Ενδεικτικό είναι ότι την 1η Ιανουαρίου του 2015 η κεφαλαιοποίηση του Χρηματιστηρίου Αθηνών διαμορφωνόταν στα επίπεδα των 53,8 δις ευρώ, ενώ στις 30/11 (ορόσημο καθώς τότε ολοκληρώνονταν οι τραπεζικές ΑΜΚ) ήταν μόλις στα 36 δις ευρώ. Στην τραπεζοκεντρική ελληνική αγορά, ιδιαίτερη σημασία αποκτά η πτώση της συνολικής κεφαλαιοποίησης του τραπεζικού κλάδου, η οποία στην αρχή του έτους ανερχόταν στα 21,6 δις ευρώ για να υποχωρήσει στα τέλη Νοεμβρίου ακόμα και σε επίπεδα κάτω του 1 δις ευρώ, με τιμές σχεδόν εξαϋλωμένες.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2015, η ελληνική αγορά βρέθηκε σε κλοιό μεγάλων πιέσεων, λόγω των μαραθώνιων διαπραγματεύσεων της ελληνικής κυβέρνησης με τους δανειστές, με το φλέγον ζήτημα της χρηματοδότησης να καθιστά τη μεταβλητότητα μόνιμη στο ταμπλό. Ωστόσο, το ενδεχόμενο θετικής έκβασης των συζητήσεων με τους θεσμούς διατήρησε εν μέρει το επενδυτικό ενδιαφέρον, κρατώντας όμως την αγορά σε μια παρατεταμένη στάση αναμονής.
Το βαρύ πλήγμα στην αγορά επήλθε με την απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε δημοψήφισμα και τις συνέπειες που αυτό είχε. Ετσι, στο παρατεταμένο bankrun προστέθηκαν το κλείσιμο των τραπεζών και η επιβολή των capital controls, εξελίξεις που σχεδόν έδωσαν τη χαριστική βολή στην ήδη ταλαιπωρημένη ελληνική αγορά.
Το Χρηματιστήριο Αθηνών έκλεισε για ένα μήνα και στη συνέχεια το άνοιγμά του σε καθεστώς capital controls οδήγησε σε μεγάλες ζημιές και σε καθίζηση του όγκου συναλλαγών.
Το σκηνικό εγκατάλειψης και η ρηχότητα του ελληνικού χρηματιστηρίου έγιναν ακόμα πιο εμφανή τον Νοέμβριο με το ξεπούλημα των τραπεζικών μετοχών, με τις τιμές που έδωσαν οι επενδυτές στην ανακεφαλαιοποίηση να καταδεικνύουν το μέγεθος της καταστροφής. Η πτώση στις τραπεζικές μετοχές από την αρχή του έτους μέχρι τέλος Νοεμβρίου αγγίζει το 95%. Ενδεικτικό είναι ότι στην αρχή του έτους ο κλαδικός δείκτης βρισκόταν στις 961 μονάδες, ενώ στις 30/11 στις 57 μονάδες! Η πτώση του τραπεζικού κλάδου συμπαρέσυρε και τον Γενικό Δείκτη, ο οποίος από την αρχή του 2015 μέχρι το τέλος Νοεμβρίου σημείωσε πτώση 23%.
Ωστόσο, πρέπει να καταγραφεί ότι οι μετοχές της πραγματικής οικονομίας, δηλαδή τα μη τραπεζικά blue chips, έδειξαν αντοχές και κάποια εξ αυτών θα ολοκληρώσουν το έτος με θετικό πρόσημο παρά το δυσμενές εγχώριο περιβάλλον και την έλλειψη ρευστότητας.
Η ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης θα οδηγήσει σε μια εξομάλυνση της κατάστασης και στη δημιουργία του κατάλληλου εδάφους για μια ενδεχόμενη αντίδραση του ελληνικού χρηματιστηρίου, αλλά οι προσδοκίες συνδέονται με τις όποιες προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας και των εταιρειών συνολικά, αλλά και με τη διαχείριση των "ανοιχτών πληγών" του χρηματοπιστωτικού κλάδου (κόκκινα δάνεια, ρευστότητα κ.λπ.).
Η ελληνική αγορά "χρωστά" μια αντίδραση, αν και οι προκλήσεις για το 2016 παραμένουν σημαντικές και οι θετικοί καταλύτες που θα μπορούσαν να επιδράσουν στην επενδυτική ψυχολογία εξακολουθούν να απουσιάζουν.
Παρότι σε ένα τόσο ευμετάβλητο οικονομικό σκηνικό οι προβλέψεις είναι παρακινδυνευμένες, πέντε αναλυτές της αγοράς τολμούν να πάρουν θέση για το 2016.
Δύσκολο και περιπετειώδες το 2016 στο ΧΑ
Χρήστος Αλωνιστιώτης, Τεχνικός Αναλυτής Αγορών, ForexReport.gr
Το ελληνικό χρηματιστήριο αναμένεται να έχει ένα δύσκολο και ιδιαίτερα ευμετάβλητο 2016. Η πορεία του ελληνικού χρηματιστηρίου εξαρτάται από την πορεία της ελληνικής οικονομίας και όχι από την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, από την οποία έχει αποκοπεί εδώ και έξι χρόνια. Η ελληνική οικονομία δεν αναμένεται ότι θα σημειώσει σημαντική πρόοδο εντός του 2016 ενώ το τραπεζικό πρόβλημα θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί τους επενδυτές. Τα προβλήματα δεν έχουν επιλυθεί και μέχρι να υπάρξει μια ξεκάθαρη λύση των τραπεζικών προβλημάτων (δάνεια, εποπτικά κεφάλαια, περικοπές εξόδων κ.α) η ταλαιπωρία θα συνεχιστεί.
Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει αξιολόγηση «Junk» όπως και οι τράπεζες και αυτό δεν προσελκύει σοβαρά επενδυτικά κεφάλαια αλλά κερδοσκόπους. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα οποιαδήποτε άνοδος να είναι κερδοσκοπική και σίγουρα όχι διατηρήσιμη. Και αυτό δε μπορεί να αποτελέσει εγγύηση για μια αλλαγή πορείας στο ελληνικό χρηματιστήριο. Ακόμα και οι ανακεφαλαιοποιήσεις δεν έχουν επιλύσει σημαντικά προβλήματα και για το λόγο αυτό, κανένας από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης δεν προχώρησε σε κάποια αναβάθμιση.
Η ελληνική οικονομία αλλά και οι τράπεζες πρέπει να υλοποιήσουν πολλά προαπαιτούμενα και αυτό αποτελεί σοβαρό λόγο για διατήρηση των πιέσεων και το 2016. Οι επενδυτές που ασχολούνται με το ελληνικό χρηματιστήριο θα πρέπει να αγνοήσουν τις τράπεζες σε κάθε περίπτωση και να στραφούν σε εταιρίες όπου το κύριο μέρος των εσόδων τους προέρχεται από το εξωτερικό ή έχουν μονοπωλιακό πλεονέκτημα. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση όμως, ένας επενδυτής οφείλει να έχει πολύ μικρό μέρος του χαρτοφυλακίου στην Ελλάδα, για έναν και μόνο λόγο: γιατί το ίδιο κάνουν και τα μεγαλύτερα και σοβαρότερα επενδυτικά σπίτια στον πλανήτη.
Οι επενδυτές οφείλουν να αποφασίζουν με κριτήριο τη λογική, τη αντικειμενική ανάλυση και τις οικονομικές συνθήκες και όχι με την ελπίδα ότι το ελληνικό χρηματιστήριο θα «απογειωθεί».
Καταλυτικός παράγοντας η άρση των capital controls
Σέργιος Μελαχροινός, Χρηματιστηριακός Αναλυτής της SOLIDUS ΑΕΠΕΥ
To 2015 ήταν η πιο δύσκολη χρονιά της 25ετούς επαγγελματικής μου ενασχόλησης με το Χρηματιστήριο Αθηνών. Ήταν το έτος που είδα πολλούς πιστούς επενδυτές και επαγγελματίες του χώρου να αποθαρρύνονται και εξαντλημένοι (ψυχικά και οικονομικά) εγκαταλείπουν τον αγώνα. Δεν υπάρχει λόγος να θυμηθούμε τι έγινε το 2015, τα ξέρουμε όλοι πολύ καλά καθώς πλέον η οικονομική ειδησιογραφία είναι η μόνη που ενδιαφέρει τους πολίτες της χώρας.
Η παλιά χρηματιστηριακή παροιμία λέει πως όταν και ο τελευταίος αισιόδοξος επενδυτής πουλήσει τότε εμείς πρέπει να αγοράσουμε μετοχές, γιατί η πτώση τελείωσε! Μπορεί να συμβεί αυτό το 2016;
Υπό προϋποθέσεις (πάντα) η επόμενη χρονιά μπορεί να μας αποζημιώσει για τη χρηματιστηριακή ταλαιπωρία του 2105. Καταλυτικός παράγοντας θα αποτελέσει η άρση των capital controls για αγορά μετοχών. Για όσους δεν το έχουν συνειδητοποιήσει, να θυμίσουμε ότι δεν επιτρέπεται η μεταφορά κεφαλαίων (παλαιών χρημάτων) προς τις χρηματιστηριακές εταιρείες για αγορά μετοχών. Οι μόνοι επενδυτές που μπορούν να αγοράσουν μετοχές είναι οι ξένοι επενδυτές και όσοι είχαν μετρητά που κατέθεσαν στη τράπεζα ως νέο χρήμα ή όσοι επαναπατρίζου κεφάλαια (!)
Η επιτυχής ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ανοίγει πλέον το δρόμο για χαλάρωση των περιορισμών στη κίνηση κεφαλαίων. Η εμπειρία της Κύπρου λέει ότι χρειάστηκαν 18 μήνες για να αρθούν οι περιορισμοί , αν και δεν είναι ίδιες οι δυο περιπτώσεις, φαίνεται πιθανό προς του τέλος του 2016 να έχουμε χαλαρότερη κίνηση κεφαλαίων από ότι στην αρχή του έτους. Το γεγονός αυτό θα ωφελήσει κυρίως τις επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας και τα θετικά αποτελέσματα θα αρχίσουν να φαίνονται στις οικονομικές τους καταστάσεις. Ένα επιπλέον σημαντικό της ανακεφαλαιοποίησης είναι ότι σταδιακά θα αποκατασταθεί η χρηματοδότηση της οικονομίας μέσω τραπεζικών και ομολογιακών δανείων.
Τελειώνοντας, πρέπει να τονίσουμε πως η ελληνική αγορά μετοχών μπορεί το 2016 να βρεθεί στη δύσκολη θέση να ξεπερνά τα εσωτερικά της προβλήματα και να βάλλεται από αρνητικό διεθνές περιβάλλον . Μια σημαντική διόρθωση των διεθνών αγορών θα κάνει τους επενδυτές πιο συντηρητικούς και θα αποφεύγουν αγορές υψηλού κινδύνου σαν τη δική μας.
Σταθεροποιητικές τάσεις στο ΧΑ το πρώτο εξάμηνο του 2016
Δημήτρης Σαρρής, Διευθύνων Σύμβουλός της Α.ΣΑΡΡΗΣ Α.Ε.Π.Ε.Υ.
Οδεύουμε προς την ολοκλήρωση μιας καταστροφικής χρονιάς για το ελληνικό χρηματιστήριο, κατά την οποία η πραγματική οικονομία υπέστη βαρύτατο πλήγμα, και η συμφωνία που τελικά επιτεύχθηκε με την επιβολή ενός ακόμη βαρύτερου μνημονίου δεν μας επιτρέπει να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι για το προσεχές μέλλον.
Είναι ξεκάθαρο ότι διακαής πόθος της πραγματικής οικονομίας και της κεφαλαιαγοράς ήταν και παραμένει η δημιουργία οικουμενικής κυβέρνησης. Οποιοσδήποτε άλλος κυβερνητικός σχηματισμός θα αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ψήφιση και εφαρμογή των απαιτήσεων του μνημονίου. Μοναδικό μέλημα της παρούσας κυβέρνησης είναι η –με οποιοδήποτε κόστος για το παραγωγικό δυναμικό της χώρας- εξασφάλιση των χρηματοδοτικών αναγκών της και όχι η προσπάθεια να αλλάξουν οι δομές και οι μηχανισμοί και να γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για να βγει η χώρα από το αδιέξοδο.
Με αυτόν τον τρόπο, η πολιτική αστάθεια θα συντηρείται και το υφιστάμενο επενδυτικό περιβάλλον σε συνθήκες υπερφορολόγησης θα είναι αποθαρρυντικό για οποιεσδήποτε επενδύσεις στη χώρα.
Με αυτά τα δεδομένα δεν μπορούμε να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι για τη νέα χρονιά, καθώς όλες οι εκτιμήσεις συγκλίνουν ότι και το 2016 θα είναι μία δύσκολη χρονιά για οικονομία και χρηματιστήριο τουλάχιστον για το πρώτο εξάμηνο.
Ασταθές πολιτικό σκηνικό, υπερφορολόγηση των επιχειρήσεων και αντικίνητρα για επενδύσεις συνθέτουν ένα αρνητικό μίγμα δεδομένων, που αποτελεί τροχοπέδη στην προσπάθεια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας.
Παρόλα αυτά, η επιτυχημένη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών δημιουργεί κάποια ψήγματα αισιοδοξίας για το άμεσο μέλλον, καθώς αναμένεται να συμβάλλει στην χαλάρωση των capital controls και στην απελευθέρωση ρευστότητας, ώστε το σύστημα να αρχίσει να κινείται σε κανονικούς ρυθμούς.
Θεωρείται, επίσης, μετά την ανακεφαλαιοποίηση άνευ ουσίας η ύπαρξη οποιωνδήποτε περιορισμών στο ελληνικό χρηματιστήριο και επιβάλλεται η άμεση άρση τους έτσι ώστε να ενισχυθούν οι όγκοι συναλλαγών και να επιστρέψει η αγορά στα ραντάρ των ξένων κεφαλαίων.
Η ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης ακόμα και σε αυτές τις εξευτελιστικές τιμές δείχνει, επίσης, ότι ακόμα και σε τέτοιες συνθήκες υπάρχουν επενδυτές που ποντάρουν στην ελληνική οικονομία.
Αν οι διοικήσεις των τραπεζών παραμείνουν ανεξάρτητες και αφεθούν ελεύθερες να ανοικοδομήσουν από τις στάχτες του το τραπεζικό σύστημα με τα κεφάλαια αυτά και τη σωστή και επωφελή διαχείριση των "κόκκινων" δανείων, μπορούν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για τόνωση της πραγματικής οικονομίας με ρευστότητα. Όσο και αν ακούγεται παράδοξο η δεξαμενή των 100 και πλέον δισ. "κόκκινων" δανείων μπορεί να λειτουργήσει ως πηγή ρευστότητας για το τραπεζικό σύστημα και κατά συνέπεια για την ελληνική οικονομία.
Σε κάθε περίπτωση βασικό ζητούμενο για το 2016 αποτελεί ο περιορισμός της βαθιάς ύφεσης που προκάλεσαν τα capital controls και οι λανθασμένοι χειρισμοί μέσα στο 2015 και η σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας, με σκοπό δειλά-δειλά να ελπίζουμε σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης μέσα στο 2017.
Με βάση αυτό το σενάριο αναμένουμε σταθεροποιητικές τάσεις στο ελληνικό χρηματιστήριο για το πρώτο εξάμηνο του 2016 και σταδιακή ανάκαμψη από το δεύτερο εξάμηνο.
Το τραπεζικό σύστημα να συμβάλλει στην ανάκτηση της επενδυτικής εμπιστοσύνης
Γιάννης Χριστόπουλος, Οικονομολόγος SOLIDUS ΑΕΠΕΥ
Η ελληνική οικονομία μετά από πέντε περίπου χρόνια μνημονίων και ύφεσης βρίσκεται σε αναζήτηση ενός εθνικού στρατηγικού μοντέλου ανάπτυξης. Σε εγχώριο επίπεδο οι προκλήσεις της οικονομίας θα εξαρτώνται από την κυβερνητική αποτελεσματικότητα, τον βαθμό τήρησης των συμφωνηθέντων, καθώς και τον ρυθμό προόδου των μεταρρυθμίσεων.
Το για μια ακόμα φορά (ελπίζουμε τελευταία) ανακεφαλαιοποιημένο τραπεζικό σύστημα θα κληθεί να εμπλακεί δημιουργικά στην ανασυγκρότηση των επιχειρήσεων και της δόμησης της χαμένης επενδυτικής εμπιστοσύνης. Το νέο επιχειρησιακό μοντέλο του τραπεζικού συστήματος, καθώς επίσης η επιτυχία στην πράξη των ρυθμίσεων των κόκκινων δανείων και η ικανότητα προσέλκυσης και επιστροφής καταθέσεων θα κρίνουν εν πολλοίς την ανάσχεση της υφεσιακής πορείας της οικονομίας.
Στο ελληνικό χρηματιστήριο ιδιαίτερα τον τόνο θα δώσει η συμπεριφορά των μετοχών των συστημικών τραπεζών που μετά την πρόσφατη ανακεφαλαιοποιησή τους σε ιστορικά χαμηλές τιμές θα προσελκύσουν επενδυτικά κεφάλαια. Η πρόοδος των αποκρατικοποιήσουν θα βάλει στις επενδυτικές επιλογές τις μετοχές των ΟΛΠ, ΕΥΑΠΣ, ΕΥΔΑΠ, ΔΕΗ και ΟΛΘ. Μετοχές των εταιρειών της πραγματικής οικονομίας που και στην φετινή δύσκολη συγκυρία κατάφεραν να έχουν θετικά οικονομικά αποτελέσματα (ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, ΜΥΤΙΛ, ΕΛΠΕ) αναμένεται να κινηθούν σε υψηλότερα επίπεδα τιμών και να βοηθήσουν και στην άνοδο του Γενικού Δείκτη.
Στο διεθνές περιβάλλον σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συγκυρίας θα παίξει η γεωπολιτική σταθερότητα, αν και τα τελευταία γεγονότα δεν προκαλούν αισιοδοξία. Οι κινήσεις των κεντρικών τραπεζών τόσο σε επίπεδο ποσοτικής χαλάρωσης όσο και σε επίπεδο επιτοκίων θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία των κεφαλαιαγορών. Άξια προσοχής είναι και η αντίθετη πορεία μεταξύ της ΕΚΤ και της Federal Reserve.
Ο κίνδυνος για τις κεφαλαιαγορές την χρονιά που έρχεται εντοπίζεται στο πεδίο των νομισμάτων και οποιαδήποτε αστάθεια θα οδηγήσει σε έντονες διακυμάνσεις και ανακατατάξεις επενδυτικών επιλογών.
Πιθανόν έτος επιστροφής στην κανονικότητα το 2016
Στρατής Πολυχρονέας, Υπεύθυνος Επενδυτικής Στρατηγικής της ΜΙΔΑΣ ΑΧΕΠΕΥ
Ως έτος επιστροφής στην κανονικότητα μπορεί να αποτελέσει το 2016, ξεκινώντας από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, της οποίας δυστυχώς η επιτυχία έχει να κάνει μόνο με την ολοκλήρωσή της, καθώς ο τρόπος και η διαδικασία προβλημάτισαν εγχώριους επενδυτές και όχι μόνο.
Την επιστροφή στην κανονικότητα άλλωστε προμηνύει και η νέα ομολογιακή έκδοση του ΟΤΕ, η οποία έτυχε υπερκάλυψης κατά περίπου δύο φορές, εν μέσω capital controls.
Απαραίτητα βήματα για να συμβεί αυτό, αποτελούν η άρση των capital controls και η αναδιαπραγμάτευση του ελληνικού χρέους, με το τελευταίο μάλιστα να αποτελεί καταλυτικό παράγοντα στην προέλκυση ξένων επενδύσεων. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωριστεί η ύπαρξη πολιτικών και οικονομικών σκοπέλων, όπως η υπερψήφιση δύσκολων μεταρρυθμίσεων στη Βουλή (ασφαλιστικό, αγροτικό), η δυσκολία χρηματοδότησης παρά την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και βέβαια η επίδραση των capital controls στην ιδιωτική οικονομία (δεν έχει φανεί ακόμα).
Επιλεγμένες τραπεζικές μετοχές, επιλεγμένα κρατικά και εταιρικά χρεόγραφα, όπως και εταιρείες με ισχυρό εξαγωγικό προσανατολισμό, προβάλλουν ως οι εγχώριες επενδυτικές επιλογές για το 2016, για τις όποιες θα πρέπει να τεθούν αρχικοί βραχυπρόθεσμοι στόχοι.
Ως ιδιαίτερα εντυπωσιακός μπορεί να χαρακτηρισθεί ο ανοδικός κύκλος των ανεπτυγμένων χρηματιστηρίων, ο οποίος έχει ξεκινήσει από το Μάρτιο του 2009 χωρίς να έχει ανακοπεί ακόμα.
Ούτε η χρηματοπιστωτική κρίση στην Ευρώπη, ούτε τρομοκρατικές επιθέσεις, αλλά ούτε και παγκόσμια σκάνδαλα, όπως αυτό της Volkswagen, αλλά και ούτε και η σημαντική υποχώρηση των εμπορευμάτων μπόρεσαν να αναστρέψουν την πορεία τους μέχρι τώρα. Ωστόσο πραγματικοί κίνδυνοι για τη μελλοντική πορεία τους, αποτελούν η επέκταση της εμπόλεμης κατάστασης στη Συρία και οι «τρομοκρατικές» προεκτάσεις της, η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, η ήπια ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας και το τέλος της περιόδου «ανεξάντλητης» ρευστότητας μέσω των μηδενικών επιτοκίων (σηματοδοτείται από την αύξηση των επιτοκίων από τη FED το Δεκέμβριο του 2015 ή το αργότερο το 2016). Οι επενδυτές θα πρέπει να διαθέτουν αυξημένα αντανακλαστικά, τηρώντας παράλληλα τους άγραφους επενδυτικούς κανόνες, προκειμένου να αποφύγουν δυσάρεστες εκπλήξεις.
Οι κινήσεις των κεντρικών τραπεζών θα είναι καθοριστικές και το 2016, με τη διαφορά φάσης FED και EKT να προκρίνει την περαιτέρω ενίσχυση του δολαρίου έναντι του ευρώ. Επιλεκτικές τοποθετήσεις σε ξένες μετοχές με ισχυρά θεμελιώδη και σε κλάδους που ευνοούνται από τις τρέχουσες συνθήκες μπορούν να αποτελέσουν επενδυτική επιλογή.
Μαρία Μιχάλη