Κατ' αρχήν να κάνουμε μία γρήγορη σύνοψη των μέχρι σήμερα αποψεων μας, για να δούμε που είχαμε δίκιο και που κάναμε λάθος. Από την αρχή της πανδημίας και στις πιο σκοτεινές ώρες, υποστηρίξαμε με φανατισμό ότι το ιστορικό παράδειγμα μας οδηγει στο συμπέρασμα, ότι δεν πρόκειται να έρθει καμία οικονομική καταστροφή εάν υιοθετηθούν δημοκρατικές λογικές στις πολιτικές που θα εφαρμοσθούν για να αντιμετωπισθούν οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας.
Αυτό και ακριβώς έγινε. Η ΕΕ αντέδρασε ακαριαία. Πρώτα η ΕΚΤ με το "Έκτακτό Πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης -Pandemic Emergency Purchase Programme-PEPP) ύψους 1,35 τρισ. euro και αμέσως μετά η ΕΕ με α) το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης συνολικού προϋπολογισμού 750 δις euro και β) τα πρόγραμματα του ESM, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του μηχανισμού SURE συνολικού ύψους 540 δισ. euro.
Απολύτως αντικειμενικά η ΕΕ "χαλάρωσε" τα δημοσιονομικά όρια ενώ παράλληλα δημιούργησε και χρηματοδότησε μηχανισμούς παροχής επιπλέον ρευστότητας χωρίς πιστή τήρηση των αυστηρών κανονισμών και κριτηρίων που ίσχυαν στο παρελθόν. Το είχαμε περιγράψει όλα αυτά στην αρχή της πανδημίας (18 Μαρτίου) στο άρθρο μας με τίτλο "Από τον λοιμό των Αθηνών στην κρίση του κορωνοϊού" ενώ τα εξειδικεύσαμε στην συνέχεια. Τα πραγματικά γεγονότα δικαίωσαν την θεωρητική μας πρόβλεψη-προσέγγιση.
Συνολικά 2,64 τρισ. euro είναι η ευρωπαϊκή δημοκρατική απάντηση στις επιπτώσεις της πανδημίας,μία απάντηση που "έκλεισε" τα στόματα του "φαιο-κόκκινου" μετώπου, που ιδιαίτερα στις χώρες του Νότου (Ιταλία-Ελλάδα), εκείνες τις μαύρες ώρες της πανδημίας και του lockdown, ενορχήστρωνε την εκστρατεία του φόβου και προετοιμάζονταν να στηριχθεί στην οικονομική καταστροφή για να γεμίσει τις πλατείες με αγανακτισμένους και να οργανώσει εκστρατείες μίσους εναντίον της ΕΕ.
Όμως σε αυτό το σημείο θα ήταν χρήσιμο να υπενθυμίσουμε τι σημαίνει η ΕΕ για την παγκόσμια οικονομία. Το 2019 οι ΗΠΑ παρήγαναν το 24% του παγκόσμιου ΑΕΠ, η ΕΕ ήταν στην δεύτερη θέση της παγκόσμιας κατάταξης αφου συμμετείχε με 18.6 % στην δημιουργία του παγκόσμιου ΑΕΠ, ενώ η Κίνα βρίσκονταν στην τρίτη θέση ενισχύοντας το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά 15, 9%. Τέρμα λοιπόν οι θεωρίες για την οικονομική υπερδύναμη Κίνα. Η ΕΕ των 450 εκατ. κατοίκων συνεισφέρει στο παγκόσμιο ΑΕΠ περισσότερο απο την Κίνα που έχει πληθυσμό 1,4 δισ. ανθρώπους. Αυτή είναι η αλήθεια.
Η Ελλάδα είναι μέλος της ΕΕ, είναι δηλαδή μέλος αυτής της οικονομικής υπερδύναμης. Τα τελευταία χρόνια η πατρίδα μας πέρασε μία μεγάλη οικονομική περιπέτεια. Όταν περάσουν τα χρόνια και υπάρξει η αναγκαία χρονική απόσταση που θα επιτρέπει για γραφτεί η ιστορία με ψύχραιμη και αντικειμενική κρίση θεωρούμε βέβαιο ότι θα αναφερθεί η τεράστια αλήθεια για την ευκαιρία που έχασε εκείνη την περίοδο η χώρα μας. Συγκεκριμένα, η Χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήταν μία τεράστια οικονομική καταστροφή, που ξεπεράστηκε με τις νομισματικές πολιτικές της Ποσοτικής Χαλάρωσης (Quantitative Easing-QE) που εφάρμοσαν οι κεντρικές τράπεζες (μεταξύ των οποίων και η ΕΚΤ).
Η χώρα μας όμως δεν συμμετείχε σε αυτο το party ρευστότητας γιατί είχε αποβληθεί απο τις διεθνείς αγορές πριν ακόμα ενταχθεί σε καθεστώς οικονομικής εποπτείας (μνημόνιο). Δηλαδή όταν οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ για να ξεπεράσουν την χρηματοπιστωτική κρίση, τροφοδοτούσαν την αναπτυξή τους με φθηνά κεφάλαια προερχόμενα απο το QE της ΕΚΤ εμείς δεν είχαμε δικαίωμα να προσφύγουμε σε αυτήν την φθηνή χρηματοδότηση ενώ ταυτόχρονα περικόπταμε δαπάνες απο το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) και απολυτως φυσιολογικά οδηγούσαμε στην συρρίκνωση την οικονομίας μας. Αυτή είναι η αλήθεια.
Για να κατανοήσουμε το μέγεθος της καταστροφής θα συγκρίνουμε πως διαμορφώθηκε την περίοδο της κρίσης, το κατά κεφαλή εισόδημα. Το κατά κεφαλή εισόδημα είναι ένα δημοσιονομικό μέγεθος που έχει άμεση και καθοριστική επίδραση στο βιοτικό μας επίπεδο. Η σύγκριση θα γίνει μεταξύ του ελληνικού κατά κεφαλή εισοδήματος και του αντίστοιχου της Πορτογαλίας, μίας χώρας ίσης περίπου σε έκταση και πληθυσμό με την Ελλάδα που αντιμετώπισε και αυτή την μνημονιακή θύελλα.
- Το 2008 το κατά κεφαλή εισόδημα στην Ελλάδα ήταν 31.997 USD και στην Πορτογαλία 24.847 USD
- Το 2014 το κατά κεφαλή εισόδημα στην Ελλάδα ήταν 21.760 USD και στην Πορτογαλία 22.074 USD
- Το 2016 το κατά κεφαλή ειαόδημα στην Ελλάδα ήταν 18.116 USD και στην Πορτογαλία 19.978 USD
- Το 2018 το κατά κεφαλή εισόδημα στην Ελλάδα ήταν 20.324 USD και στην Πορτογαλία 23.407 USD
Μάλλον δεν χρειάζεται κανένας σχολιασμός. Η σύγκριση και τα πραγματικά δημοσιονομικά στοιχεία μιλάνε, και ομολογούν μία τραγική αλήθεια. Σε δύο χώρες περίπου όμοιες ,Ελλάδα-Πορτογαλία που έζησαν την ίδια μνημονιακή περιπέτεια
- Στην Ελλάδα το κατά κεφαλή εισόδημα γκρεμίζεται και συνεχίζει να απέχει πάρα πολύ απο το σημείο που βρίσκονταν στην εκκίνηση της κρίσης (2008)
- Στην δε Πορτογαλία σίγουρα μειώνεται αλλά μέσα σε ελεγχόμενα πλαίσια και τείνει να επανέλθει στο σημείο που βρίσκονταν στην εκκίνηση της κρίσης (2008),ενώ απο το 2014 έχει ξεπεράσει το Ελληνικό κατά κεφαλή εισόδημα.
Αυτή είναι η αλήθεια που αποδεικνύουν οι αριθμοί. Ποιά είναι η γεννεσιουργός αιτία που βοηθά την Πορτογαλία να αποφύγει την απόλυτη καταστροφή, που συντελείται στην Ελλάδα.
Η συμμετοχή της Πορτογαλίας στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας εκείνης της εποχής που είχε σαν βασικό πυλώνα το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ. Η Πορτογαλία παίρνει βοήθεια απο την ΕΕ, ενώ η χώρα μας είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που δεν συμμετέχει. Αυτή είναι η αλήθεια.
Βέβαια πίσω απ' αυτή την δημοσιονομική αλήθεια κρύβονται ανθρώπινες τραγωδίες που όλοι ζήσαμε, είτε άμεσα είτε έμμεσα στο οικογενειακό και κοινωνικό μας περιβάλλον. Ποιός φταίει για την δημοσιονομική-ανθρωπιστική τραγωδία. Πολλά μπορούν να αναφερθούν. Αναφέραμε προηγουμένως ότι τα κρίσιμα γεγονότα είναι σχετικά πρόσφατα γι' αυτό και δεν μπορούν να αποτιμηθούν ψύχραιμα. Δυστυχώς για εμάς, είχαμε το θλιβερό προνόμιο να ζήσουμε μερικά από αυτά τα γεγονότα εκ του σύνεγγυς, είναι βέβαιο ότι σε κάποια μεταγενέστερη και περισσότερη ήρεμη εποχή θα μιλήσουμε για αυτήν την προσωπική μας εμπειρία. Πρός το παρόν αρκούμαστε να αναφέρουμε την γνώμη μας για την λύση του προβλήματος, πάντοτε βασιζόμενοι στα πραγματικά δεδομένα. Ποιά είναι αυτά.
- Το αδιαφιλονίκητο συμπέρασμα που προκύπτει από την προηγούμενη αναφορά για το μέσο κατά κεφαλή εισόδημα. Εάν είχαμε ακολουθήσει το παράδειγμα της Πορτογαλίας, δηλαδή εάν είχαμε επιμείνει και παραμείνει προσηλωμένοι στην ευρωπαϊκή λύση θα είχαμε αποφύγει πολλές τραγικές περιπέτειες. Βέβαια εμείς τότε υποδεχόμαστε δουλικά (Γ. Παπανδρέου) τον Κινέζο Πρόεδρο Xi Jinping και κάτι τυχάρπαστους άραβες δικτάτορες (Α.Σαμαράς) και ρώσους ολιγάρχες (Α.Τσίπρας) και διαδηλώναμε εναντίον της A.Merkel και του M.Draghi. Τι κερδίσαμε; Το μεγαλύτερο αρνητικό μαθηματικό μέγεθος. "Μηδέν αρνητικό, μείον άπειρο". (ΣΣ:Η περιβόητη επένδυση της Cosco στον ΟΛΠ για την οποία πλέον ύπαρχει πολύ πειστικός γέω-οικονομικός αντίλογος, έγινε πριν το 2008). Συνεπώς κομένες οι ανοησίες για άραβες, κινέζους και ρώσους επενδυτές, αυτές οι "θεωρίες για αγρίους" πρέπει να σταματήσουν, όλοι αυτοί οι τύποι τρέχουν στις Βρυξέλλες για να βρούν αξιόπιστους συνεταίρους, υψηλής ποιότητας και εξειδίκευσης ανθρώπινο δυναμικό, κεφάλαια και αγορές. Το μέλλον της χώρας βρίσκεται στις Βρυξέλλες, εκεί που είναι η έδρα της ΕΕ και στην Φρανκφούρτη, εκεί που βρίσκονται τα κεντρικά γραφεία της ΕΚΤ και όχι στον τρίτο κόσμο.
- Η χώρα μας συμμετέχει στον πυρήνα της δεύτερης παγκόσμιας οικονομικής υπερδύναμης της ΕΕ, η οποία αποφάσισε να συγκεντρώσει και να διαθέσει αναλογικά στις χώρες μέλη της ένωσης ένα γιγαντιαίο οικονομικό πρόγραμμα βοήθειας ύψους 2, 64 δισ. euro, ώστε να αντιμετωπίσθουν οι επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού.
- Από αυτο το τεράστιο οικονομικό πρόγραμμα και τα προγράμματα του "νέου ΕΣΠΑ" η χώρα μας έχει την δυνατότητα τα επόμενα 3-4 χρόνια, να πάρει περισσότερα από 40 δισ. euro "καθαρό χρήμα" (δηλαδή χωρίς υποχρέωση επιστροφής) και περίπου 20 δισ. euro με προνομιακούς όρους δανεισμού. Είναι τεράστιο ποσό για την ελληνική οικονομία. Μέσα απο τις τραγικές ώρες της πανδημίας, του lockdown, του απόλυτου φόβου για την υγεία και την επιβίωση της οικογένειας μας, ξεπρόβαλε η λύση που θα θεραπεύσει τα οικονομικά δεινά την μνημονιακής εποχής και της πανδημίας, αρκεί βέβαια να μπορέσουμε να απορροφήσουμε τα κονδύλια που προβλέπονται για την χώρα μας, και εδώ σταματάνε τα ευχάριστα και καλά νέα.
- Τα νέα που έρχονται απο τις Βρυξέλλες δεν είναι καλά, η ΕΕ έχει αποφασίσει ένα πάρα πολύ σφιχτο χρονοδιάγραμμα απορρόφησης αυτών των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Γιατί όμως βιάζεται τόσο πολύ η γραφειοκρατία των Βρυξελλών; Εδώ τα νέα είναι πάρα πολύ άσχημα. Οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών και της ΕΚΤ πιστεύουν ότι τα χρηματα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων πρέπει να διατεθούν πολύ γρήγορα και προτού προλάβουν να εξαπλωθούν σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής ζωής οι αρνητικές επιπτώσεις απο την πανδημία και το lockdown. Βιάζονται στις Βρυξέλλες και στην Φρανκφούρτη, γιατί φοβούνται την εμφάνιση αποπληθωρισμού που θα προκαλέσει βαθιά συστημική ύφεση. Ο στόχος είναι απόλυτα σωστός, να μην εμφανισθεί στην οικονομία της ευρωζώνης αποπληθωρισμός. Ο αποπληθωρισμός είναι ο καρκίνος της οικονομίας που γεννά όλα τα υπόλοιπα δεινά.
Μία χαρά το καταλάβατε, είτε απορροφούμε τα χρήματα που προβλέπονται να διατεθούν στην χώρα μας απο τα ευρωπαϊκά προγράμματα σύντομα (εώς το 2022 πρέπει να έχει συμβολαιοποιηθεί τουλάχιστον το 60% της προβλεπόμενης βοήθειας), είτε τα χρήματα χάνονται για την χώρα μας. Και αυτό δεν είναι το μοναδικό αρνητικό νέο, εάν αποτύχουμε να απορροφήσουμε αυτά τα χρήματα για να ανορθώσουμε την οικονομία μας, τότε ο κίνδυνος της εμφάνισης του αποπληθωρισμού στην ελληνική οικονομία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, παραμονεύει για να ολοκληρώσει το κακό που προκάλεσαν τα μνημόνια.
Απλά είναι τα πράγματα, είτε παίρνουμε την δωρεάν βοήθεια που μας δίνει η ΕΕ για να ανατάξουμε την οικονομία μας και ξανα-ζήσουμε σαν ευρωπαίοι πολίτες, είτε "μνημόνιο θα λέμε και θα κλαίμε".