έκανε υπαινιγμούς για αλλαγή πολιτικής. Ανεξάρτητα από το τι έκανε ή δεν είπε, η δήλωση του Κάστρο για την αδυναμία της επανάστασης δεν ήταν καθόλου… επαναστατική.

Η διατήρηση της επανάστασης

Υποκρύπτεται λίγο το γεγονός ότι η σοσιαλιστική Οικονομία της Κούβας έχει χάσει την ορμή της. Το πιο ενδιαφέρον ερώτημα είναι αν ο κουβανός ηγέτης είναι διατεθειμένος να αναγνωρίσει αυτό το γεγονός και τι είναι διατεθειμένος να κάνει γι’ αυτό. Ο Κάστρο θέλει η επανάστασή του να ζήσει περισσότερο από αυτόν. Για να γίνει αυτό, πρέπει να διατηρηθεί η ισορροπία μεταξύ δύναμης και πλούτου. Για δεκαετίες η μέθοδός του για τη διατήρηση της εξουσίας ήταν να μονοπωλεί τις πηγές πλούτου του νησιού. Όλες οι άμεσες ξένες επενδύσεις στην Κούβα πρέπει να εγκριθούν από την κυβέρνηση, οι σημαντικότεροι τομείς της Οικονομίας είναι εκτός ορίων για τους επενδυτές, οι ξένοι επενδυτές δεν μπορούν να κατέχουν πράγματι τη γη ή τις εγκαταστάσεις στις οποίες επενδύουν, το κράτος έχει το δικαίωμα να κατάσχει τα συναλλαγματικά διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή και οι ξένοι επενδυτές πρέπει να απευθυνθούν προς την κυβέρνηση για αποφάσεις σχετικά με τις προσλήψεις, τις απολύσεις και την πληρωμή των εργαζομένων. Υπό αυτές τις συνθήκες η κουβανική ηγεσία έχει την τελευταία λέξη σχετικά με την κοινωνική ευημερία των πολιτών της και έχει χρησιμοποιήσει αυτό το στοιχείο ελέγχου για να εξασφαλίσει την πίστη και –το πιο σημαντικό– για να εξουδετερώνεται οποιαδήποτε πολιτική διαφωνία.

Όμως αυτός ο έλεγχος έχει και κόστος. Για να επιβιώσει η επανάσταση –και να διατηρηθεί ένα τόσο μεγάλο σύστημα ασφάλειας και ένα ακριβό και αναποτελεσματικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας– θα πρέπει να έχει επαρκείς ιδιωτικές επενδύσεις τις οποίες το κράτος να μπορεί να ελέγξει. Ιδιωτικές επενδύσεις δεν έχουν υπάρξει κι έτσι το κράτος, ανίκανο να αντιμετωπίσει τις πιέσεις της Οικονομίας, χρειάστηκε να ασχοληθεί περισσότερο με τη βιωσιμότητα του καθεστώτος. Δεδομένου ότι οι επιδοτήσεις της Σοβιετικής Ένωσης για την Κούβα (περίπου 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως) τερματίστηκαν στις αρχές του 1990, η Κούβα έχει ζητήσει εισροή κεφαλαίων για τη δημιουργία εισοδήματος, προσπαθώντας ταυτόχρονα να αφήσει τους καπιταλιστές “εκτός”, προκειμένου να διατηρηθεί ο έλεγχος. Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να επιλυθεί αυτό το παράδοξο, και το πρόβλημα για τον Κάστρο, στην προχωρημένη του ηλικία, είναι ότι δεν έχει πολύ χρόνο.

Πολλοί Κουβανοί, συμπεριλαμβανομένου του Κάστρο, αποδίδουν την οικονομική κρίση του νησιού στο εμπάργκο των Η.Π.Α., ένα πολιτικά φορτισμένο κατάλοιπο των ημερών του Ψυχρού Πολέμου όταν η Κούβα, υπό τη σοβιετική κηδεμονία, αποτέλεσε στην πραγματικότητα σαφή και άμεσο κίνδυνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπάρχει μια μεγάλη ειρωνεία ενσωματωμένη σ’ αυτή τη διαμαρτυρία. Η επανάσταση του Κάστρο χτίστηκε πάνω στα θεμέλια του ότι το εμπόριο με τους ιμπεριαλιστές ήταν υπεύθυνο για την οικονομική κρίση της Κούβας. Τώρα είναι η υποτιθέμενη έλλειψη τέτοιων συναλλαγών που παραλύει την κουβανική Οικονομία. Η ιστορία μπορεί να παραλειφθεί σε πρόσφορους πολιτικά καιρούς, αλλά δεν μπορεί τόσο εύκολα να ξεχαστεί.

Αυτό που πολλοί φαίνεται να αγνοούν, είναι ότι η Κούβα, παρά το εμπάργκο, είναι ακόμη σε θέση να παραλαμβάνει προϊόντα από την Ευρώπη, τον Καναδά, τη Λατινική Αμερική και αλλού καθώς το κρατικό σύστημα που επικρατεί είναι ανίκανο εφοδιάσει το νησί των 11 εκατομμύριων κατοίκων. Ακόμη κι αν το εμπόριο μεταξύ Η.Π.Α.-Κούβας έπρεπε να αποκατασταθεί, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι οικονομικές πληγές της Κούβας θα θεραπεύονταν. Υπάρχει πληθώρα από άλλα τουριστικά θέρετρα και οι εξαγωγείς ζάχαρης και καπνού πλαισιώνουν τις ακτές της Καραϊβικής εκτός από την Κούβα, η οποία έχει χάσει σε μεγάλο βαθμό το “τρένο” για την υλοποίηση του οικονομικού δυναμικού της. Με άλλα λόγια οι ρίζες των οικονομικών προβλημάτων της Κούβας βρίσκονται στην Κούβα, δεν βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Όμως η Κούβα βρίσκεται στο μέσον μιας πολιτικής μεταβατικής περιόδου και ο Φιντέλ θα κληροδοτήσει τελικά την επανάσταση στον νεότερο (όχι κατά πολύ) αδελφό του, Ραούλ. Αν ο Φιντέλ είναι χαρισματικός επαναστάτης, σε θέση να διατηρεί τη ρομαντική πολιτική ιδεολογία του για δεκαετίες, παρά τις εγγενείς αντιφάσεις της, ο Ραούλ είναι ο γραφειοκράτης λειτουργός του οποίου πρωταρχικός σκοπός, σ’ αυτό το σημείο, είναι να διατηρηθεί το καθεστώς που ίδρυσε ο αδελφός του. Αυτό θέτει ένα σοβαρό δίλημμα για τον 79χρονο Ραούλ. Δεν είναι μόνο ότι υπολείπεται του χαρίσματος του μεγαλύτερης ηλικίας αδελφού του, αλλά του λείπει, επίσης, μια ισχυρή εξωτερική προστάτιδα δύναμη για δώσει νόημα στην Κούβα, εκτός από την ίδια την Κούβα.

Πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η γεωγραφική θέση της Κούβας, που έχει πρόσβαση τόσο στο Yucatan Channel και τα Στενά της Φλόριντα, της δίνει τη δυναμική για να πλήξει το λιμάνι της Νέας Ορλεάνης, την ιστορική οικονομική διέξοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στον κόσμο. Εάν αυτές οι δύο οδοί του εμπορίου είχαν φραγεί, τα λιμάνια της Ακτής του Κόλπου, όπως η Νέα Ορλεάνη και το Χιούστον, θα έκλειναν επίσης, ενώ οι εξαγωγές και οι εισαγωγές γεωργικών προϊόντων και ορυκτών των Η.Π.Α. θα έπεφταν κατακόρυφα.

Η Κούβα είχε κατορθώσει να “δημιουργήσει” αυτή την απειλή κι έτσι φέρει γεωπολιτική βαρύτητα μόνο όποτε βρίσκεται στο πλαίσιο της επιρροής ενός πιο ισχυρού αντίπαλου των Η.Π.Α. – όπως παλαιότερα η Σοβιετική Ένωση. Αν και οι αδελφοί Κάστρο διατηρούν σχέσεις με πολλούς από τους συμμάχους του Ψυχρού Πολέμου, δεν υπάρχει ισχυρή δύναμη –πολύ λιγότερο δε υπερδύναμη– αυτή τη στιγμή με ενδιαφέρον ή βούληση ώστε να επιδοτήσει την Κούβα. Η Αβάνα είναι σε μεγάλο βαθμό μόνη της, και στη μοναξιά της τώρα φαίνεται στρέφεται… προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, για μια λύση που δεν μπορεί να αποτελεί μεγάλη υπόσχεση.

Κι ενώ ο Φιντέλ έκανε δηλώσεις, ο Ραούλ ανέπτυσσε και ανέλυε μία νέα οικονομική στρατηγική για την Κούβα, η οποία θα απολύσει 500.000 εργαζόμενους – το 10% του εργατικού δυναμικού του νησιού. Η ιδέα είναι να αναπτυχθούν ιδιωτικοί συνεταιρισμοί ώστε να διευκολυνθεί η τεράστια επιβάρυνση του κράτους και να επιβληθεί η εφαρμογή αυτού του σχεδίου που θα βρίσκεται σε εξέλιξη μέχρι το Μάρτιο του 2011. Πρόκειται για φιλόδοξη προθεσμία –δεδομένου ότι η Κούβα έχει ελάχιστη ή καθόλου βιομηχανική παραγωγή στον ιδιωτικό τομέα– να μιλά κανείς για απορρόφηση αυτών των εργαζομένων του κράτους. Το πραγματοποιήσιμο των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων, ωστόσο, δεν είναι τόσο ενδιαφέρον όσο το μήνυμα πολιτικής συμφιλίωσης που είναι ενσωματωμένο στο πρόγραμμα. Παράλληλα όσο γίνεται λόγος για τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Ραούλ, η Κούβα έχει προβεί σ’ αυτό που φαίνεται να είναι “πολιτική χειρονομία” προς την Ουάσιγκτον, με την απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων. Αλλά αυτές οι κινήσεις είναι απίθανο να καταστούν ικανές ώστε να προσελκύσουν την προσοχή της Ουάσινγκτον, ειδικά όταν η Κούβα δεν είναι ούτε σημαντική γεωπολιτική απειλή ούτε μεγάλη οικονομική ευκαιρία στα μάτια των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Κούβα χρειάζεται κάτι περισσότερο, κι αυτό το κάτι θα μπορούσε να βρεθεί μόνο στη Βενεζουέλα.

Η σχέση Κούβας-Βενεζουέλας

Η Κούβα και η Βενεζουέλα αντιμετωπίζουν αρκετά παρόμοιους γεωγραφικούς περιορισμούς. Και οι δύο είναι σχετικά μικρές χώρες, με επιμήκεις ακτές τύπου Καραϊβικής και κυρίως με Οικονομίες που βασίζονται στην εξόρυξη φυσικών πόρων. Ενώ οι ορεινές περιοχές της Βενεζουέλας κι εκείνες που καλύπτονται σε μεγάλο μέρος της από ζούγκλα, στην παραμεθόριο προς Νότον, δεν προσφέρουν οποιαδήποτε ουσιαστική οικονομική ενσωμάτωση με τους γείτονές της, η Κούβα βρίσκεται γεωγραφικά σε μια θάλασσα όπου υπάρχουν μικρές Οικονομίες παρόμοιες με τη δική της. Ως αποτέλεσμα, καμία χώρα δεν έχει καλές επιλογές στην άμεση γειτονία της για ουσιαστική οικονομική ενσωμάτωση, εκτός από την κυρίαρχη δύναμη του Ατλαντικού, δηλαδή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε ό,τι αφορά τη συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Κούβα και η Βενεζουέλα έχουν βασικά δύο επιλογές: είτε να ευθυγραμμιστούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες είτε να αναζητήσουν συμμαχία με πιο ισχυρό ή εξωτερικό αντίπαλο των Ηνωμένων Πολιτειών

Και οι δύο χώρες ταλαντεύθηκαν μεταξύ αυτών των δύο άκρων. Πριν από την επανάσταση του 1959 οι Ηνωμένες Πολιτείες κυριαρχούσαν στην Κούβα, πολιτικά και οικονομικά, και παρ’ όλο που οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών άρχισαν να επιδεινώνονται λίγο αργότερα, υπήρχαν ακόμη σημαντικές προσπάθειες για συνεργασία μέχρι να αρχίσουν οι σοβιετικές χορηγίες και τα επεισόδια –όπως το φιάσκο στον Κόλπο των Χοίρων το 1961– τα οποία κατέστρεψαν τη σχέση τους. Παρομοίως μέχρι την απόπειρα πραξικοπήματος κατά του Προέδρου της Βενεζουέλας, Ούγο Τσάβες, το 2002, η Βενεζουέλα είχε για μεγάλο χρονικό διάστημα διατηρήσει στενή, αμοιβαία και επωφελή σχέση συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με την παρότρυνση των Η.Π.Α. η Βενεζουέλα γέμισε τις Αγορές με πετρέλαιο και έσπασε το εμπάργκο πετρελαίου του Ο.Π.Ε.Κ. του 1973, βοηθώντας στην πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτή η ενεργειακή συνεργασία συνεχίστηκε με την πώληση της εταιρείας CITGO από τις Η.Π.Α. στη δεκαετία του 1990 στην κρατική επιχείρηση πετρελαίου της Βενεζουέλας, PDVSA, συμφωνία που αποσκοπούσε στο να ενισχύσει τη Βενεζουέλα στις Αγορές Ενέργειας των Η.Π.Α. Η Βενεζουέλα έλαβε εγγυημένη αγορά για χαμηλής ποιότητας αργό πετρέλαιο το οποίο δεν μπορούσε να πουλήσει σε άλλες χώρες, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες απέκτησαν μια πηγή ενέργειας πολύ κοντά τους.

Για το μεγαλύτερο μέρος της περασμένης δεκαετίας η Κούβα και η Βενεζουέλα βρέθηκαν σε μοναδική θέση. Και οι δύο έχουν τώρα ανταγωνιστικές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και έλλειψη ισχυρών συμμάχων που θα τους βοηθούσαν να προστατευθούν από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ως αποτέλεσμα η Κούβα και η Βενεζουέλα έχουν σημεία προσέγγισης μεταξύ τους, με την Κούβα να βασίζεται στη Βενεζουέλα κατά κύριο λόγο για την ενέργεια και τη Βενεζουέλα να στρέφεται προς την Κούβα για την εμπειρογνωμοσύνη της σε θέματα ασφάλειας.

Σε μια προσπάθεια να ορθώσει ξανά το ανάστημά της στην περιοχή, η Κούβα έχει επωφεληθεί από την αυξανόμενη πολιτική και οικονομική ανασφάλεια του καθεστώτος της Βενεζουέλας και μ’ αυτό τον τρόπο έχει εδραιωθεί η παρουσία της σε περίπου όλους τους τομείς του κρατικού μηχανισμού της Βενεζουέλας. Κουβανοί σύμβουλοι, εκπαιδευτές και προστάτες βρίσκονται παντού, από τα ανώτερα κλιμάκια των στρατιωτικών υπηρεσιών και των μυστικών πληροφοριών της Βενεζουέλας ώς τα λιμάνια και τα εργοστάσια. Ως εκ τούτου η Κούβα έχει σημαντική επιρροή στη Βενεζουέλα, που σήμερα αγωνίζεται κάτω από το βάρος του στασιμοπληθωρισμού, μια επισφαλή οικονομική κατάσταση που τροφοδοτείται από το περίπλοκο σύστημα ξεπλύματος χρήματος σε παράνομες δραστηριότητες και έχει πλήξει βασικούς τομείς της κρατικής Οικονομίας. Με τους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας, των τροφίμων, της ενέργειας και των κλάδων μετάλλων να βρίσκονται στο πιο κρίσιμο σημείο, οι διακοπές ρεύματος, οι ελλείψεις σε τρόφιμα και τα ανησυχητικά χαμηλά επίπεδα παραγωγής, συνολικά, καθιστούν όλο και πιο δύσκολο για το καθεστώς να περιορίσει και να αποκρύψει τα προβλήματα. Αυτό μπορεί να εξηγήσει επειδή βλέπουμε τώρα εκθέσεις του καθεστώτος της Βενεζουέλας που αναφέρονται στην ανάπτυξη στρατιωτικών και παραστρατιωτικών δυνάμεων με μεγαλύτερη συχνότητα, όχι μόνο στους δρόμους αλλά και στα φράγματα, τις μονάδες παραγωγής ενέργειας, τις αποθήκες, τα σιλό τροφίμων και τα κέντρα διανομής.

Η πολιτική των “ανοικτών θυρών” της Βενεζουέλας στην Κούβα είχε ως στόχο να ενισχύσει την ασφάλεια του καθεστώτος, αλλά η διεισδυτικότητα της Κούβας στην κυβέρνηση, τα συστήματα ασφάλειας και την Οικονομία της Βενεζουέλας μπορεί επίσης να αποτελέσουν απειλή, ειδικά εάν η Κούβα μετατοπίσει τον προσανατολισμό της πίσω προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Κούβα μπορεί τώρα να είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει την επιρροή της στη Βενεζουέλα ώστε να αποκτήσει επιρροή στις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το πρόβλημα της Ουάσινγκτον με τη Βενεζουέλα

Ο κατάλογος των καταγγελιών των Η.Π.Α. κατά της Βενεζουέλας πηγαίνει πολύ πιο πέρα από τις φραστικές επιθέσεις του Τσάβες κατά της Ουάσινγκτον. Η επιθετική πορεία εθνικοποιήσεων της Βενεζουέλας, η συμμετοχή σε παράνομο εμπόριο ναρκωτικών (με υποτιθέμενη αμέλεια και συνενοχή) και η υποψία στήριξης από τις επαναστατικές ομάδες της Κολομβίας έχουν παίξει σημαντικό ρόλο για την δυσάρεστη σχέση των Ηνωμένων Πολιτειών με τη Βενεζουέλα. Πιο πρόσφατα οι Ηνωμένες Πολιτείες παρακολούθησαν με αυξανόμενη ανησυχία τη Βενεζουέλα να ενισχύει τις σχέσεις της με τη Ρωσία, την Κίνα και κυρίως το Ιράν. Θεωρείται ότι η Βενεζουέλα χρησίμευε ως καταφύγιο για τους Ιρανούς, ώστε να αποφεύγουν κυρώσεις, για ξέπλυμα χρημάτων και τη διευκόλυνση του κινήματος των εκπροσώπων των μαχητών. Το σημαντικό σημείο που πρέπει να προσέξουμε εδώ είναι ότι ενώ η Κούβα δεν διαθέτει συμμάχους που είναι αντίθετοι προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Βενεζουέλα τους έχει σε αφθονία.

Για να μπορέσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες να δείξουν πραγματικό ενδιαφέρον για τα “σήματα” που εκπέμπει η Αβάνα, κατά πάσα πιθανότητα θα θέλουν να δουν την Κούβα να ασκεί την επιρροή της στη Βενεζουέλα. Πιο συγκεκριμένα θα θέλουν να δουν εάν η Κούβα μπορεί να επηρεάσει τη σχέση της Βενεζουέλας με το Ιράν.

Γι’ αυτό τον λόγο βρίσκουμε ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Φιντέλ Κάστρο έχει πρόσφατα κάνει κινήσεις που τον παρουσιάζουν ως συνήγορο των Εβραίων που είναι αντίθετοι με το ιρανικό καθεστώς. Ο Κάστρο κάλεσε τον Goldberg, σημαίνον μέλος του εβραϊκού λόμπι στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο εξοχικό του για μια συνέντευξη, στην οποία αφιέρωσε μεγάλο μέρος του χρόνου επικρίνοντας τον ιρανό Πρόεδρο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ για έλλειψη ευαισθησίας προς τον εβραϊκό λαό και την ιστορία του. «Δεν νομίζω ότι κάποιος έχει δυσφημιστεί περισσότερο από τους Εβραίους», είπε ο Κάστρο. «Θα έλεγα πολύ περισσότερο από τους μουσουλμάνους. Έχουν συκοφαντηθεί πολύ περισσότερο από τους μουσουλμάνους, επειδή κατηγορούνται και συκοφαντούνται για τα πάντα. Κανείς δεν κατηγορεί τους μουσουλμάνους για τίποτα». Και προσέθεσε: «Οι Εβραίοι έχουν ζήσει μια ζωή που είναι πολύ πιο δύσκολη από τη δική μας. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να συγκριθεί με το Ολοκαύτωμα». Τότε ο Κάστρο ζήτησε από Goldberg και τον Sweig να τον συνοδεύσουν σε μια ιδιωτική επίδειξη δελφινιών στο Εθνικό Ενυδρείο της Κούβας στην Αβάνα. Συναντήθηκαν με τον τοπικό εβραίο ηγέτη Adela Dworin, τον οποίο ο Κάστρο ασπάστηκε μπροστά στις κάμερες.

Μετά τις αχαρακτήριστες παρατηρήσεις του Φιντέλ υπέρ των Εβραίων, ο Τσάβες, ο οποίος επανέλαβε την υβριστική στάση των ιρανών σύμμαχων του κατά του Ισραήλ, συναντήθηκε με ηγέτες της εβραϊκής κοινότητας της Βενεζουέλας στις 18 Σεπτεμβρίου, όπου αναφέρεται ότι συζήτησε τις ανησυχίες τους για αντισημιτικά σχόλια στα μέσα ενημέρωσης και το αίτημά τους στη Βενεζουέλα για την αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ. Την ίδια εβδομάδα ο κρατικός αερομεταφορέας της Βενεζουέλας, Conviasa Airlines, που πρόσφατα έχει ασυνήθιστα υψηλό αριθμό ατυχημάτων και βλάβες κινητήρων, ακύρωσε το δημοφιλές δρομολόγιο μετ’ επιστροφής κάθε Τρίτη, το οποίο κάλυπτε τη διαδρομή από το Καράκας στη Δαμασκό και την Τεχεράνη. Πρόκειται για πτήση που χρησιμοποιείται κυρίως από επιχειρηματίες και επισήμους (μαζί με άλλους που προσπαθούν να εμφανίζονται ως απλοί επιχειρηματίες) του Ιράν, του Λιβάνου, της Συρίας και της Βενεζουέλας. Η πτήση έχει υποστεί λεπτομερείς έλεγχους από τις Ηνωμένες Πολιτείες λόγω της αναθέρμανσης της εκστρατείας κυρώσεων των Η.Π.Α. κατά του Ιράν και των ανησυχιών των Η.Π.Α. σχετικά με τη διαμετακόμιση της Χεζμπολάχ μέσω της Λατινικής Αμερικής. Όταν το Stratfor ζήτησε να πληροφορηθεί για τις ακυρώσεις πτήσεων, αναφέρθηκε από την αεροπορική εταιρεία ότι αυτές οφείλονταν σε θέματα συντήρησης, αλλά και ότι οι πτήσεις από το Καράκας προς τη Δαμασκό θα δρομολογούνταν εκ νέου μέσω Μαδρίτης. Το σκέλος της διαδρομής που αφορούσε στο Ιράν, τουλάχιστον για την ώρα, δεν εκτελείται. Εάν η Κούβα προτίθεται να αναμορφώσει τη σχέση της Βενεζουέλας με το Ιράν και αν αυτές οι κινήσεις της Βενεζουέλας ελήφθησαν από τις νύξεις της Κούβας είναι άγνωστο, είναι όμως και αξιοσημείωτο – ούτως ή άλλως.

Σανίδα σωτηρίας του Καράκας από την Κίνα;

Κάθε μία από αυτές τις φαινομενικά ανόμοιες εξελίξεις δεν έχει και πολύ νόημα από μόνη της. Όταν εξεταστούν μαζί, όμως, μια σύνθετη εικόνα αρχίζει να σχηματίζεται, στην οποία η Κούβα, αργά και προσεκτικά, προσπαθεί να μετατοπίσει τον προσανατολισμό της προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ τα τρωτά σημεία του καθεστώτος της Βενεζουέλας παρουσιάζουν αύξηση, ως αποτέλεσμα τούτου. Μια ανασφαλής και οικονομικά ταραγμένη Βενεζουέλα θα έχει ανάγκη από ισχυρούς συμμάχους που αναζητούν μοχλούς εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ρωσία θα υπογράψει σποραδικά μια συμφωνία αμυντικής τακτικής με τη Βενεζουέλα, αλλά έχει πολύ μεγαλύτερες προτεραιότητες στην Ευρασία. Το Ιράν είναι χρήσιμο για να εκσφενδονίζει απειλές εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά έχει σοβαρά δικά του οικονομικά προβλήματα που ανταγωνίζονται ακόμη και αυτά της Βενεζουέλας. Η Κίνα μέχρι στιγμής φαίνεται να είναι η πιο πολλά υποσχόμενη λύση, αν και η σχέση αυτή φέρει το μερίδιο επιπλοκών που της αναλογεί.

Κίνα και η Βενεζουέλα έχουν υπογράψει συμφωνία, ώστε Πεκίνο να δανείσει 20 δισεκατομμύρια δολάρια στο Καράκας σε αντάλλαγμα με αποστολές αργού πετρελαίου και συμμετοχές στις πετρελαιοπηγές της Βενεζουέλας. Οι δύο συζητούν επίσης για συμφωνίες πολλών εκατομμυρίων δολαρίων που θα μπορούσε η Κίνα να επενδύσει σε κρίσιμους τομείς, όπως η παλαιότητα του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της Βενεζουέλας. Η Κίνα δεν δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για την καταβολή του εξωφρενικού κόστους της θαλάσσιας μεταφοράς του αργού πετρελαίου χαμηλής ποιότητας της Βενεζουέλας στο ήμισυ των θαλασσίων δρόμων σε όλο τον κόσμο, αλλά ενδιαφέρεται για την τεχνολογία που θα βοηθήσει στην ανάπτυξη και την παραγωγή χαμηλής ποιότητας αργού πετρελαίου. Από πολλές απόψεις η Κίνα εμφανίζεται ως σανίδα σωτηρίας για το καθεστώς της Βενεζουέλας. Αν όλες αυτές οι συμφωνίες αποβούν καρποφόρες, παραμένει μεγάλο ερώτημα, όπως και το πόσο μακριά σκοπεύει το Πεκίνο να πάει σ’ αυτή τη σχέση με το Καράκας, γεγονός το οποίο θα αποκτήσει μεγάλη σημασία για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν η βούληση της Κίνας να προχωρήσει πέρα από τις συμφωνίες quid pro quo (με αντάλλαγμα) και να επιδοτήσει τη Βενεζουέλα, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε κινεζικές επενδύσεις που θα απειλούσαν τα υπάρχοντα περιουσιακά στοιχεία των Η.Π.Α. στη Βενεζουέλα σε σχέση με την ενέργεια, ενώ ενδεχομένως θα δώσει στο Πεκίνο τη δυνατότητα επιρροής ενάντια στην Ουάσινγκτον στην “πίσω αυλή” των Η.Π.Α. Αλλά η επιδότηση των χωρών δεν είναι φθηνή και η Κίνα δεν έχει δείξει την προθυμία να ακολουθήσει πιο επιθετική στάση με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπέρ της Βενεζουέλας.

Μετά τον ισχυρισμό ότι έχει λάβει τα πρώτα 4.000.000.000 δολάρια ως δόση του δανείου των 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Κίνα, ο Τσάβες δήλωσε ότι η Κίνα δανείζει τα χρήματα, επειδή «η Κίνα γνωρίζει ότι αυτή η επανάσταση ήρθε για να μείνει». Όπως και η Κούβα, η Βενεζουέλα μπορεί να μην έχει την οικονομική δυνατότητα να σηκώσει στην πλάτη της τον επαναστατικό της ζήλο, βρίσκει όμως χρήσιμους φίλους της επανάστασης στην Κίνα. Σ’ αυτή την ώρα ανάγκης η πρόκληση της Βενεζουέλας έγκειται στην εξεύρεση συμμάχων διατεθειμένων να διασχίσουν το κατώφλι και να γίνουν από οικονομικοί εταίροι, στρατηγικοί προστάτες.