To πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης της κυβέρνησης της Ιαπωνίας, έχει ως στόχο να εξασφαλίσει ένα πλεόνασμα στο πρωτογενές ισοζύγιο μέχρι το 2020. Φαίνεται προφανές ότι το πρωτογενές ισοζύγιο δεν μπορεί να μετατραπεί σε πλεόνασμα χωρίς αυξήσεις φόρων και περικοπές δαπανών: οι επίσημες εκτιμήσεις δείχνουν σήμερα έλλειμμα 1,6% του ΑΕΠ για το οικονομικό έτος 2020, ακόμη και κάτω από τα μη ρεαλιστικά αισιόδοξα σενάρια της κυβέρνησης για την ανάκαμψη της οικονομίας  με 2% πραγματική ανάπτυξη. Ο πρωθυπουργός Shinzo Abe δήλωσε, ωστόσο,ότι  δεν εξετάζεται η αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ πέραν του 10% για τον Απρίλη 2017. Οι περικοπές των δαπανών - κυρίως οι μειώσεις των δαπανών κοινωνικής πρόνοιας, κάτι που ενδεχομένως είναι αναπόφευκτο - είναι επίσης εκτός συζήτησης. Εάν οι απαιτούμενες δημοσιονομικές προσαρμογές τείνουν προς μία πλευρά μόνο, είναι η δημοσιονομική κατάσταση της Ιαπωνίας βιώσιμη; Η ΒΝΡ σε πρόσφατη ανάλυσή της, έχει τρέξει διάφορες προσομοιώσεις και προσδιόρισε τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την επίτευξη δημοσιονομικής βιωσιμότητας.

Η τράπεζα ορίζει τη δημοσιονομική κρίση ως μια κατάσταση όπου το οφειλόμενο ποσό του χρέους της κεντρικής κυβέρνησης υπερβαίνει τα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία του ιδιωτικού τομέα που διατίθενται για την αγορά του δημόσιου χρέους (εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά, όλα τα ποσά είναι ως ποσοστό του ΑΕΠ). Η ΒΝΡ προβλέπει τη μελλοντική πορεία για το ισοζυγίου του δημόσιου χρέους και για το ισοζύγιο των καθαρών χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων του ιδιωτικού τομέα. Οι δημοσιονομικές συνθήκες, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ανάλυση της τράπεζας, δεν είναι πλέον βιώσιμες, όταν το πρώτο είναι ανώτερο του δεύτερου ενώ είναι βιώσιμες αν ισχύει το αντίθετο. Στο σημείο εκκίνησης για τις προσομοιώσεις - το τέλος της χρήσεως 2014 -οι σχετικοί αριθμοί ήταν 156,2% για το ανεξόφλητο δημόσιο χρέος και 227,8% για τα καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία του ιδιωτικού τομέα.

Οι αμφιβολίες σχετικά με τη δημοσιονομική βιωσιμότητα της Ιαπωνίας δεν έχουν αυξηθεί, παρά το γεγονός ότι το χρέος προς το ΑΕΠ της κεντρικής κυβέρνησης είναι σχεδόν 160%, επειδή ο ιδιωτικός τομέας εξακολουθεί να κατέχει χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού, για παράδειγμα καταθέσεις, που υπερβαίνουν κατά πολύ το ισοζύγιο του δημόσιου χρέους, και τα περιουσιακά αυτά στοιχεία σε μεγάλο βαθμό χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους. Αλλά αυτή η κατάσταση δεν θα διαρκέσει για πολύ: το ισοζύγιο του δημόσιου χρέους συνεχίζει να αυξάνεται, ενώ τα καθαρά χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία στον ιδιωτικό τομέα θα πρέπει να σημειώσουν πτώση, παράλληλα με το πτωτικό ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών, το οποίο είναι γύρω στο μηδέν, αλλά ενδεχομένως θα γίνει αρνητικό το 2025 λόγω της ταχείας γήρανσης του πληθυσμού. Φυσικά, μερικοί μπορεί να ισχυρίζονται ότι θα μπορούσε να εισαχθεί  κεφάλαιο για να αντισταθμίσει τη μείωση των ιδιωτικών καθαρών χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, αλλά αυτό θα απαιτήσει αύξηση των επιτοκίων επαρκώς για να προσελκύσει τα χρήματα από το εξωτερικό, και η Ιαπωνία δεν θα αντέξει μια αύξηση των πληρωμών τόκων.

Όπως είναι εμφανές από το διάγραμμα (όπου οι ημερομηνίες υποδηλώνουν πότε τελειώνει η δημοσιονομική βιωσιμότητα), εάν δεν γίνει τίποτε στην Ιαπωνία για την αποκλιμάκωση του κόστους κοινωνικής πρόνοιας, το δημοσιονομικό χάος θα έρθει μέχρι το 2040, σε πολλές περιπτώσεις που μελετώνται, ακόμη και αν ο συντελεστής ΦΠΑ έχει αυξηθεί στο 25%. Στην περίπτωση μίας 50% συγκράτησης στην αύξηση του κόστους της κοινωνικής πρόνοιας, το δημοσιονομικό χάος μπορεί να αποφευχθεί σε όλες τις περιπτώσεις, εφόσον ο συντελεστής ΦΠΑ είναι 25%. Καθώς ένα τέτοιο επίπεδο ΦΠΑ είναι εξαιρετικά απίθανο, το μόνo ρεαλιστικό ευνοϊκό αποτέλεσμα προκύπτει με ΦΠΑ 20%. Αν η αύξηση του κόστους της κοινωνικής πρόνοιας μπορεί να συγκρατηθεί εντελώς (δηλαδή, μια σημαντική μείωση των κατά κεφαλήν δαπανών), η δημοσιονομική βιωσιμότητα είναι εφικτή υπό όλα τα σενάρια οικονομικής ανάπτυξης όσο το ΦΠΑ αυξάνεται στο 20%.

Συμπερασματικά, υποθέτοντας ότι το ποσοστό επανεπένδυσης παραμένει σε υψηλό επίπεδο, η δημοσιονομική βιωσιμότητα είναι δυνατή σύμφωνα με το σενάριο μέσης ανάπτυξης όπου:

• ο συντελεστής ΦΠΑ αυξάνεται σε 20% και η αύξηση του κόστους της κοινωνικής πρόνοιας κόβεται στο μισό ή
• ο συντελεστής ΦΠΑ είναι 15% και η αύξηση του κόστους της κοινωνικής πρόνοιας συγρατείται εντελώς.

Ο κ. Abe έχει αποκλείσει περαιτέρω αύξηση του συντελεστή ΦΠΑ, και οι μόνες μεταρρυθμίσεις στις δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας υπό εξέταση είναι στατιστικά ασήμαντες. Ενώ η κυβέρνηση έχει δεσμευθεί να διαμορφώσει ένα νέο σχέδιο δημοσιονομικής αναδιάρθρωσης μέχρι το καλοκαίρι, είναι απίθανο να ενσωματώσει πραγματική δημοσιονομική λιτότητα. Και εάν η δημοσιονομική λιτότητα αποκλείεται, τότε ο φόρος πληθωρισμού, που ανατροφοδοτείται από τη νομισματοποίηση, μένει ως η προεπιλεγμένη επιλογή για δημοσιονομική εξυγίανση, είτε σκόπιμα είτε όχι.