Σύμφωνα με τον αναλυτή, το σχήμα της ανάκαμψης θα εκπλήξει πολλούς επενδυτές που τους έκαναν να πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να τυπώνουν χρήμα χωρίς αντίκρισμα με σκοπό να επαναφέρουν τις κοινωνίες τους σε μια πρόσκαιρη ευημερία.
«Αναντίρρητα, η παγκόσμια οικονομία και οι αγορές είδαν μια τεχνητή ανάκαμψη, η οποία εκδηλώθηκε μέσω της ανόδου 65% περίπου που εμφάνισε ο δείκτης S&P 500 από τα χαμηλά του Μαρτίου του 2009.Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ τρίτου τριμήνου ήταν θετικός αν και οριακά -στις ΗΠΑ και σε άλλες μεγάλες οικονομίες του πλανήτη- ενώ παρόμοια τάση αναμένεται να εμφανιστεί το τέταρτο τρίμηνο του 2009 και το πρώτο τρίμηνο του 2010. Το μεγαλύτερο όμως κομμάτι αυτής της ανάκαμψης θα έρθει από το «χτίσιμο» των αποθεμάτων των χωρών και όχι από μια πραγματική, βιώσιμη αύξηση της παραγωγής», επισημαίνει ο αναλυτής και συνεχίζει:
«Ας εξηγήσω λοιπόν, για ποιο λόγο η ανάκαμψη αυτή θα είναι πιο ασθενική από τις προηγούμενες. Καταρχήν, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ποιοι ήταν οι παράγοντες αυτοί που οδήγησαν την οικονομία έξω από την ύφεση. Παραδοσιακά οι παράγοντες αυτοί ήταν οι καταναλωτικές δαπάνες σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της αγοράς κατοικίας. Ποτέ όμως στο παρελθόν δεν υπήρξε όμως μια φούσκα στο real estate με πανεθνικές (παναμερικανικές) διαστάσεις. Όταν σκάσει μια φούσκα, χρειάζεται κατά μέσο όρο δεκαετίες μέχρις ότου το «ξεφουσκωμένο» πλέον επενδυτικό προϊόν επανέλθει στα προηγούμενα υψηλά- κι αυτό χωρίς να υπολογιστεί ο παράγων πληθωρισμός.
Μια ματιά στην αγορά χρυσού το 1980 και στην αγορά του NASDAQ το 2000 αρκεί. Ο χρυσός δεν επανήλθε στα προηγούμενα υψηλά του παρά μόνο το 2007, 27 χρόνια μετά το σπάσιμο της πρώτης φούσκας. Και ο δείκτης NASDAQ σήμερα είναι περισσότερο από 50% χαμηλότερα από τα υψηλά του, πριν από μια δεκαετία. Κατά συνέπεια, αν θεωρήσουμε ότι τα τεχνικά χαρακτηριστικά που έχουν οι «φούσκες» ισχύουν και για την αγορά κατοικίας, δεν θα πρέπει να περιμένουμε τη στεγαστική αγορά να είναι ο κινητήριος μοχλός για έξοδο από την ύφεση. Αποδείξεις της συνεχιζόμενης αδυναμίας της στεγαστικής αγοράς στις ΗΠΑ φάνηκαν από τις υφιστάμενες πωλήσεις κατοικιών που υποχώρησαν πρόσφατα κατά 16%!
«Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν επίσης ότι οι καταναλωτικές δαπάνες είναι αυτές που θα μας βγάλουν από το σκοτάδι της ύφεσης, προς μια βιώσιμη ανάκαμψη. Και εδώ όμως κάνουν μεγάλο λάθος! Το χρέος των αμερικανικών νοικοκυριών, ως ποσοστό του ΑΕΠ, ήταν μόλις 46% το 1983- την τελευταία φορά που η ανεργία ήταν 10%. Σήμερα το χρέος των νοικοκυριών αγγίζει το 96 του αμερικανικού ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι οι καταναλωτές έχουν το διπλάσιο χρέος σε σχέση με την προηγούμενη ύφεση. Είναι αυτές κατάλληλες συνθήκες για έξοδο από την κρίση. Πολύ αμφιβάλω», επισημαίνει ο αναλυτής.
Όμως η πιο χτυπητή διαφορά μεταξύ της εποχής εκείνης και του σήμερα είναι τα επιτόκια. Στις αρχές του 1980, τα πραγματικά επιτόκια της FED ήταν κοντά στο 15% και υποχώρησαν κάτω από το 6% στα μέσα της ίδιας δεκαετίας, λόγω της πτώσης και του πληθωρισμού. Και κανείς δεν μπορεί να αμφιβάλει ότι τα επιτόκια θα αποτελέσουν κρίσιμο παράγοντα για την πορεία της οικονομίας, όπως άλλωστε συνέβη και στη δεκαετία του 1980.
Επίσης, για να συμπεράνει κανείς ότι η οικονομία μιας χώρας- αλλά και η παγκόσμια οικονομία- είναι στο χείλος της ανάκαμψης θα πρέπει να δούμε τις τράπεζες να δανείζουν χρήματα στον ιδιωτικό τομέα με σκοπό οι εταιρίες να αγοράσουν κεφαλαιουχικά αγαθά που με τη σειρά τους θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία πλούτου. Αυτό όμως ακριβώς το αντίθετο απ’ ότι συμβαίνει σήμερα.
Ο συνολικός όγκος των δανείων στις εμπορικές τράπεζες των ΗΠΑ- της ατμομηχανής της παγκόσμιας ανάπτυξης μαζί με την Κίνα- υποχώρησαν στο 7,7% το Δεκέμβριο του 2009. Τα μόνο χρήματα που δανείζουν οι τράπεζες είναι στην κυβέρνηση! Εάν το κεφάλαιο δεν δοθεί και στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν μπορούν να επεκτείνουν την παραγωγή ή τη δραστηριότητά τους και να προσλάβουν νέους υπαλλήλους.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι η αγορά κατοικίας θα βρίσκεται σε κατάσταση μαρασμού και για τα επόμενα χρόνια. Ο καταναλωτής επίσης δεν θα μπορεί να δανειστεί όταν θέλει και όσο θέλει. Δεν θα υπάρξει ανακούφιση στα νοικοκυριά από την υποχώρηση των επιτοκίων ή το χαμηλό πληθωρισμό και το κόστος χρήματος θα αυξηθεί αναπόφευκτα, και παρά τις τεχνικές που χρησιμοποιεί η FED. Και οι τράπεζες διατηρούν τις χορηγήσεις παγωμένες, ακριβώς η ζήτηση χρήματος είναι χαμηλή ενώ η ανάγκη να διατηρήσουν κεφάλαιο στις πολύ άσχημες αυτές συγκυρίες είναι επιτακτική.
Η γνώση όλων αυτών των αληθειών, σημαίνει ότι η FED δεν θα μπορέσει να αυξήσει σημαντικά τα επιτόκια το 2010, ότι το δολάριο θα μείνει απροστάτευτο και θα συνεχίζει- μετά από την ανάπαυλα που τώρα βιώνει- να κινείται πτωτικά, αλλά και το ότι τα εμπορεύματα θα έχουν καλύτερες αποδόσεις. Δυστυχώς, η άυξουσα τιμή του πετρελαίου και των άλλων εμπορευμάτων θα πιέσουν τον ήδη επιβαρυμένο καταναλωτή, που ήδη υποφέρει από τη στασιμότητα (ή και τη μείωση) μισθών και από την αυξανόμενη ανεργία.
Για όλους αυτούς τους λόγους, η ανάπτυξη δεν θα έχει σχήμα “V” αλλά το αντίστροφό του. Και όσο γρηγορότερα συνειδητοποιήσει κανείς αυτές τις πραγματικότητες, τόσο γρηγορότερα θα αρχίσουμε να τις αντιμετωπίζουμε.
Μάνος Ρούσσος
[email protected]