Από σήμερα λοιπόν θα αρχίσουμε να μιλάμε για οικονομία. Θα ορίζουμε τις έννοιες (ακόμα και τις πιο βασικές) και θα αναλύουμε τα πραγματικά δεδομένα όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί μετά την εμφάνιση της επιδημιολογικής κρίσης. Βάσει των συμπερασμάτων που θα προκύπτουν, θα επιχειρούμε να προβλέπουμε το μέλλον και θα κριτικάρουμε τις απόψεις που δημοσιοποιούνται και επιδιώκουν να διαμορφώσουν την κοινή γνώμη. 

Σίγουρα η κρίση του κορωνοϊού και το συνεπακόλουθο lockdown προκαλεσε ένα τραυματικό σοκ στην παγκόσμια οικονομία. Οι περισσότεροι τομείς της οικονομίας σε παγκόσμιο και εθνικό επίπεδο ανέστειλαν την δραστηριότητα τους. Τα εταιρικά κέρδη σχεδόν μηδενίσθηκαν, ως άμεση συνέπεια τα φορολογικά έσοδα μειώθηκαν κατακόρυφα ενώ θέσεις εργασίας και ασφαλιστικές εισφορές τέθηκαν εν κινδύνω. Η ύφεση προ των πυλών. Ήταν οι πρώτες ώρες, λογικό λοιπόν ήταν να υπάρχει πανικός. 

Αρκετές φορές δικαιολογημένος λόγω της φυσιολογικής άγνοιας μπροστά στο απροσδόκητα μεγάλο τραγικό φαινόμενο. Όμως όπως προαναφέραμε έχουν ήδη περάσει 3,5 μήνες, οι οποιεσδήποτε θεωρητικές δυσοίωνες προβλεψεις πρέπει βαθμιαία να αρχίσουν είτε να επιβεβαιώνονται είτε να διαψεύδονται  απο πραγματικά δεδομένα. Ποιά είναι όμως αυτά; 

Χρήματα από το ελικόπτερο

Κατ' αρχήν το πρώτο και πλέον αξιόλογο δεδομένο είναι η πραγματική πολιτική που έχει ανακοινωθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης. Δηλαδή τα προγράμματα "ποσοτικής χαλάρωσης" (Quantitative Easing-QE) που ανακοίνωσαν οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες (FED-ΕΚΤ-BoE-BoJ κλπ) και οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ της Μ. Βρετανίας και η ΕΕ. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές χρηματοδοτικές τεχνικές  σε αυτά τα προγράμματα αλλά η πραγματικότητα είναι ότι κυρίως οι κεντρικές τράπεζες αλλά και κυβερνήσεις αγοράζουν κρατικά και εταιρικά ομόλογα χρέους απο τις εμπορικές τράπεζες. 

Δηλαδή τροφοδοτούν με αυτό το τρόπο μέ νέα ρευστότητα το σύστημα ("Χρήματα απο το Ελικόπτερο- Helivopter Money"). Σίγουρα δεν είναι όλα τόσο άπλα, τόσο ιδεατά και τόσο αγγελικά αφού όπως προαναφέραμε υπάρχουν πολλές διαφορετικές τεχνικές (και ο διάβολος κρύβεται πάντα στις λεπτομέρειες), αλλά η ουσία είναι ότι οι κεντρικές τράπεζες τυπώνουν χρήμα (διευρύνουν τον ισολογισμό τους) το οποίο μέσω της ενεχυρίασης των κρατικών και εταιρικών ομολόγων το διοχετεύουν στην αγορά. Μόλις ανακοινώθηκε αυτή η νομισματική πολιτική, νέα θύελλα αντιδράσεων απο τους "εμπόρους του φόβου". Το χρήμα θα χάσει την αξία του, θα καταρρεύσει το παγκόσμιο χρέος κλπ. Τι ισχύει όμως σήμερα; 

Ας τα πάρουμε από την αρχή. 

• Απόδοση ενός ομολόγου ονομάζεται το καθαρό κέρδος που θα αποκομίσει ο επενδυτής (αγοραστής) απο την τιμή αγοράς και τα ετήσια κουπόνια. 

Συνηθέστερη και σχετικά εγκυρη μέθοδος αξιολόγησης του κρατικού δημόσιου χρέους είναι η απόδοση των 10-ετών ομολόγων της χώρας. Γιατί η απόδοση δείχνει ποιό είναι το κόστος ανα-χρηματοδοτησης του δημόσιου χρέους της χώρας.

Μία δεύτερη, περισσότερο έγκυρη μέθοδος για την αξιολόγηση του κρατικού δημοσίου χρέους είναι η "περιβόητη" καμπύλη αποδόσεων η οποία πρέπει να ακολουθεί τον κανόνα, αύξηση των αποδόσεων όσο απομακρύνεται η ημερομηνία λήξεως. 

Σήμερα θα μιλήσουμε για την πρώτη μέθοδο, δηλαδή για τις αποδόσεις του δημόσιου χρέους. 

Την Παρασκευή 8 Μαίου οι αποδόσεις των 10-ετών κρατικών ομολόγων ήταν 

Για τα κράτη G-7

• ΗΠΑ +0,685

• Καναδας +0,582

• Ιαπωνια +0,005

• Μ.Βρετανία +0,233

• Γερμανια -0,533

• Γαλλια -0,037 

• Ιταλία +1,829 

Για τα κράτη BRICS 

• Βραζιλια +7,742

• Ρωσια +5.945

• Ινδια +5,967

• Κινα + 2,627

• Νοτιο Αφρικη +9,290

Οι "έμποροι του φόβου" υποστήριζαν κατ' αρχήν μία θεωρητικά σωστή ακραία νέο-φιλελεύθερη άποψη. Η πτώση του τζίρου λογω της πανδημίας και του συνεπακόλουθου lockdown, θα προκαλούσε κύμα αθέτησης πληρωμών κρατικών και κυρίως εταιρικών χρεών. Ως αποτέλεσμα, θα μειώνονταν δραματικά οι τιμές των ομολόγων και ταυτόχρονα θα εκτοξεύονταν στα ύψη οι αποδόσεις τους, δεδομένο που ουσιαστικά θα απέκλειε την ανα-χρηματοδότηση του υφιστάμενου χρέους. Οι αλλεπάλληλες εταιρικές και κρατικές χρεοκοπίες ήταν προ των πυλών. Μία όντως εφιαλτική εξέλιξη που θα έπληττε κυρίως τις μεγάλες κρατικές οικονομίες (πχ ΗΠΑ,ΕΕ) που έχουν και το μεγαλύτερο (αριθμητικά) χρέος παγκοσμίως, ενω ταυτόχρονα ο ιδιωτικός τους τομέας είναι εκτεθειμένος σε τεράστιο δανεισμό.   

Σήμερα αυτό το εφιαλτικό σενάριο έχει διαψευστεί. Η διάψευση οφείλεται σε μία θετική κατά την γνώμη μας εξέλιξη. 

Η ήττα του νεοφιλελευθερισμού

Η νέο-φιλελεύθερη εκδοχή του καπιταλισμού έχει ηττηθεί οριστικά. Οι νέο-φιλελεύθερες θεωρίες για "ανοσία αγγέλης", δηλαδή για την μη δραστική παρέμβαση του κράτους (περιοριστικά μέτρα, lockdown κλπ) προκειμένου να περιοριστεί η εξάπλωση της πανδημίας, διαψεύστηκαν οικτρά στην πράξη. 

Ο θλιβερός απολογισμός της Μ.Βρετανίας (πατρίδα του νέο-φιλελευθερισμού), όπου καταγράφηκαν έως σήμερα περισσότεροι θάνατοι απο αυτούς που καταγράφηκαν στις υπόλοιπες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες (Ισπανία, Ιταλία, Γαλλία) είναι το απόλυτο επιχείρημα.  Αυτή ακριβώς η διάψευση της νέο-φιλελεύθερης εκδοχής λειτούργησε θετικά στην οικονομία όπου η μονεταριστική (παρέμβαση του κράτους) οικονομική λογική θριάμβευσε. Οι πρωτοφανείς ενέσεις ρευστότητας που ανακοίνωσαν οι κεντρικές τράπεζες των κρατών G-7, αντιμετώπισαν δραστικά το πρόβλημα. Όλα τα παραπάνω αποδεικνύονται από ένα πραγματικό δεδομένο. Τις αποδόσεις των 10-ετών κρατικών ομολόγων αυτών των χωρών,  που είναι απόλυτα φυσιολογικές και περίπου ίδιες με αυτές που υπήρχαν προ της κρίσης. 

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι αποδόσεις των 10-ετών κρατικών ομολόγων των "ατμομηχανών" της ΕΕ της Γερμανίας και της Γαλλίας είναι αρνητικές, ύψιστο σημείο δημοσιονομικής υγείας αφού όποιος επενδυτής θέλει να τοποθετηθεί σε κρατικά ομόλογα της Γερμανίας και της Γαλλίας δεν θα κερδίσει χρήματα αντιθέτως θα χάσει έστω και ένα μικρό μέρος του κεφάλαιου που έχει επενδύσει.  Παρ' όλα αυτα δέχεται να αγοράσει κρατικά ομόλογα αυτών των χωρών και να μην κερδίσει απο τους τόκους, γιατί πιστεύει οτι αυτές οι χώρες είναι το ασφαλέστερο καταφύγιο. 

• Αυτό ακριβώς το φαινόμενο είναι μία από τις λύσεις για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης που προκαλεί η πανδημία του κορωνοϊού. Οι αρνητικές αποδόσεις (αρνητικά επιτόκια) για ένα μεγάλο (και φυσικά αξιόπιστο) μέρος του παγκόσμιου χρέους. Δηλαδή σε απλά ελληνικά, να μειωνεται σε βάθος χρόνου το χρέος (των μεγάλων και αξιόπιστων κρατών και εταιρειών) μέσω των αρνητικών επιτοκίων. Ηδη ένας από τους πυλώνες του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, η Deutsche Bank έχει υιοθετήσει δημόσια αυτή την επιλογή (αρνητικά επιτόκια) ως βασικό όπλο για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της επιδημιολογικής κρίσης. 

Την ίδια ημερομηνία (Παρασκευή 8 Μαϊού) οι σπουδαιότεροι χρηματιστηριακοί δείκτες έκλεισαν στις εξής τιμές 

(Εντός παρένθεσης οι προ της κρίσης μεγαλύτερες και μικρότερες τιμές) 

• Dow Jones (29.568, 57- 18.213,65)-Κλείσιμο 24.331,32

• S & P 500 (3.392,52-2.191,86)-Κλείσμο 2.929,80 

• Nasdaq 100 (9.736,57-6.771,91)-Κλείσιμο 9.220,35

• DAX (13.795,24-8.255,65)-Κλείσιμο 10.904, 48

• CAC 40 (6.111,41-3.632,06)-Κλείσιμο 4.549, 64

• FTSE 100 (7.727,49-4.898,79)-Κλείσιμο 5.935,98

• Nikkei 225 (24.115,95-16.358,19)-Κλείσιμο 20.179,09 

• Hang Seng 50 (29.174,92-21.139,26)-Κλείσιμο 24.230,17 

Τι δείχνει η παραπάνω εικόνα; Μετά το πρώτο τραυματικό σοκ που προκάλεσε τα χρηματιστηρικά σενάρια τρόμου και πρωτοφανές κύμα πωλήσεων, επανέρχεται η κανονικότητα και στις διεθνείς χρηματογορές. 

Ούτε καταστροφή ούτε χάος

Ηδη οι μισές και παραπάνω απο τις ζημιές που προκλήθηκαν λόγω του πανικού των πρώτων ημερών της πανδημίας, έχουν καλυφθει. Αυτό ακριβώς δείχνουν οι διεθνείς χρηματιστηριακοί δείκτες και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. 

Οι παγκόσμιες χρηματιστηριακές αγορές ισορροπούν σε νέο σημείο ισορροπίας σαφέστατα χαμηλότερο απο το προηγούμενα ιστορικά υψηλά που είχαν καταγραφεί στις αρχές του έτους. Αλλά πλέον ισορροπούν, ούτε απόλυτη καταστροφή, ούτε οικονομικό χάος. Ένα μεγάλο μέρος του πλούτου που παρήχθη την προηγούμενη 10-ετία και επενδύθηκε στις χρηματιστηρικές αγορές, χάθηκε. Είναι η βασική επίπτωση της παρούσας κρίσης. Αλλά αυτός είναι ο αέναος καπιταλιστικός κύκλος. 

Όλα τα παραπάνω στοιχεία και για τα ομόλογα και για τα χρηματιστήρια διαψεύδουν τα σενάρια του απόλυτου φόβου που διακινήθηκαν τις πρώτες ημέρες. 

Παρ' ό,τι εμείς απο τις πρώτες ώρες υιοθετήσαμε την μετριοπαθή άποψη για τις επιπτώσεις της επιδημιολογικής κρίσης στην παγκόσμια οικονομία, θεωρούμε (για την καλοπροαίρετη συνέχιση του δημόσιου διαλόγου) ως απόλυτα δικαιολογημένες τις πρώτες δυσοιώνες προβλέψεις. 

Όμως σήμερα τα πραγματικά δεδομένα δειχνουν σταθεροποίηση της παγκόσμιας οικονομίας, οπότε η συνέχιση της καταστροφολογίας δεν είναι ούτε αποδεκτή ούτε δικαιολογημένη.  Τα πρώτα στοιχεία όπως τα αναφέραμε προηγουμένως, δείχνουν ότι οδεύουμε σε μία "προς τα κάτω" σταθεροποίηση, που διαφέρει από την εικόνα της ευμάρειας που υπήρχε πριν την εμφάνιση της επιδημιολογικής κρίσης, αλλά σίγουρα  είναι πολύ διαφορετική και από την πρόβλεψη της παγκόσμιας καταστροφής που υιοθέτησαν και συνεχίζουν να διακηρύττουν οι απανταχού "φαιο-κόκκινοι οπαδοί" της παγκόσμιας συνωμοσίας. Είναι ακριβώς οι ίδιοι με τους κηρυκές της άποψης ότι οι χώρες BRICS (Βραζιλία-Ρωσία-Ινδία-Κίνα-Νότιος Αφρική) αποτελούν την νέα και ανατέλλουσα παγκόσμια οικονομική δύναμη, που θα αντικαταστήσει στο τιμόνι της παγκόσμιας ηγεμονίας τις χώρες της Βιομηχανικής Δύσης. 

Όμως όπως αποδεικνύεται από τα παραπάνω, οι αποδόσεις των 10-ετών κρατικών ομολόγων αυτών των κρατών είναι μεγαλύτερες ακόμα και από την απόδοση (2,161) των 10-ετών μεταμνημονιακών Ελληνικών κρατικών ομολόγων. Και αυτό το πραγματικό δεδομένο έχει την ερμηνεία του. Καλές είναι οι θεωρίες παγκόσμιων ανατροπών που πρεσβεύουν οι απανταχού "φαιο-κόκκινοι" φωστήρες, αλλά στην Οικονομία την αλήθεια την αποκαλύπτουν οι αριθμοί και οι αριθμοί λένε ότι οι ισχυρές οικονομίες και κατά συνέπεια και η παγκόσμια οικονομία βρήκαν και πάλι σημείο ισορροπίας.  

Εμφανίσθηκαν ήδη πολλά προβλήματα και σίγουρα στο μέλλον θα προκύψουν και άλλα, όμως με βασικό άξονα παγκόσμιας οικονομικής πολιτικής την επαναδιατύπωση των κανόνων αξιολόγησης και διαχείρισης του χρέους αυτά τα προβλήματα θα αντιμετωπίζονται (αναδιάρθρωση και μετάθεση των πληρωμών του χρέους και χρηματοδότηση απο κρατικά ταμεία η απο τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης). 

Καταστροφή του πλούτου

Δεν είναι η καλύτερη λύση αλλά δεν υπάρχει και άλλη πιο αποτελεσματική σε αυτή την συγκυρία. Απολύτως αντικειμενικά ένα κομμάτι του πλούτου που παράχθηκε την προηγούμενη 10-ετία θα καταστραφεί, αλλά αυτή η μείωση του πλούτου δεν θα πλήξει αυτούς που δεν έχουν περιουσικά στοιχεία ούτε αυτούς που ζούν κάτω ή στα όρια της φτώχειας, δηλαδή όλους αυτούς που είναι σήμερα περισσότερο ευάλωτοι στις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης πανδημίας. Δεν θα πλήξει σημαντικά ούτε την μεσαία τάξη γιατί πολύ απλά αυτή η μεσαία τάξη συρρικνώθηκε ποιοτικά και ποσοτικά κατά την πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση και δεν έχει πλέον άλλο πλούτο να δώσει. 

Παραδείγματος χάρη: Τι παραπάνω θα δώσει ο μικρό-μεσαίος Έλληνας ιδιοκτήτης ακινήτων που λόγω της πρόσφατης κρίσης ήδη πληρώνει μεγάλους φόρους, ενώ εισπραττει πολύ χαμηλά ενοίκια και ταυτόχρονα οι πιθανότητες να μείνουν αυτά τα ακίνητα χωρίς ενοικιαστές λόγω της επικείμενης νέας οικονομικής κρίσης είναι πολύ μεγάλες. 

Απλή μαθηματική συνεπαγωγή, η οικονομική κρίση λόγω της πανδημίας θα πλήξει τον εναπομείναντα πλούτο, δηλαδή το ελάχιστο ποσοστό εκείνων των ανθρώπων που την προηγούμενη 10-ετία πλούτισαν υπέρμετρα. Εάν διαβάσουμε την λίστα forbes 2019 θα δούμε ότι 2.153 άνθρωποι έχουν περιουσία που φτάνει αθροιστικά στα 8,7 τρισ. USD.

Το λάθος του Buffet

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από αυτή την λίστα αναφέρθηκε στο αμέσως προηγούμενο άρθρο μας. Οι οικονομικές ζημίες των 50 δισ. USD του W.Buffet εξ αιτίας των επενδύσεων του στις εταιρείες αερομεταφορών που πλήττονται απο την πανδημία.  Ο W. Buffet επένδυσε σε αεροπορικές εταιρείες και είχε ζημιές 50 δισ. USD, δεν δυσανασχέτησε γι'αυτή την ζημιά απλά δήλωσε "εκανα λάθος". 

Άλλοι παμπλουτοί άνθρωποι που κατέχουν τις πρώτες θέσεις αυτής της λίστας όπως ο B. Gates και ο R. Dalio, συνεισφέρουν αγόγγυστα στην αντιμετώπιση της πανδημίας και προτρέπουν για μία δικαιότερη αναθεώρηση των κανόνων της παγκόσμιας οικονομίας. Αναφέραμε προηγουμένως το αντίστοιχο παράδειγμα της Deutsche Bank, που ενώ είναι παγκόσμια επενδυτική τράπεζα προετείνει αρνητικά επιτόκια. 

Πρόκειται για την δημοκρατική πλευρά του οικονομικού συστήματος. Στο ιστορικό παράδειγμα είναι οι πλούσιοι αθηναίοι που δέχονται να χρηματοδοτήσουν την Αθηναϊκή Δημοκρατία μετα την πανδημία του λοιμού για να επανακτήσει η πόλη την πρότερη ισχύ της. Είναι η οικογένεια των Μεδίκων, που προωθεί μετα το τέλος της πανδημίας της μαύρης πανώλης ακόμα και ενάντια στα δικά της συμφέροντα την φορολογική μεταρρύθμιση της Φλωντιανής πολιτείας ώστε να αποκτήσει η πόλη τους πόρους που θα χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη. 

Υπαρχουν βέβαια και κάποιοι άλλοι που έχουν επενδύσει σε πετρελαϊκές εταιρείες και έχουν ακόμα μεγαλύτερες ζημιές απο τον W. Buffet. Ζημιές που δεν αναμένεται να θεραπευτούν σύντομα, αφου μία απο τις επιπτώσεις τις πρόσφατης κρίσης θα είναι η στροφή στις ήπιες μορφές ενέργειας. Εκεί υπάρχει πρόβλημα γιατί αυτή η πλευρα του καπιταλισμού επενδύει στις ολογαρχικές λύσεις που τις προωθεί μέσα απο την "φαίο-κόκκινη" προπαγάνδα της παγκόσμιας συνομωσίας της καταστροφής και του φόβου. Όμως πάντα ισχύει: Η Λογικη παλεύει με τον Φόβο και στο τέλος Νικά .