Εκείνη την εποχή τα Ελληνικά Ομόλογα και το Ελληνικό χρέος αξιολογούνταν από τους οίκους αξιολόγησης σε κατηγορίες χαμηλότερες απο αυτήν που είχε ορίσει ως κατώτατο αποδεκτό όριο (επενδυτική βαθμίδα-investment grade) η ΕΚΤ.
Η πανδημία το άλλαξε αυτό, με πολιτικές αποφάσεις που επιβράβευαν την μεταρρυθμιστική πολιτική της κυβέρνησης, τα Ελληνικά ομόλογα εντάχθηκαν στο έκτακτο πρόγραμμα "ποσοτικής χαλάρωσης" PEPP που ανακοινώθηκε από την ΕΚΤ τον Μάρτιο 2020 και αποσκοπούσε να προστατέψει την οικονομία των χωρών της ευρωζώνης απο τις επιπτώσεις της πανδημίας. Το πρόγραμμα PEPP ξεκίνησε την άνοιξη 2020 με προϋπολογισμό 750 δισ. euro, τον Ιούνιο 2020 αυξήθηκε στα 1,35 τρισ. euro και τον Δεκέμβριο 2020 έφθασε στα 1,85 τρισ. euro. Σύμφωνα δε με την τελευταία απόφαση της ΕΚΤ θα συνεχισθεί έως τον Μάρτιο 2022.
Εκλαϊκευμένα, τα Ελληνικά ομόλογα που θα εκδοθούν έως τότε για να καλύψουν ζημιές που προκάλεσε η πανδημία, θα γίνονται δεκτά απο την ΕΚΤ. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο τα επιτόκια των ευρωπαϊκών ομολόγων έχουν πέσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Ο επενδυτής που θα τα αγοράσει έχει σχεδόν μηδενικό επενδυτικό κίνδυνο.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αρχίσουμε να δίνουμε σημασία στις λεπτομέρειες. Όταν τα Ελληνικά ομόλογα έγιναν δεκτά στο έκτακτο πρόγραμμα "ποσοτικής χαλάρωσης" PEPP, σχεδόν αυτόματα και πάλι με πολιτική απόφαση, εντάχθηκαν και στα τακτικά προγράμματα "ποσοτικής χαλάρωσης" της ΕΚΤ. Ουσιαστικά η προ Covid-19 πολιτική της ΕΚΤ που κρατούσε τα τα ελληνικά ομόλογα εκτός προγραμμάτων "ποσοτικής χαλάρωσης”, έπαυσε πλέον να ισχύει.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι όσοι έχουν ελληνικά ομόλογα παλαιότερων ετών, για παράδειγμα τα κράτη της ευρωζώνης που δάνεισαν την χώρα μας στα πλαίσια των μνημονιακών συμβάσεων, έχουν την δυνατότητα να τα "περάσουν" στην ΕΚΤ και να πάρουν “ζεστό” χρήμα.
Αυτό είναι σε γενικές γραμμές το δανειακό πλαίσιο που κινείται η Ελληνική Οικονομία. Για όσους ρωτούν γιατί δεν δανείζεται η χώρα αυτή την εποχή των χαμηλών επιτοκίων για να εξοφλήσει πριν την ημερομηνία λήξης μνημονιακά δάνεια μεγαλύτερου επιτοκίου για να μειώσει με αυτό τον τρόπο (λόγω των χαμηλότερων επιτοκίων) το δημόσιο χρέος, η απάντηση είναι απλή.
Τα ελληνικά ομόλογα που εκδίδονται αυτή την εποχή έχουν όντως πολύ μικρό επιτόκιο αλλά αυτά τα ομόλογα εκδίδονται για να καλύψουν ζημιές που προήλθαν απο την πανδημία και μόνο με αυτή την προϋπόθεση γίνονται δεκτά στο πρόγραμμα PEPP.
Έως σήμερα οι εκδόσεις ελληνικού χρέους, επειδή εντάσσονται στο PEPP, είναι εξαιρετικά χαμηλότοκες ενώ χρηματοδοτούν σε σημαντικό βαθμό και το ετήσιο δανειακό πρόγραμμα της ελληνικής οικονομίας και τις ζημιές που συνεχίζει να προκαλεί η πανδημία.
Οι τεχνικές λεπτομέρειες αυτής της δανειακής πολιτικής είναι ιδιαίτερα σύνθετες και βασίζονται εν ολίγοις στο εξής απλό σκεπτικό. Η ελληνική οικονομία βάσει του μνημονιακού προγραμματισμού, μπορούσε να καλύψει αυτοδύναμα τις ετήσιες δανειακές της ανάγκες. Όμως αυτός ο προγραμματισμός ανατράπηκε απο την πανδημία. Συνεπώς η κάλυψη των ετήσιων δανειακών αναγκών δεν είναι λόγω της πανδημίας εφικτή, αφού η αναπτυξιακή διαδικασία ανατράπηκε οπότε θα πρέπει να καλυφθεί από το πρόγραμμα PEPP. Με αυτόν τον τρόπο όπως προαναφέραμε, καλύπτεται από το πρόγραμμα PEPP το μεγαλύτερο μέρος του ετήσιου δανειακού προγράμματος της ελληνικής δημοκρατίας και ταυτόχρονα και οι επί πλέον δημοσιονομικές ανάγκες που προκαλεί η πανδημία (προγράμματα αλληλεγγύης και οικονομικής βοήθειας στα οικονομικά θύματα της πανδημίας).
Όμως όλη η προαναφερόμενη έκτακτη διαδικασία δεν θα διαρκέσει επ' άπειρον. Σύμφωνα με τον επίσημο προγραμματισμό, το έκτακτο πρόγραμμα PEPP θα διαρκέσει έως το Μάρτιο 2022. Σε απλά Ελληνικά, τότε υπολογίζεται ότι θα έχουν τελειώσει τα προγράμματα εμβολιασμού, θα έχει ελεγχθεί η πανδημία και θα έχει αρχίσει να επανέρχεται η κανονικότητα.
Τι θα συμβεί τότε;
Θα συνεχίσουν τα ελληνικά ομόλογα να γίνονται δεκτά στα τακτικά προγράμματα "ποσοτικής χαλάρωσης" της ΕΚΤ ή θα ισχύσουν και πάλι οι παλαιότεροι κανόνες που απαιτούσαν να ισχύει η αναγκαία και ικανή συνθήκη της επενδυτικής βαθμίδας, οπότε τα ελληνικά ομόλογα, εφ' όσον έως τότε δεν έχουν αναβαθμιστεί απο τους οίκους αξιολόγησης, θα εξοβελιστούν για μία ακόμα φορά απο αυτά τα προγράμματα της ΕΚΤ με μοιραία αντι-αναπτυξιακή συνέπεια, τα επιτόκια να επανέλθουν στα υψηλά επίπεδα του παρελθόντος. Παρ' ότι η απάντηση φαίνεται εξ αρχής θετική και αισιόδοξη δεν πρέπει να προκαλούμε την τύχη μας.
Δηλαδή, θα πρέπει να κάνουμε ό,τι πρέπει ώστε να ελληνικά ομόλογα να παραμείνουν ενταγμένα στα προγράμματα "ποσοτικής χαλάρωσης" επειδή πληρούν τους όρους και τις προϋποθέσεις που έχει ορίσει η ΕΚΤ. Συνεπώς οι εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης για την Ελλάδα που θα δημοσιευθούν το 2021, είναι ιδιαίτερα σημαντικές αφού ουσιαστικά θα προδιαγράψουν την κατηγορία, στην οποία θα ανήκουν το 2022 τα ελληνικά ομόλογα.
Οι οίκοι αξιολόγησης που αναγνωρίζει η ΕΚΤ ειναι οι Fitch, S&P, Moody's και DBRS και οι ημερομηνιες που θα ανακοινώσουν τις εκθέσεις για την χώρα μας είναι Fitch (22 Ιανουαρίου και 16 Ιουλίου), S&P (24 Απριλίου και 22 Οκτωβρίου), Moody's (21 Μαϊου και 19 Νοεμβρίου), DBRS (19 Μαρτίου και 17 Σεπτεμβρίου). Ενω η κατατάξη της χώρας μας από αυτούς τους οίκους και σε σχέση με την ελάχιστη επενδυτική βαθμίδα (investment grade) που απαιτεί η ΕΚΤ είναι, Fitch (2 κατηγορίες κάτω από την επενδυτική βαθμίδα) και S&P, Moody's και DBRS (3 κατηγορίες κάτω απο την επενδυτική βαθμίδα).
Όλοι καταλαβαίνουμε ότι οι εκθέσεις που θα δημοσιευθούν το α' εξάμηνο 2021 θα περιέχουν γενικόλογες (πιθανόν θετικές) θεωρητικές προβλέψεις. Ουσιαστικά και χειροπιαστά αποτελέσματα θα διατυπωθούν στο κρίσιμο διάστημα για την αξιολόγηση της Ελληνικής οικονομίας που είναι το β' εξάμηνο 2021. Τότε θα έχει τελειώσει το πρόγραμμα εμβολιασμού και θα έχει αρχίσει να γίνεται σαφές εάν έχουν επιτευχθεί οι όροι για επιστροφή στην κοινωνική και οικονομική κανονικότητα.
Αυτό είναι το πραγματικό δεδομένο που θα διαμορφώσει την πορεία της ελληνικής οικονομίας και κατά συνέπεια και την βαθμολογία των ελληνικών ομολόγων.
Είναι απλά τα πράγματα εάν η οικονομία επανεκκινήσει γρήγορα και δυναμικά, τότε οι αναπτυξιακές προβλέψεις θα είναι ισχυρές και θα δείχνουν ότι θα συνεχισθεί η πορεία μείωσης του δημόσιου χρέους (ως ποσοστό του ΑΕΠ) οπότε όλα θα εξελιχθούν καλά, δηλαδή θα έχουμε αναβαθμίσεις των ελληνικών ομολόγων.
Σε διαφορετική περίπτωση και στην καλύτερη εξέλιξη θα κερδίσουμε θετικές γνώμες αλλα επι της ουσίας στασιμότητα και ίσως πρόβλημα για τα ελληνικά ομόλογα το 2022.
Η έλευση του εμβολίου και η έναρξη του εμβολιασμού επαναφέρει βαθμιαία τα προβλήματα του παρελθόντος τα οποία σε σύγκριση με τις τραγικές καταστάσεις που βιώνουμε, μόνο ευχάριστα μπορούν να θεωρηθούν πλέον.
Μην ξεχνάμε ποτέ το παλαιό γνωμικό, "υγεία να έχουμε και τα λεφτά τα βρίσκουμε".