Πιο συγκεκριμένα δημοσίευμα της Τρίτης της γαλλικής Le Monde αναφέρει ότι τον αποκλεισμό της «βαλκανικής οδού» για τους πρόσφυγες εξετάζει η ΕΕ. Ήδη η Επιτροπή έχει συμφωνήσει να βοηθήσει την ΠΓΔΜ -την πιο πολυσύχναστη διασταύρωση για μετανάστες με προορισμό τη Γερμανία- να ελέγχει καλύτερα τα σύνορά της, σύμφωνα με την εφημερίδα που προσθέτει: «Σίγουρα δεν υπάρχει θέμα εξόδου της Ελλάδας από τη Σένγκεν - η Συνθήκη περί ελεύθερης κυκλοφορίας δεν το επιτρέπει. Ωστόσο τα εξωτερικά σύνορά της μετακινούνται βορειότερα, μεταξύ της Σλοβενίας και της Κροατίας, σε ένα μέρος πολύ πιο εύκολο να ελεγχθεί από τα νησιά του Αιγαίου».

Στις Βρυξέλλες, κάνουν επίσης έναν κυνικό υπολογισμό. Απομονώνουν την Ελλάδα και αφήνουν μισάνοιχτη τη βαλκανική οδό μόνο για Σύριους και Ιρακινούς, στέλνοντας έτσι ένα μήνυμα στους υπολοίπους, Μαροκινούς, Αλγερινούς και άλλους μετανάστες από την Κεντρική και Ανατολική Αφρική, ότι ο δρόμος προς την Ευρώπη θα είναι πλέον δύσκολος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι σε κύριο άρθρο η Washington Post, με ειδική ανάλυσή της στηλιτεύει τη στάση πολλών δυτικο-Ευρωπαϊκών κρατών έναντι των προσφύγων. Χαρακτηρίζει ακραίο παράδειγμα προς αποφυγή η κατάσχεση χρημάτων και τιμαλφών από αυτούς τους ανθρώπους στη Δανία, Ελβετία και σε μερικές περιοχές της Γερμανίας και αναγνωρίζει, παρά τα κενά που παρουσιάζονται στην καταγραφή/ταυτοποίηση, το τεράστιο βάρος που έχει δεχτεί η Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και των μόλις 11εκατ. κατοίκων με τις αφίξεις στα νησιά της πάνω από 800χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων. Επισημαίνει, ότι τυχόν απομόνωση της χώρας μας όπου θα την οδηγούσε ένας πιθανολογούμενος αποκλεισμός της από τη Ζώνη Σένγκεν, δεν θα λύσει το πρόβλημα αλλά θα δημιουργήσει μια νέα μεγάλη ανθρωπιστική κρίση.
Παγωμένες οι Βρυξέλλες από τις αποκαλύψεις
Στο φόντο αυτό αίσθηση έχει προκαλέσει το σημερινό δημοσίευμα της Εφ. Συντακτών για τον τρόπο που συντάχθηκε, διακινήθηκε στα ευρωπαϊκά όργανα και δημοσιοποιήθηκε το σχέδιο της έκθεσης της Επιτροπής που αξιολογεί αν είναι σύμφωνη με τις προβλέψεις της Συνθήκης Σένγκεν η διαδικασία ελέγχου των εξωτερικών συνόρων που εφαρμόζει η Ελλάδα, και συγκεκριμένα αν γίνεται με τον προβλεπόμενο τρόπο η διαδικασία καταγραφής και ταυτοποίησης των προσφύγων και των μεταναστών στα θαλάσσια και χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα.

Με αφορμή το δημοσίευμα ήδη στα δημοσιογραφικά γραφεία φτάνουν πληροφορίες ότι το παρασκήνιο ήταν έντονο στις Βρυξέλλες με αποκλειστικό στόχο την διαμόρφωση εικόνας αποδιοπομπαίου τράγου στην Ελλάδα. Μάλιστα, όπως, αναφέρουν στο Reporter.gr καλά πληροφορημένες πηγές υπήρξαν και ασφυκτικές πιέσεις σε κράτη – μέλη να συναινέσουν στην έκθεση κατά παράβαση κάθε κανόνα λειτουργίας της ΕΕ.
Όπως αναφέρει η εφημερίδα Εφ.Συν. αν και δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα η έκθεση, μια εικόνα για τα βασικά της συμπεράσματα έδωσε στη δημοσιότητα την περασμένη Τετάρτη ο αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βάλντις Ντομπρόβσκις, μιλώντας σε συνέντευξη Τύπου μετά τη συνεδρίαση του Κολεγίου των Επιτρόπων που εξέτασε την έκθεση, πριν υιοθετηθεί αυτή από την αρμόδια Επιτροπή Σένγκεν, η οποία συνεδρίαζε για το θέμα αυτό την Παρασκευή.
Ντομπρόβσκις ξανά
Η κίνηση του Ντομπρόβσκις να «διοχετεύσει» τα συμπεράσματα της έκθεσης δύο μέρες πριν να υιοθετηθεί από την αρμόδια Επιτροπή Σένγκεν, προκαταλαμβάνοντας στην ουσία το περιεχόμενο της συζήτησης και την απόφαση της Επιτροπής, δεν ήταν η μόνη κάπως ανορθόδοξη κίνησή του εκείνη την ημέρα.
Το ίδιο το περιεχόμενο της διαρροής ξάφνιασε, καθώς αναφερόταν σε συμπεράσματα και διατυπώσεις του προσχεδίου της έκθεσης που δεν περιλαμβάνονταν σε προγενέστερα προσχέδια της έκθεσης που είχαν διακινηθεί στα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα.
Η έκθεση βασίζεται σε αιφνιδιαστική έκτακτη επιτόπια επίσκεψη δύο τεχνικών κλιμακίων στις 10-13 Νοεμβρίου, το ένα (αποτελείται από τους Satko Mujagic και Arto Niemenkari) στην Αστυνομική Διεύθυνση Ορεστιάδας για να εξετάσει την κατάσταση στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα και το άλλο (αποτελείται από τους Dario Vaschetto και Eleonora Vergeer) στη Χίο και τη Σάμο, για να εξετάσει την κατάσταση στα θαλάσσια ελληνοτουρκικά σύνορα.

Όπως αποκαλύπτει η σύγκριση του τελικού προσχεδίου του κεφαλαίου «Γενική Αξιολόγηση» της έκθεσης, στο οποίο βασίστηκε η διαρροή Ντομπρόβσκις, τόσο με τις πρώτες διαπιστώσεις των τεχνικών κλιμακίων όσο και με το προσχέδιο της έκθεσης που κοινοποιήθηκε στην Ελλάδα στις 9 Δεκεμβρίου 2015, στο τελικό προσχέδιο προστέθηκαν νέα στοιχεία και συμπεράσματα, χωρίς φυσικά να έχει μεσολαβήσει νέα επιτόπια έρευνα.

Για παράδειγμα, στο προσχέδιο της 9ης Δεκεμβρίου και στο τελικό προσχέδιο, μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης παραγράφου της Γενικής Αξιολόγησης, προστίθενται οι εξής φράσεις:

«Υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στην εφαρμογή των ελέγχων των εξωτερικών συνόρων, ελλείψεις που πρέπει να ξεπεραστούν και να αντιμετωπιστούν από τις ελληνικές αρχές. Η Ελλάδα αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της στην εφαρμογή του ελέγχου των εξωτερικών συνόρων».

Μάλιστα, αυτή ακριβώς η φράση που προστέθηκε στο τελικό προσχέδιο αποτέλεσε τη βάση της διαρροής του Βάλντις Ντομπρόβσκις και έδωσε τον τόνο στη δημόσια συζήτηση.

«Το σχέδιο της έκθεσης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της και ότι υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στη διενέργεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, οι οποίες πρέπει να εξαλειφθούν και να αντιμετωπιστούν από τις ελληνικές αρχές», είπε ο αντιπρόεδρος, δημοσιοποιώντας μάλιστα αυτή του τη δήλωση στο twitter.

Το τελικό προσχέδιο περιλαμβάνει και διαπιστώσεις που έρχονται σε καταφανή αντίθεση σε σχέση με το προηγούμενο προσχέδιο.
Για παράδειγμα, το προσχέδιο της 9ης Δεκεμβρίου αναφέρει πως:

«... Η επικρατούσα κατάσταση στα χερσαία ελληνοτουρκικά σύνορα βρισκόταν υπό έλεγχο κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης. Ο συνοριακός έλεγχος γίνεται με αξιόπιστο τρόπο, αλλά υπάρχουν ξεκάθαρες ελλείψεις σε ορισμένα μέρη του συστήματος διαχείρισης συνόρων».

Αντιθέτως, το τελικό προσχέδιο παραλείπει τις διαπιστώσεις για την αξιοπιστία των ελέγχων, περιλαμβάνει μόνο την εξής αναφορά:

«Οσον αφορά την κατάσταση στα ελληνοτουρκικά χερσαία σύνορα, η επιτόπια επίσκεψη επισημαίνει ξεκάθαρες ελλείψεις στην εφαρμογή του συνοριακού ελέγχου σε ορισμένα μέρη του συστήματος διαχείρισης συνόρων».

Οι διαφορές είναι μάλιστα ιδιαίτερα εμφανείς όταν συγκρίνει κανείς τις τελικές διαπιστώσεις με την πρώτη αναφορά των τεχνικών κλιμακίων, που υποβλήθηκε τον Νοέμβριο (Flash from the unannounced visit to the external border of Greece).

Ως προς τα χερσαία σύνορα, τα κλιμάκια διαπίστωναν:
«Ολοι οι παράτυποι μετανάστες και αυτοί που ζητούν άσυλο καταγράφονται συστηματικά και ταυτοποιούνται στο κέντρο υποδοχής του Φυλακίου [...]».

Φυσικά, τόσο στις πρώτες διαπιστώσεις των κλιμακίων όσο και στο προσχέδιο της 9ης Δεκεμβρίου περιέχονται βασικές ελλείψεις στη διαδικασία ταυτοποίησης και καταγραφής, ιδίως σε ό,τι αφορά τα θαλάσσια σύνορα:
● έλλειψη προσωπικού και εξοπλισμού, ιδίως των τερματικών Eurodac,
● χαμηλή ταχύτητα σύνδεσης στο διαδίκτυο,
● ελλείψεις στη διαδικασία ταυτοποίησης (δεν διασταυρώνονται τα στοιχεία με τις βάσεις δεδομένων της Σένγκεν, της Ιντερπολ ή άλλων εθνικών βάσεων δεδομένων,
● «δραματικά μικρότερος αριθμός καταγραφών στα Eurodac σε σχέση με τον αριθμό των αφίξεων».

Ωστόσο, η αξιολόγηση του κινδύνου ασφάλειας που προκύπτει από τις ελλείψεις όπως και η ευθύνη της ελληνικής πλευράς και η διάθεσή της να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της ποικίλλουν στις διάφορες εκδοχές της έκθεσης.

Αλλωστε, όπως παρατήρησε και η ελληνική πλευρά κατά τη συζήτηση της έκθεσης την περασμένη Παρασκευή, η κατάσταση έχει σαφώς βελτιωθεί από τις αρχές Νοεμβρίου, όταν έγινε η επίσκεψη των τεχνικών κλιμακίων, και συνεπώς η έκθεση δεν αποτυπώνει τη σημερινή κατάσταση.

Η απάντηση της Επιτροπής ήταν πως προς το παρόν η συζήτηση δεν αφορά τη σημερινή κατάσταση, αλλά την κατάσταση που υπήρχε την περίοδο της επιτόπιας επίσκεψης και πως οι όποιες βελτιώσεις θα ληφθούν υπόψη κατά τη διατύπωση των συστάσεων προς την ελληνική πλευρά.

Πέντε αποχές

Με αυτές τις επισημάνσεις, η Επιτροπή Αξιολόγησης Σένγκεν υιοθέτησε το τελικό προσχέδιο της έκθεσης, σε μια ψηφοφορία από την οποία απείχαν ωστόσο πέντε χώρες.

Το ερώτημα είναι τώρα τι στάση θα κρατήσει το Συμβούλιο Υπουργών της Ε.Ε., που καλείται μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου να υιοθετήσει ή να απορρίψει τις συστάσεις προς την Ελλάδα και να ορίσει χρόνο μέσα στον οποίο πρέπει η χώρα μας να υιοθετήσει και να εφαρμόσει τις συστάσεις.

Εκεί ακριβώς βρίσκεται και το διακύβευμα των τελικών διατυπώσεων της έκθεσης:

➥ Αν αποφασιστεί ότι η Ελλάδα όχι απλώς παρουσιάζει «σοβαρές ελλείψεις» αλλά και ότι «αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της», τότε θα κληθεί να εφαρμόσει αυστηρές συστάσεις σε διάστημα ενός ή το πολύ τριών μηνών.
➥ Αν δεν καταφέρει να ανταποκριθεί, ανοίγει ο δρόμος για την ενεργοποίηση του άρθρου 26 της Συνθήκης Σένγκεν.
Πρακτικά δηλαδή οι χώρες του Βορρά, που... προσωρινά επιβάλλουν πολύ αυστηρούς περιορισμούς στην ελεύθερη μετακίνηση ανθρώπων, θα έχουν το δικαίωμα να διατηρήσουν τους περιορισμούς αυτούς για άλλα δύο χρόνια.
Ενώ δηλαδή θα συνεχίζεται η αυξημένη προσφυγική ροή, οι χώρες του Βορρά θα κλείνουν μερικώς τα σύνορά τους και η ευθύνη θα έχει αποδοθεί στην Ελλάδα, με τις κατάλληλες μεθοδεύσεις και παρεμβάσεις σε μια υποτίθεται ανεξάρτητη επιτόπια έκθεση τεχνικών κλιμακίων.
Γ.Α.