Μετά την αποχώρηση και τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, το ΠαΣοΚ και τα διάδοχα σχήματα του είχαν (σχεδόν) πάντοτε μία δυσκολία στις επιλογές ηγεσίας.
Το 1996 τα διλήμματα ήταν σκληρά και μία μεγάλη - κρίσιμη - μερίδα του κόμματος φάνηκε ότι δεν αντιλαμβανόταν τις συνθήκες της εποχής. Ήταν προσκολλημένο σε πρόσωπα, διαδικασίες και αντιλήψεις της προηγούμενης περιόδου και είχε τον Τσοχατζόπουλο εικόνισμα.
Τα πράγματα εξελίχθηκαν όπως ξέρουμε και στην ηγεσία αναδείχθηκε ο Σημίτης. Το τι επακολούθησε είναι κάτι που η Ιστορία θα κρίνει, δεδομένου ότι υπήρξαν αντικειμενικά στοιχεία, θετικά και αρνητικά.
Το «δαχτυλίδι» του Σημίτη στον Παπανδρέου εν όψει των εκλογών του 2004, ήταν από μία άποψη η αρχή μιας στρεβλής διαδικασίας στην εναλλαγή ηγεσιών στο ΠαΣοΚ. Δεν τέθηκε καν ζήτημα υποψηφιοτήτων, ο Παπανδρέου πήρε το κόμμα λίγο πολύ κληρονομικώ δικαίω και επιπλέον στήθηκε και μία διαδικασία, στην οποία ο μοναδικός υποψήφιος έπρεπε να πάρει και την ψήφο των πολιτών. Λένε ότι τότε τον ψήφισαν 1 εκατ. οπαδοί, φίλοι και… γνωστοί.
Η αναδρομή στο 2007 και στη σφοδρή σύγκρουση Παπανδρέου - Βενιζέλου φανερώνει σήμερα πολλά, τα οποία τότε για πολλούς και διάφορους λόγους αγνοήθηκαν. Τα αίτια της εκλογικής ήττας του Παπανδρέου δεν αξιολογήθηκαν ποτέ, η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από άλλα θέματα και το αποτέλεσμα κρίθηκε λίγο-πολύ στη λογική των «καλών» και των «κακών», κάτι που δεν ίσχυε ούτε για τους μεν, ούτε για τους δε.
Ο Παπανδρέου ήταν ο άνθρωπος που έχοντας επιβιώσει πολιτικά από τη διαδικασία του ’07, έφτασε το ’09 να παίρνει ένα ποσοστό της τάξεως του 44% και μέσα σε δύο χρόνια να εγκαταλείπει την πρωθυπουργία και λίγο αργότερα και το κόμμα.
Και ο Βενιζέλος ήταν ο άνθρωπος που έχοντας σηκώσει το βάρος του υπουργείου Οικονομικών της μνημονιακής περιόδου, παρέλαβε ένα κόμμα καταδικασμένο να υποστεί τον μη αναστρέψιμο εκλογικό εξευτελισμό και τη λεηλασία του ΣΥΡΙΖΑ.
Η περίοδος κατά την οποία η Φώφη Γεννηματά βρέθηκε στην ηγεσία του ΚΙΝΑΛ, έχοντας κερδίσει και μία κάπως αλλόκοτη εσωκομματική διαδικασία, στην οποία συμμετείχαν και πρόσωπα που στη συνέχεια πήγαν είτε σπίτι τους (Σταύρος Θεοδωράκης), είτε στο ΣΥΡΙΖΑ (Γιάννης Ραγκούσης), μοιραία χαρακτηρίστηκε από μία συνεχή προσπάθεια αναστήλωσης πολιτικών ερειπίων. Η Φώφη Γεννηματά το κατάφερε αυτό.
Το ότι το ΚΙΝΑΛ σήμερα έχει τη δυνατότητα ακόμη και να ονειρεύεται ότι μπορεί να ανακάμψει, προφανώς και είναι δικό της επίτευγμα. Το να κρατήσεις ενωμένο ένα κόμμα με αυτά τα χαρακτηριστικά στη συγκεκριμένη συγκυρία, δε ήταν ό,τι απλούστερο.
Παρά τα διάφορα προβλήματα, όλη αυτή η προηγούμενη περίοδος του ΠαΣοΚ είχε κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά ήταν ότι όποιος ψήφιζε ΠαΣοΚ, ακόμη και ΚΙΝΑΛ, ήξερε γιατί το έκανε. Σωστά ή λανθασμένα, αν υπάρχει αυτό στην αξιολόγηση της ψήφου, έτσι ήταν.
Τώρα, με το βάρος του θανάτου της Φώφης Γεννηματά, το θέμα είναι αν όσοι συμμετέχουν στην διαδικασία διαδοχής, έχουν συναίσθηση του λόγου για τον οποίο θα το κάνουν. Είτε ως υποψήφιοι, είτε ως εκλογείς. Μέχρι στιγμής και με αφορμή τα κωμικοτραγικά που συζητούνται για την ηγεσία της κοινοβουλευτικής ομάδας, οι ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές.
Θέλουν λοιπόν κάποιοι επιστροφή στα τοτέμ του κινήματος; Τους έχει λείψει η αερολογία των παλιών, καλών ημερών; Θέλουν κάποιον που θα πάρει ρεβάνς από το ΣΥΡΙΖΑ - ή από την Ιστορία; Θέλουν «προοδευτικές» διακυβερνήσεις, απέναντι σε μία «συντήρηση» που δεν υπάρχει; Θέλουν να εκλέξουν μία αξιόπιστη αντιπολίτευση, που ως τέτοια θα δώσει εξετάσεις και κάποια στιγμή θα διεκδικήσει πρωταγωνιστικό ρόλο; Θέλουν συμμετοχή στη διακυβέρνηση της χώρας; Θέλουν ένα «ΚΚΕ του Κέντρου», όπως έχει πει ο Βενιζέλος;
Όποια απάντηση και αν δώσει κανείς, για το ΠαΣοΚ ισχύει το «τώρα ή ποτέ».
Η «σκόνη» που φαίνεται ότι σηκώνει το κόμμα, είναι ενδεικτική και όχι τυχαία. Δείχνει αν μη τι άλλο, ότι οι ψηφοφόροι του που σκόρπισαν στο ΣΥΡΙΖΑ και τη ΝΔ, έχουν τις αναζητήσεις τους, τις δεύτερες σκέψεις τους, τις αναθεωρήσεις τους, κάποιοι ενδεχομένως και τις τύψεις τους.
Πιθανώς ένα κρίσιμο στοιχείο που θα πρέπει να αξιολογήσουν όσοι διεκδικούν την ψήφο των πολιτών σε αυτή τη μάχη, είναι ότι δύσκολα θα μπορέσει κανείς να τους κοροϊδέψει.