Σε μια δεύτερη πιο προσεκτική ματιά το χαμόγελο εξαφανίζεται. Γρήγορα ο παρατηρητής συνειδητοποιεί ότι κάθε φορά που κοιτάει τον πίνακα (και ανάλογα την γωνία και τον φωτισμό) ανακαλύπτει διαφορετικές λεπτομέρειες στο πρόσωπο της γυναίκας. Η τεχνική sfumato που ανακάλυψε και τελειοποίησε ο Λεονάρντο Ντα Βίτσι, δηλαδή το θόλωμα των γραμμών, των χρωμάτων και των σκιών γύρω από το πρόσωπο είναι η ερμηνεία γι’ αυτό το εκπληκτικό και σπάνιας ομορφιάς και αισθητικής πολλαπλό οπτικό αποτέλεσμα που ονομάσθηκε «Το Φαινόμενο της Μόνα Λίζα» (Mona Lisa Effect) και δικαίως ανέδειξε και κατέταξε τον πίνακα στην κορυφαία θέση παγκοσμίως.
Το τέλος της πανδημίας συνέπεσε με την εμφάνιση πληθωρισμού. Οι κεντρικές τράπεζες αποφάσισαν να σταματήσουν τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) και να εφαρμόσουν αντί-πληθωριστικές πολιτικές αρχικά μειώνοντας την παροχή ρευστότητας (Tapering) και στην συνέχεια εφαρμόζοντας προγράμματα «ποσοτικής σύσφιγξης (QT)» που μείωσαν την κυκλοφορία χρήματος (ρευστότητα).
Οι αισιόδοξοι εν μέσω πανδημίας
Εκείνη την περίοδο οι οικονομικοί αναλυτές διχάστηκαν. Οι περισσότεροι με κριτήριο την ιστορική εμπειρία και την γραμμική ερμηνεία της οικονομίας, μοντέλο ανάλυσης που είχε εφαρμοσθεί με επιτυχία στο παρελθόν, υποστήριξαν την άποψη ότι η ύφεση ήταν προ των πυλών. Λιγότεροι (μεταξύ των οποίων και η στήλη) θεώρησαν ότι η παγκόσμια οικονομία θα «προσγειώνονταν» ομαλά και δεν θα αντιμετώπιζε υφεσιακή κρίση εάν ο ρυθμός ανόδου του πληθωρισμού παρέμενε ελεγχόμενος καθ’ όλη την διάρκεια εκείνου του κρίσιμου χρονικού διαστήματος που απαιτούνταν για να αποδώσουν τα αντί-πληθωριστικά μέτρα των κεντρικών τραπεζών. Το κριτήριο επαλήθευσης αυτής της πρόβλεψης ήταν η ανεργία, η οποία όντως είτε παρέμενε σταθερή είτε μειώνονταν καθ’ όλη την διάρκεια των τελευταίων δύο ετών. Την ίδια χρονική περίοδο η ανάπτυξη έστω και οριακά παρέμενε θετική. Η «από-θέρμανση» της παγκόσμιας οικονομίας εξελίχθηκε μέχρι σήμερα χωρίς υφεσιακούς κραδασμούς. Όσοι πρόβλεψαν ύφεση διαψεύστηκαν ενώ όσοι ήταν αισιόδοξοι δικαιώθηκαν.
Στα όρια τους οι κεντρικές τράπεζες
Όμως πρόσφατα (22 Ιουνίου) καταγράφηκε στις ΗΠΑ υψηλό 20 μηνών σε αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας. Είναι ίσως η πρώτη ένδειξη ότι πιθανότατα η αγορά εργασίας στις ΗΠΑ έχει αρχίσει να αποδυναμώνεται εξ αιτίας των αντί-πληθωριστικών πολιτικών «ποσοτικής σύσφιγξης (QT)» που εφαρμόζει η FED. Παρ’ ότι δεν υπάρχει παρόμοια ένδειξη στην Ε.Ε (αντίθετα και σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Απριλίου 2023, είχαμε μείωση της ανεργίας), είναι λογικό να υπάρχει ανησυχία. Όλοι δέχονται ότι καμία πολιτική δεν μπορεί να εφαρμόζεται μόνιμα και να παράγει πάντα θετικά αποτελέσματα. Χρειάζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και ανάλογα με τις ανάγκες της εποχής είτε μεγάλες είτε μεσαίας κλίμακας αλλαγές.
Το σίγουρο είναι ότι οι αντί-πληθωριστικές νομισματικές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών σε ορατό και μάλλον σύντομο χρονικό ορίζοντα φθάνουν στα όρια τους. Χαρακτηριστικά: Η FED από τις 17 Μαρτίου 2022 έως τις 3 Μαιου 2023 αύξησε τα επιτόκια από 0.25% σε 5.25%.Τον Μαιο 2023 ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ είχε πέσει στο 4 % (υψηλότερη τιμή 9,1% τον Ιούνιος 2022). Η ΕΚΤ από τις 27 Ιουλίου 2022 έως 21 Ιουνίου 2023 αύξησε το βασικό επιτόκιο από 0,50% σε 4%.Τον Μαιο 2023 ο μέσος πληθωρισμός στην Ε.Ε είχε πέσει στο 6,1% (υψηλότερη τιμή 10,6% τον Οκτώβριο 2022). Και στις ΗΠΑ και στην Ε.Ε ο στόχος είναι να μειωθεί ο πληθωρισμός στην περιοχή του 2%. Οπότε μάλλον υπάρχει ακόμα αρκετή απόσταση που πρέπει να διανυθεί. Είναι δυνατόν να επιτευχθεί ο στόχος χωρίς ύφεση; Δηλαδή να συνεχίσει η οικονομία να «προσγειώνεται» ομαλά και χωρίς σοβαρούς υφεσιακούς κλυδωνισμούς;
Η ναυαρχίδα του καπιταλισμού
Πρόσφατα σε δύο άρθρα μας αναφερθήκαμε στις διεργασίες και τους προβληματισμούς που κυοφορούνται στις ΗΠΑ και συμβάλουν στην εξέλιξη της θεωρητικής οικονομικής σκέψης. Καθόλου τυχαία επιλογή. Οι ΗΠΑ είναι η κορυφαία οικονομική δύναμη των μεταπολεμικών χρόνων και εύλογα η εξέλιξη του καπιταλισμού σε αυτή την χώρα επηρεάζει καθοριστικά το παγκόσμιο οικονομικό γίγνεσθαι. Ποια ήταν τα συμπεράσματα των δύο άρθρων; Στις ΗΠΑ και σε αντίθεση με την διεθνή τάση που προκρίνει μείωση των άμεσων φόρων, προετοιμάζονται να αυξήσουν την άμεση φορολογία σε περιουσιακά στοιχεία που η αξία τους αυξήθηκε υπέρμετρα τα τελευταία χρόνια πχ κληρονομίες («Οι φίλιοι αριθμοί και η ανακατανομή του πλούτου στις ΗΠΑ και την Ευρώπη» στις 6 Ιουνίου 2023) και ταυτόχρονα ήδη έχουν πάψει να υιοθετούν και να εφαρμόζουν πολλές από τις επιταγές του νέο-φιλελεύθερου αγγλοσαξονικού οικονομικού μοντέλου («Δόγμα Sullivan: Εξωτερική πολιτική για την Μεσαία Τάξη» στις 19 Ιουνίου 2023).
Η διανομή του πλούτου
Σε αυτές λοιπόν τις κυοφορούμενες αλλαγές στην οικονομική πολιτική των ΗΠΑ ίσως βρίσκεται η απάντηση στο επίμαχο ερώτημα που θέσαμε παραπάνω. Γιατί;
Είναι περισσότερο από ορατό ότι στόχος των παραπάνω πολιτικών είναι η δικαιότερη διανομή του παραγόμενου πλούτου. Οικονομική συνθήκη που αντικειμενικά θα χρηματοδοτήσει την κοινωνική και οικονομική αναζωογόνηση της μεσαίας τάξης. Όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι το προφανές επακόλουθο της επιστροφής της μεσαίας τάξης θα είναι η ενίσχυση της αγοραστικής-καταναλωτικής δύναμη ενός σημαντικού τμήματος της κοινωνίας, παράμετρος που θα συμβάλει καθοριστικά στην ακόμα μεγαλύτερη ενίσχυση της απασχόλησης, δηλαδή στην ικανοποίηση της αναγκαίας και ικανής συνθήκης (μείωση της ανεργίας) για την διατήρηση και ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής. Είναι η μία άποψη για την αντί-πληθωριστική πολιτική που μέχρι τώρα δικαιώνεται αφού μείωσε τον πληθωρισμό και ταυτόχρονα προστάτεψε την οικονομία από την ύφεση, όμως πλέον φθάνει στα όρια της έχοντας αποτύχει να «σκοτώσει» τον πληθωρισμό. Η άλλη άποψη είναι η κλασική θεωρία. Ακόμα μεγαλύτερες αυξήσεις επιτοκίων, ακόμα μεγαλύτερη μείωση της κυκλοφορίας χρήματος ακόμα πιο μεγάλη μείωση της καταναλωτικής δύναμης κάποια στιγμή θα πέσουν οι τιμές και θα μειωθεί ο πληθωρισμός. Όμως με αυτή την επιλογή θα αυξηθεί η ανεργία, η φτώχεια, η δυστυχία και ο ανθρώπινος πόνος. Οι υπεύθυνοι σηκώνουν με αμηχανία τους ώμους. Και οι δύο απόψεις για να πείσουν για την ορθότητα των επιχειρημάτων τους χρησιμοποιούν από διαφορετική οπτική γωνία το παράδειγμα των χημειοθεραπειών που σκοτώνουν μεν τα καρκινικά κύτταρα αλλά ταυτόχρονα σκοτώνουν και τα υγιή προκαλώντας μεγάλες και πολλές φορές ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία του ασθενή.
Κρίσιμο σταυροδρόμι
Βρισκόμαστε λοιπόν σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι έχει διατυπώσει μία σχετικά ασφαλή πρόβλεψη ακόμα και για στατιστικά στοιχεία. Παραδειγματικά: Το πιο πρόσφατο παράδειγμα των δύο αναθεωρήσεων από την στατιστική υπηρεσία της Ε.Ε του ΑΕΠ του 4ο τριμήνου 2022 και του 1ο τρίμηνου 2023 της ευρωζώνης. Γεγονός που ανάγκασε την Πρόεδρο της ΕΚΤ Κ. Λαγκάρντ στην συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας τον Μάρτιο 2023 να δηλώσει για την μελλοντική πορεία των επιτοκίων «Δεν είναι εφικτό να ορίσεις σε αυτή την χρονική στιγμή την μελλοντική πορεία».
Όσο παρατηρούμε την διεθνή οικονομία ανακαλύπτουμε ακόμα περισσότερες λεπτομέρειες, που ανατρέπουν προηγούμενες διαπιστώσεις και συμπεράσματα μας. Αβεβαιότητα, το ίδιο ακριβώς συναίσθημα που νοιώθουμε όταν παρατηρούμε την Μόνα Λίζα, πάντα βλέπουμε μία εικόνα διαφορετική από την προηγούμενη. Πάντα μένουμε με την απορία, τελικά χαμογελάει η είναι θλιμμένη η Μόνα Λίζα
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο reporter.gr