Το Μάρτιο 2020 (ξέσπασμα της πανδημίας) τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας ήταν 33,6 δισ. euro, δηλαδή το υπόλοιπο από το δάνειο που πήρε η χώρα από τον ESM (3 Μνημόνιο). Στα τέλη Μαΐου 2021 τα ταμειακά διαθέσιμα της χώρας ήταν 33,1 δισ.  euro. Παρά την μείωση των δημοσίων εσόδων και το επί πλέον κόστος των 40,7 δισ. euro για μέτρα στήριξης, τα ταμειακά διαθέσιμα έμειναν άθικτα. 

Πως έγινε αυτό το «θαύμα»; Πολύ απλά, η χώρα βρήκε εναλλακτικούς πόρους χρηματοδότησης στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στήριξης και στον δανεισμό με ιδιαίτερα χαμηλό (πχ 0,888% για 10-ετια) επιτόκιο. Η ένταξη των Ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα PEPP  (έκτακτο πρόγραμμα της ΕΚΤ λόγω της πανδημίας) παρ’ ότι το Ελληνικό χρέος και τα Ελληνικά Ομόλογα δεν είναι ενταγμένα στην κατηγορία «επενδυτική βαθμίδα -investment grade» που αποδέχεται η ΕΚΤ, ήταν η καταλυτική τελευταία εξέλιξη που δημιούργησε αυτό το ευνοϊκό περιβάλλον. Πως όμως φτάσαμε σε αυτό το όντως εξαιρετικό αποτέλεσμα;

Θα ήταν χρήσιμο να θυμηθούμε τα πρόσφατα γεγονότα που σχετίζονται με το Ελληνικό Δημόσιο χρέος. Η κρίση δανεισμού του 2010 οδήγησε την χώρα σε καθεστώς οικονομικής εποπτείας υπό το ΔΝΤ-Ε.Ε-ΕΚΤ (τρόϊκα). Το επαχθές μνημονιακό καθεστώς. Το 2011 άρχισαν οι διεργασίες που οδήγησαν το 2012 στην κοινή απόφαση (Ελληνικής κυβέρνησης και τρόϊκα) για μείωση κατά περίπου 106 δισ. euro της αξίας των παλαιών ομολόγων που είχαν στην κατοχή τους κυρίως ιδιώτες. Ήταν το περίφημο PSI, δηλαδή το «υποχρεωτικό κούρεμα» των Ελληνικών Ομολόγων. Απόφαση που μοιραία κατέταξε τα Ελληνικά Ομόλογα στην κατηγορία «junk-σκουπίδια». Παράλληλα με την εφαρμογή του PSI αποφασίστηκε και υλοποιήθηκε εκείνη την ταραγμένη εποχή και η «σχεδόν υποχρεωτική» επαναγορά Ελληνικών ομολόγων, επιλογή που μείωσε έτι περαιτέρω το Δημόσιο χρέος. Άμεση συνέπεια αυτών των δύο επιλογών, η συνολική μείωση του Δημόσιου χρέους κατά 138 δισ. euro. 

Όμως το κόστος ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών (41 δισ. euro), οι δανειακές ανάγκες της χώρας για το 2012 (11,9 δισ. euro), ο δανεισμός για την επαναγορά του χρέους (11,3 δισ. euro), το ενδοκυβερνητικό χρέος, δηλαδή ομόλογα που κατείχαν ασφαλιστικά ταμεία και οργανισμοί του δημοσίου, που ενώ έχασαν την αξία τους δεν αφαιρέθηκαν από το χρέος (16,2 δισ. euro), το δάνειο από τον EFSF για την αποζημίωση των ασφαλιστικών ταμείων (4,5 δισ. euro) και οι υπόλοιπες υποχρεώσεις του Ελληνικού Δημοσίου (1.9 δισ. euro) περιόρισαν την μείωση του Δημόσιου χρέους στο καθαρό ποσό των 51 δισ. euro. 

Αυτή ακριβώς η αναδιάρθρωση του Ελληνικού χρέους έχει διαμορφώσει τις παρακάτω ιδιαίτερα ευνοϊκές συνθήκες στην σύνθεση του χρέους. 

Το 97% του Δημόσιου χρέους έχει σταθερό επιτόκιο. Το 79% του Δημόσιου χρέους της χώρας είναι μακροπρόθεσμο και βρίσκεται στην κατοχή θεσμικών ευρωπαϊκών μηχανισμών (ESM. EFSF, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων). Μόνο το 21% (18% ομόλογα, 3% έντοκα γραμμάτια Ελληνικού δημοσίου) βρίσκονται στην κατοχή του ιδιωτικού τομέα. Δηλαδή μόνο 60-65 δισ. euro Ελληνικά ομόλογα διαπραγματεύονται στις διεθνείς χρηματαγορές. 

Αυτές οι παράμετροι σε συνδυασμό με τα χαμηλά επιτόκια που ισχύουν αυτή την περίοδο στην ευρωπαϊκή οικονομία και την συμμετοχή των Ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα PEPP  (που θα διαρκέσει τουλάχιστον έως το τέλος Μαρτίου 2022), διαμόρφωσαν το ιδιαίτερα ευνοϊκό δανειακό περιβάλλον (χαμηλά επιτόκια, υπερκάλυψη των εκδόσεων) για τα Ελληνικά ομόλογα. 

Το πρόγραμμα PEPP θα διαρκέσει τουλάχιστον έως το τέλος Μαρτίου 2022, χρονικό όριο που οριακά θα συμπέσει με τον χρόνο αναβάθμισης της Ελληνικής οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης και την επανακατάταξη των Ελληνικών ομολόγων στην κατηγορία  «επενδυτική βαθμίδα -investment grade». Δεδομένο που θα επιτρέπει την συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα APP (τακτικό πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης) της ΕΚΤ. Απολύτως αντικειμενικά το Ελληνικό χρέος είναι πλέον βιώσιμο (αφού μεταξύ άλλων)  έχει εξασφαλισμένη την αναχρηματοδότηση του από την ΕΚΤ. 

Και εδώ εντοπίζεται μια τεράστια λογική και οικονομική αντίφαση. Πώς είναι δυνατόν μία οικονομία που έχει εξασφαλισμένη την αναγκαία και ικανή συνθήκη για την ανάπτυξη της, δηλαδή την αναχρηματοδότηση  του χρέους, να μην διαθέτει την απαραίτητη αναπτυξιακή στρατηγική που θα βγάλει την χώρα από τον φαύλο κύκλο της υπό-ανάπτυξης και της φτώχειας. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι  ο τουρισμός και η γεωργία μαζί με το πολυδιαφημισμένο project του Ελληνικού, δεν επαρκούν για την επανεκκίνηση της Ελληνικής οικονομίας. 

Ποιοι δυνητικά θα μπορούσαν να είναι αυτοί οι τομείς; 

Η IHS Markit είναι μία εταιρεία οικονομικών πληροφοριών και αναλύσεων. Η χρηματιστηριακή αξία της εταιρείας στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης ήταν στα μέσα Ιουνίου περίπου 45-46 δισ. USD,. Tα κεντρικά γραφεία της βρίσκονται στο Λονδίνο και στο παγκόσμιο δίκτυο της εταιρείας εργάζονται περίπου 13 χιλ. άνθρωποι. Αναμφίβολα πρόκειται για μία από τις κορυφαίες εταιρείες αυτού του κλάδου. 

Η IHS Markit αφού πρώτα μελέτησε τις ιδιομορφίες της Ελληνικής πραγματικότητας, τις διεθνείς συνθήκες και την διασύνδεση της χώρας με το διεθνές οικονομικό γίγνεσθαι, παρουσίασε δημόσια (Φεβρουάριος 2019) την πρόταση της  για την αναπτυξιακή στρατηγική που πρέπει να υιοθετήσει η χώρα μας. 

Η μελέτη προτείνει ως βασικούς αναπτυξιακούς πυλώνες α) την ναυπήγηση σκαφών αναψυχής και κρουαζιερόπλοιων β) την κατασκευή εξοπλισμού αεροναυτικής, μηχανημάτων εξοπλισμού και ρομποτικής. Σύμφωνα με την μελέτη, εάν σε αυτούς τους τομείς επενδυθούν για τα επόμενα 10 χρόνια, περίπου 2 δισ. euro/έτος, τότε στο τέλος της 10-ετίας η χώρα θα έχει επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα.  Ανεξάρτητα από τα εξειδικευμένα τελικά συμπεράσματα της μελέτης, το κεντρικό συμπέρασμα είναι ότι η χώρα πρέπει να επενδύσει σε παραγωγικές δομές υψηλής τεχνολογίας για να αναταχθεί οικονομικά. 

Ο οποιοσδήποτε καλόπιστος αναγνώστης της μελέτης, θα αναρωτηθεί. Μα είναι δυνατόν να αναπτυχθούν στην Ελλάδα παραγωγικές δομές υψηλής τεχνολογίες όπως αυτές που περιγράφει η μελέτη;

Η επαναφορά στην κανονικότητα προσφέρει ψυχική ανάταση και ανακούφιση στους ταλαιπωρημένους από το lockdown πολίτες, αλλά ταυτόχρονα επαναφέρει στο προσκήνιο τα αγχωτικά αδιέξοδα επιβίωσης του όντως προβληματικού οικονομικού σκηνικού. 

Η απάντηση σε αυτά τα αγχωτικά αδιέξοδα επιβίωσης είναι η ίδια με την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα του καλόπιστου πολίτη. Εάν δεν αναπτυχθούν, θα πεθάνουμε φτωχοί.