Βουλγαρία, Ισραήλ, Πακιστάν, Ινδία

Την εβδομάδα που πέρασε η κυβέρνηση των ΗΠΑ ενέκρινε την πώληση των οκτώ (8) F-16 που είχε παραγγείλει και προπληρώσει η Βουλγαρία, ενώ τέσσερα (4) Ολλανδικά F-35 μεταστάθμευσαν στα πλαίσια της  ΝΑΤΟ-ικης επιχείρησης Guardian Lighting  (εναέρια αστυνόμευση της ανατολικής πτέρυγας της συμμαχίας), στην Βουλγαρική αεροπορική βάση Graf Ignatievo. Μάλλον ο Βούλγαρος Πρωθυπουργός θα ανησυχεί πλέον λιγότερο, αφού ενισχύονται οι ένοπλες δυνάμεις και η ΝΑΤΟ-ικη ομπρέλα προστασίας στην χώρα του. 

Την ίδια ώρα η κυβέρνηση του Ισραήλ κινδυνεύει με πτώση, αφού αποχώρισε για θρησκευτικούς λόγους μία υπέρ-ορθόδοξης βουλευτής και χάθηκε η πλειοψηφία της μίας έδρας που διέθετε. 

Υπενθυμίζουμε ότι η νέα κυβέρνηση του Ισραήλ αντιμετωπίζει την  ρωσική εισβολή στην Ουκρανία με λογική ίσων αποστάσεων, προκειμένου ως αξιόπιστος διαμεσολαβητής να συμβάλει στο γρήγορο τέλος του πολέμου. Οι Ισραηλινοί φοβούνται ότι ο μακροχρόνιος εξοβελισμός της Ρωσίας από την παγκόσμια οικονομία θα εξαναγκάσει την Ε.Ε να αποδεχθεί εσπευσμένα και για προφανείς ενεργειακούς λόγους την επιστροφή του Ιράν στην παγκόσμια νομιμότητα.

Το Σάββατο 9 Απριλίου και αφού προηγήθηκαν δραματικά γεγονότα συνεδρίασε το Πακιστανικό κοινοβούλιο και απέπεμψε τον Πρωθυπουργό Imran Khan, ένα φίλο-ρώσο πολιτικό, που υπήρξε σφοδρός επικριτής της παρέμβασης των ΗΠΑ και της Δύσης στο Αφγανιστάν. Ο έκπτωτος πρωθυπουργός κατηγόρησε τις ΗΠΑ για την ανατροπή του. Όπως όλα δείχνουν ο επόμενος πρωθυπουργός του Πακιστάν θα είναι ο σημερινός αρχηγός της αντιπολίτευσης Shehbaz Sharif, που έχει την υποστήριξη του στρατού. 

Το βέβαιο είναι ότι η Ινδία παρακολουθεί με σκεπτικισμό και ανησυχία τα γεγονότα που συμβαίνουν στο Πακιστάν και κυρίως την επάνοδο του στρατού στην κεντρική πολιτική σκηνή, αφού η ένταση στα σύνορα των δύο χωρών χωρίς κάποια νέα σοβαρή αιτία έχει κλιμακωθεί επικίνδυνα. Σημειώνουμε ότι η Ινδία είναι ίσως ο μοναδικός σύμμαχος των ΗΠΑ, που δεν ακολούθησε τον δρόμο των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας, αντίθετα υιοθέτησε θέση «ευμενούς» ουδετερότητας, που εύκολα μπορεί να παρακάμψει τις δυτικές κυρώσεις.   

Ανατροπές

Είναι ιστορικά προφανές γιατί όλα τα παραπάνω γεγονότα πρέπει να ερμηνευθούν και να αξιολογηθούν με βασικό (ίσως και μοναδικό) κριτήριο τον πόλεμο στην Ουκρανία. Βρισκόμαστε στο χρονικό σημείο  της έναρξης μίας παγκόσμιας αντιπαράθεσης και της σχηματοποίησης των αντίπαλων στρατοπέδων. Κλασική ιστορική διαδικασία που παρατηρείται κάθε φορά που οι εκάστοτε μεγάλες δυνάμεις της εποχής, συγκρούονται, είναι η χρονική στιγμή κατά την οποία οι ηγεσίες των αντίπαλων σχηματισμών χρησιμοποιούν όλα τα μέσα,  από την πειθώ και την δωροδοκία έως τον εκβιασμό και τον πειθαναγκασμό, για να προσεταιρισθούν κράτη-συμμάχους και να διασπάσουν τον αντίπαλο στρατόπεδο. Ας είμαστε λοιπόν προετοιμασμένοι για δραματικές ανατροπές στην γεωπολιτική σκακιέρα.

Είναι όμως περισσότερο από βέβαιο ότι οι μεγαλύτερες και πιο ριζικές αλλαγές θα συμβούν στο πεδίο της γεω-οικονομίας. Για παράδειγμα, έχει ήδη διατυπωθεί από αξιόπιστους φορείς η πρόβλεψη της για επικείμενη επισιτιστική κρίση, που θα πλήξει κυρίως τις χώρες της Β. Αφρικής. Ας τα πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. 

Η παραγωγή σίτου και το ουκρανικό κενό

Το 2020 η παγκόσμια παραγωγή σίτου (σε τόνους) κατανέμονταν ανά χώρα σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα. (Στοιχεία από World Population) 

Ακόμα  λοιπόν και αν δεχθούμε ότι η Ουκρανική σιτοπαραγωγή 2022 εξ αιτίας του πολέμου είτε 

• Θα καταστραφεί (παρ’ ότι τα πραγματικά στοιχεία της Εμπορικής Ένωσης Ουκρανίας (UGA) δείχνουν ότι τρείς μήνες πριν την συγκομιδή η φετινή σιτοπαραγωγή βρίσκεται σε καλή κατάσταση) 
• Δεν θα εξαχθεί (παρ’ ότι υπάρχει η εναλλακτική σιδηροδρομική οδός μέσω Πολωνίας) γιατί θα έχουν καταστραφεί όλα τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας 

αρκεί η αύξηση κατά 10% της ετήσιας παραγωγής σίτου στην Ε.Ε τις  ΗΠΑ και του Καναδά για να καλυφθεί το Ουκρανικό κενό. Σίγουρα δεν είναι εύκολη υπόθεση η άμεση αύξηση της ετήσιας παραγωγής σίτου κατά  10% , όμως εναλλακτικά και τουλάχιστον για το 2022 υπάρχουν και τα αποθέματα της Ε.Ε των ΗΠΑ και του Καναδά που θα καλύψουν το πρόβλημα. Αυτό ακριβώς περιέγραψε και ο Πρόεδρος E. Macron όταν πρόβλεψε τον κίνδυνο επισιτιστικής κρίσης «εάν δεν αντιδράσουμε». Ποια θεωρεί ο Γάλλος Πρόεδρος ως αποτελεσματική αντίδραση; Να αυξήσει η Ε.Ε την ετήσια παραγωγή σιτηρών  για να βοηθήσει καθοριστικά στην επισιτιστική επάρκεια της Β. Αφρικής. 

Το ψωμί-ψωμάκι: η ελληνική αναθεώρηση στρατηγικής

Εν αρχή και εκλαϊκευμένα, τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα; Η εγχώρια παραγωγή μαλακού σίτου (από το οποίο παρασκευάζεται το ψωμί) κάλυπτε τις ανάγκες της χώρας έως το 1984. Έκτοτε οι εξελίξεις στις διεθνείς τιμές και η κοινή ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική οδήγησαν στην μείωση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων μαλακού σίτου, με ευθέως ανάλογη μείωση και της ετήσιας παραγωγής. Μοιραία οι  εγχώριες ανάγκες σε μαλακό σιτάρι άρχισαν να καλύπτονται με εισαγωγές από την Ρωσία και την Ουκρανία. 

Οι πρόσφατες εξελίξεις επιβάλουν ριζική αναθεώρηση αυτής της στρατηγικής. Θα  αυξηθούν οι εκτάσεις  που καλλιεργείται μαλακό σιτάρι και αντίστοιχα θα μειωθούν οι εκτάσεις που ήδη καλλιεργείται σκληρό σιτάρι. Συνεπαγωγικά, θα μειωθούν ταυτόχρονα και οι εισαγωγές μαλακού σίτου και οι εξαγωγές σκληρού σίτου. Εφ’ όσον η συγκεκριμένη αλλαγή συνδυασθεί με αυστηρά ποιοτικά κριτήρια για αύξηση της στρεμματικής απόδοσης, τότε όπως αποδεικνύει το παράδειγμα της Βουλγαρίας, σε ένα βραχυπρόθεσμο διάστημα 1-2 ετών θα καλυφθούν συνολικά οι εγχώριες ανάγκες και θα επαναληφθούν οι εξαγωγές και για τα δύο πλέον βασικά είδη σίτου. 

Κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, το 415-413 πχ οι Αθηναίοι, κορυφαία μητροπολιτική δύναμη εκείνης της εποχής, εκστρατεύουν στην Σικελία εναντίον των Συρακουσών, μίας πλούσιας αποικίας των Κορινθίων, που είναι ένας από τους βασικούς σιτοπαραγωγούς του αρχαίου κόσμου. Στόχος της εκστρατείας των Αθηναίων να σταματήσουν οι Συρακούσες να τροφοδοτούν την Σπάρτη με σιτάρι. Ας αναλογιστούμε το εγχείρημα, ένα τεράστιο εκστρατευτικό σώμα για τα δεδομένα εκείνης της εποχής (8 χιλ. στρατιώτες, περίπου 230 πλοία με τα πληρώματα τους) ταξιδεύουν με ξύλινα πλοία που κινούνται με κουπιά και άνεμο μακριά από την βάση τους, με αποστολή να στερήσουν την τροφή από τον βασικό τους αντίπαλο. Είναι η πρώτη καταγραμμένη επίθεση του μητροπολιτικού κόσμου εναντίον της περιφέρειας, με στόχο την νομή της τροφής. Από τότε αυτή η πρακτική γίνεται ιστορικό δεδικασμένο. 

Από τότε έχουν περάσει 2.500 χρόνια. Σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μία τεράστια γεω-οικονομική αλλαγή. Η  Ε.Ε, δηλαδή η μητρόπολη. εργάζεται και αγωνιά, ώστε να εξασφαλίσει την επισιτιστική επάρκεια της Β. Αφρικής, δηλαδή της περιφέρειας. Προφανείς οι λόγοι που υποχρεώνουν την Ε.Ε σε αυτή την επιλογή. 

Ο Ηράκλειτος (544-484 π.Χ.) υπήρξε ένας από τους πιο φωτισμένους προγόνους μας. Διαπρεπής φιλόσοφος δεν έζησε τον Πελοποννησιακό πόλεμο, αλλά όρισε με το «πατήρ πάντων πόλεμος» και με μεγάλη διορατικότητα την κινητήριο δύναμη της ιστορίας, την αντιπαράθεση (πόλεμο) μεταξύ των αντιθέτων, που γεννά την εξέλιξη.