O κ. Jakobsen ότι έχει έρθει η ώρα για κάποιες μεγάλες αποφάσεις, προκειμένου να επιβιώσει το μεγάλο ευρωπαϊκό πείραμα, καθώς ο κίνδυνος άτακτης κατάρρευσης του οικοδομήματος είναι ορατός. Ο Steen Jakobsen συμπληρώνει ότι η ΕΕ χρειάζεται ένα Υπουργείο Οικονομικών, ενώ επισημαίνει ότι η αυξανόμενη κοινωνική ένταση σε όλη την Ευρώπη μας λέει ότι ο χρόνος τελειώνει.
Ο καλύτερος τρόπος να περιγράψω τη δυστυχία που περιμένει την Ελλάδα και την Ευρώπη είναι να χρησιμοποιήσω ως παράδειγμα τη θλιβερή εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της χώρας μου, της Δανίας. Όπως και η Ευρώπη, κάποτε ήταν «κάποια» – αφού είχε κερδίσει το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα το 1992, νικώντας την ισχυρή Γερμανία στον τελικό. Έκτοτε όμως, η πορεία της ήταν και πάλι κατηφορική και μοιάζει πολύ με την πορεία της Ευρώπης και των ρυθμών ανάπτυξής της.
Η ομάδα των επικεφαλής της Ευρώπης σήμερα αποτελεί μία περίεργη σύνθεση από βετεράνους που κάποτε ήταν χρήσιμοι (αν και πολλοί από αυτούς δεν βρίσκονται πια στο απόγειό τους) και κάποια νέα ταλέντα που δεν έχουν ωριμάσει αρκετά. Και για να συνεχίσουμε με την αναλογία μας, στην Ευρώπη οι «παλιές χώρες» δείχνουν να συνεχίζουν να πιστεύουν ότι είναι πρώτες στον κόσμο και ότι συνεχίζουν να ασκούν επιρροή. Ωστόσο, σε καμία χώρα της Ευρώπης δεν υπάρχει αύξηση της απασχόλησης, οικονομική ανάπτυξη και παραγωγικότητα, και στην καλύτερη περίπτωση επικρατεί στασιμότητα. Παράλληλα, τα νέα μέλη δεν έχουν αρκετά μεγάλο μέγεθος για να ανατρέψουν αυτό το κλίμα.
Προπονητής της Δανίας είναι ένας ήρωας του δανέζικου ποδοσφαίρου, όταν αυτό βρισκόταν στις δόξες του: ο κ. Morten Olsen. Πέντε χρόνια νωρίτερα, οι ιδέες του ήταν νέες και συναρπαστικές, τώρα οι αντίπαλοι ξέρουν ότι η Δανία παίζει στην αντεπίθεση. Στην Ευρώπη, ξέρουμε ότι κάθε εμπόδιο στο δρόμο μας θα αντιμετωπιστεί με ρευστότητα και όχι με την αντιμετώπιση της ανεπαρκούς φερεγγυότητας. Το παιχνίδι της ΕΕ είναι το ίδιο: αν προσποιηθούμε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, αυτό θα εξαφανιστεί. Θα έρθει ο επόμενος αγώνας, ή και ο μεθεπόμενος. Πού είναι η θέληση για ρίσκο, η υποστήριξη μιας νέας προσέγγισης και νέων παικτών;
Τώρα λοιπόν η ποδοσφαιρική ομάδα της Δανίας και η ΕΕ έχουν μια τελευταία ευκαιρία: είτε αλλάζουν τώρα ή διακινδυνεύουν να υποστούν βαριά ήττα. Τα διακυβεύματα για το δανέζικο ποδόσφαιρο είναι σχετικά μεγάλα, δηλαδή να χάσει την ευκαιρία να συμμετάσχει στο Ευρωπαϊκό Κύπελλο το 2012 και ίσως και στο Παγκόσμιο Κύπελλο το 2014. Τα διακυβεύματα για την Ευρώπη είναι ακόμα υψηλότερα, καθώς υπάρχει ο κίνδυνος μιας άτακτης κατάρρευσης.
Η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει μια γενιά νέων στην Ισπανία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ιταλία, με την ανεργία στους νέους να βρίσκεται ανάμεσα στο 20% και το 45%. Για να μην χάσουν αυτή τη γενιά, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και η ΕΚΤ πρέπει να επινοήσουν ένα ριζικά καινούριο σχέδιο παιχνιδιού.
Αρχικά, πρέπει να σταματήσουμε να προσποιούμαστε ότι μπορούμε να «χορεύουμε» γύρω από τη λέξη «χρεωκοπία». Αφήστε με να σας βοηθήσω: εάν το εισόδημά σας είναι λιγότερο από τις δαπάνες σας και δεν μπορείτε να δανειστείτε χρήματα, τότε έχετε πτωχεύσει. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ήρθε το τέλος του κόσμου, όπως μπορούμε να δούμε και στην περίπτωση της Ρωσίας. Το 1998 η ρωσική χρεοκοπία ήταν πολύ ηχηρή, σήμερα όμως η Ρωσία ανήκει στην περίφημη ομάδα των χωρών BRIC, οι οποίες σύμφωνα με πολλούς θα παραμείνουν παγκόσμιοι ηγέτες στην ανάπτυξη μέχρι το 2050.
Η Φιλανδία αποτελεί ένα ακόμα παράδειγμα. Παρόλο που δεν χρεοκόπησε όταν κατέρρευσε η ΕΣΣΔ, μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, η Φινλανδία βίωσε μαζικές καταρρεύσεις τραπεζών, σχεδόν 20% ανεργία ως το 1994 και -6% ρυθμό ανάπτυξης το 1991. Σήμερα η Φινλανδία έχει ανάστημα στην Ευρώπη και θεωρείται πρότυπο της αλλαγής, της επένδυσης και της καινοτομίας. Οι Φινλανδοί αποφάσισαν να δουν την πραγματικότητα, να ενωθούν απέναντι στην κρίση και να ανασχεδιάσουν την προσέγγισή τους.
Αυτό είναι ένα ακόμα μάθημα από την Ελλάδα. Όσο περισσότερο αποφεύγεις να κοιτάξεις την αλήθεια, όσο αντιμετωπίζεις το χρέος με χρέος, τόσο βαθύτερη τρύπα σκάβεις και το νέο ξεκίνημα χρειάζεται όλο και μεγαλύτερες θυσίες.
Οι πολιτικοί έχουν την τάση να υποτιμούν την ικανότητα των ψηφοφόρων τους να αντιμετωπίζουν την κρίση. Εάν ο πληθυσμός γνωρίζει ότι η κρίση έρχεται μπορεί να την αντιμετωπίσει και θα το κάνει. Πολλοί από τη σημερινή γενιά των πολιτικών ξεχνούν ότι οι παππούδες τους έζησαν δύο πολέμους, τη μεγάλη οικονομική κρίση και αρκετές χρηματιστηριακές κρίσεις, αλλά το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσουν την περίοδο με την πιο εύρωστη ανάπτυξη στη σύγχρονη ιστορία.
Διαβάζω αυτές τις ημέρες στις εφημερίδες ισχυρισμούς ότι η πιθανότητα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους είναι κάτι το θετικό. Δεν μπορεί όμως να είναι θετικό όταν η χώρα είναι πτωχευμένη. Πράγματι, θα υπάρξει ζήτημα μετάδοσης της κρίσης και βραχυπρόθεσμα μεγάλη μεταβλητότητα, εάν η Ελλάδα οδηγηθεί στη χρεοκοπία. Ωστόσο, όπως λένε στον κόσμο των σπορ: αν δεν πονέσεις δεν θα κερδίσεις.
Στην πραγματικότητα, ίσως αυτό που να χρειάζεται είναι μια κρίση 2.0, για να δημιουργηθεί τόσο η οικονομική όσο και πολιτική πλατφόρμα που θα λύσει τα προβλήματα της Ευρώπης: δηλαδή, μια δημοσιονομική ένωση. Μην με παρεξηγήσετε – δεν έχω άποψη σχετικά με το υπαρξιακό πρόβλημα της ΕΕ, αλλά η ΕΕ δημιουργήθηκε ως πολιτικός θεσμός, όχι ως οικονομικός. Η Ευρώπη είναι ένα σπίτι χωρίς οικονομικά θεμέλια, δεν έχει Υπουργείο Οικονομικών.
Έχει έρθει η ώρα για κάποιες μεγάλες αποφάσεις, προκειμένου να επιβιώσει το μεγάλο ευρωπαϊκό πείραμα. Η Ευρωζώνη χρειάζεται ένα Υπουργείο Οικονομικών, που ίσως θα πρέπει να εκδώσει ευρωομόλογα από το μηχανισμό στήριξης EFSF/ESM.
Η ιδέα ότι μια μέρα οι ψηφοφόροι της Ευρώπης θα σηκωθούν και θα αγκαλιάσουν την ιδέα της ΕΕ ξεθωριάζει με γρήγορους ρυθμούς. Η αυξανόμενη κοινωνική ένταση σε όλη την Ευρώπη – που μοιάζει με τη δική μου έλλειψη υπομονής με την εθνική ομάδα ποδοσφαίρου της Δανίας – μας λέει ότι ο χρόνος τελειώνει. Ας ακούσουμε για μια φορά καθαρές κουβέντες από την ΕΕ και την ΕΚΤ και ας βάλουμε ένα τέλος στις ανοησίες του «επιμηκύνω και προσποιούμαι» και στις προσπάθειες να ρίχνουμε στάχτη στα μάτια του κόσμου. Αλλιώς, η Ευρώπη θα συνεχίσει να βάζει αυτογκόλ. Είναι κρίμα, γιατί ένα νέο ξεκίνημα – ακόμα κι εάν είναι σκληρή στην αρχή – θα μπορούσε να βάλει τις βάσεις για δεκαετίες βιώσιμης ανάπτυξης, αφού η μεγαλύτερη διαφάνεια και η λιγότερη μόχλευση θα είχαν ως αποτέλεσμα πιο σταθερές χρηματοοικονομικές αγορές.