Υπενθυμίζουμε ότι η στήλη εδώ και αρκετό καιρό επιμένει ότι ο ελεγχόμενος πληθωρισμός σε περιόδους κρίσης στηρίζει την ανάπτυξη επειδή εξαναγκάζει τους πλούσιους να επενδύσουν για προστατεύσουν το κεφάλαιο τους από την απομείωση που προκαλούν οι πληθωριστικές πιέσεις. Συνεπώς προστατεύει τους φτωχούς από την ανεργία και διασταλτικά μπορεί να θεωρηθεί μηχανισμός αναδιανομής του πλούτου.
Απέναντι σε αυτή την μαθηματική συνεπαγωγή οι νέο-φιλελεύθεροι προβάλουν την ανάγκη μείωσης των επιτοκίων που θα περιορίσει την κατανάλωση και θα τιθασεύσει τον πληθωρισμό. Τώρα, να εξηγήσεις σε όλους αυτούς τους τύπους ότι οι πληθωριστικές πιέσεις δεν είναι αποτέλεσμα πληθωρισμού ζήτησης αλλά πληθωρισμού κόστους είναι πιο δύσκολο από να διδάξεις ανώτερα μαθηματικά σε ένα μαθητή δημοτικού.
Απέναντι στο παραπάνω σκεπτικό ο νέο-φιλελεύθερος αντίλογος θα αντιπαρέλθει δόλια αυτή την σημαντική παρατήρηση προβάλλοντας το επικοινωνιακά ισχυρό επιχείρημα ότι οι πληθωριστικές πιέσεις οφείλονται κυρίως στον πόλεμο της Ουκρανίας που αύξησε τις τιμές ενέργειας και τροφίμων. Σε αυτό το επιχείρημα η στατιστική σηκώνει τα χέρια ψηλά.
Αυτές τις ημέρες ανακοινώθηκε η συμφωνία Ρωσίας-Ουκρανίας (με εγγυητές τον ΟΗΕ και την Τουρκία) για την δημιουργία ενός «Διαδρόμου των Σιτηρών»,δηλαδή μίας ασφαλούς ζώνης ναυσιπλοΐας απ’ την οποία θα αρχίσει και πάλι η εξαγωγή των Ουκρανικών σιτηρών που βρίσκονται αποθηκευμένα στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Σύμφωνα με τα επίσημα κείμενα της συμφωνίας περίπου 20 εκατ. μετρικοί τόνοι Ουκρανικών σιτηρών που είναι ήδη αποθηκευμένα (σοδειά 2021) στα Ουκρανικά λιμάνια Odessa, Pidvennyi και Chormomorsk θα εξαχθούν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα ώστε οι αποθηκευτικοί χώροι να είναι διαθέσιμοι για την αποθήκευση της σοδειάς 2022. Ταυτόχρονα και από τα ρωσικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας θα ξεκινήσουν οι εξαγωγές δημητριακών, ζωοτροφών και λιπασμάτων. Πανηγυρισμοί!!!...εάν υλοποιηθεί η συμφωνία αποφεύγεται η παγκόσμια επισιτιστική κρίση.
Πρόσφατα (11 Ιουλίου 2002-Επισιτιστική κρίση) δημοσιεύσαμε τα πραγματικά απολογιστικά στοιχεία για την παγκόσμια παραγωγή δημητριακών. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία (προέλευση World Bank) η παγκόσμια παραγωγή δημητριακών ήταν το 2018 περίπου 2,96 B (δισ.) Μετρικοί Τόνοι. Τι σημαίνει αυτό;
Με την παραδοχή ότι η παγκόσμια παραγωγή δημητριακών δεν έχει υποστεί δραματικές αυξομειώσεις μετά το 2018 η επανάληψη των εξαγωγών Ουκρανικών δημητριακών δηλαδή η πρόσθεση επί πλέον 20 εκατ. μετρικών τόνων σιτηρών στην παγκόσμια ετήσια παραγωγή θα την αυξήσει κατά 0,7%, δηλαδή μία ασήμαντη ποσοτική αύξηση. Ακόμα και αν δεχθούμε ότι η επανέναρξη των εξαγωγών από τα ρωσικά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας θα προσθέσει υπερδιπλάσιες (από αυτές της Ουκρανίας) ποσότητες ρωσικών δημητριακών στην παγκόσμια παραγωγή, στατιστικό δεδομένο που δεν προκύπτει από τα επίσημα πληθυσμιακά και παραγωγικά στοιχεία (Ουκρανία: Πληθυσμός 45 εκατ. Ετήσια παραγωγή Δημητριακών 70 εκατ. τόνοι & Ρωσία: Πληθυσμός 145 εκατ. Ετήσια παραγωγή Δημητριακών 110 εκατ. τόνοι) και πάλι ο «Διάδρομος των Σιτηρών» θα έχει ελάχιστη συμμετοχή στην παγκόσμια παραγωγή δημητριακών και στην επισιτιστική ασφάλεια.
Στο ίδιο άρθρο είχαμε σαφώς υπαινιχθεί ότι ο θόρυβος για τον κίνδυνο επισιτιστικής κρίσης πιθανότατα εξυπηρετούσε χρηματιστηριακά παιχνίδια. Μόλις ανακοινώθηκε η συμφωνία η χρηματιστηριακή τιμή σίτου «έπεσε» από τα 806,25 USD/Bessel (21/7/2022) στα 759,00 USD/Bessel (22/7/2022) μείωση 5,86%. Αναμφίβολα μεγάλη πτώση. Παρ’ όλα αυτά η διεθνής τιμή μετά την συμφωνία παραμένει ακόμα αισθητά μεγαλύτερη (κατά 9,64%) από την αντίστοιχη περσινή που ήταν 692.25 USD/Bessel.
Μάλλον οι αριθμοί επιβεβαιώνουν την άποψη ότι κάτι «περίεργο» συμβαίνει με τις χρηματιστηριακές τιμές του σίτου και τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η διάτρητη ηθικά πλευρά του νέο-φιλελευθερισμού. Εκατομμύρια άνθρωποι κινδυνεύουν με πείνα γιατί κάποιοι (με όνομα και τηλέφωνο) κερδοσκοπούν. Από τα τέλη της δεκαετίας ’70 όταν επικράτησαν οι νέο-φιλελεύθερες πρακτικές στην διαχείριση της οικονομίας και αφέθηκε αποκλειστικά στις αγορές (χρηματιστήρια) η διαμόρφωση των τιμών , το φαινόμενο της κερδοσκοπίας ακόμα και σε κρίσιμα για τον ανθρώπινο πολιτισμό προϊόντα και εμπορεύματα όπως είναι ο σιτάρι είναι ένα «μαύρο» φαινόμενο που επαναλαμβάνεται τακτικά.
Στο τελευταίο χρονικό διάστημα σχολιάζουμε σε τακτική βάση τις επίσημες θέσεις που εκφράζει για την οικονομική συγκυρία ο leader του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού κλάδου, η επενδυτική τράπεζα JP Morgan. Ο πιο έγκυρος εκπρόσωπος του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και ο πιο αυθεντικός εκφραστής του νέο-φιλελευθερισμού.
Στις 14 Ιουλίου ο Jamie Dimon, ο CEO της JP Morgan δήλωσε «Η οικονομία των ΗΠΑ, συνεχίζει να αναπτύσσεται και τόσο η αγορά εργασίας όσο και οι καταναλωτικές δαπάνες καθώς και η ικανότητα να ξοδεύουν παραμένουν υγιείς». Για λόγους δε, που θα γίνουν κατανοητοί στην συνέχεια πρόσθεσε και μία μετριοπαθή πινελιά απαισιοδοξίας «αλλά η γεωπολιτική ένταση, ο υψηλός πληθωρισμός, η μείωση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, η αβεβαιότητα σχετικά με πόσο ψηλά θα πρέπει να πάνε τα επιτόκια, μία ποσοτική σύσφιγξη που δεν έχουμε ξαναδεί και οι επιπτώσεις τους στην παγκόσμια ρευστότητα σε συνδυασμό με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις επιβλαβείς επιπτώσεις στις παγκόσμιες τιμές της ενέργειας και των τροφίμων είναι πολύ πιθανό να έχουν αρνητικές συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία κάποια στιγμή αργότερα».
Ο ίδιος άνθρωπος την 1 Ιουνίου μιλώντας σε συνέδριο αναλυτών και επενδυτών δήλωνε σε οξύ και δραματικό τόνο ακριβώς τα αντίθετα για την κατάσταση της αμερικανικής οικονομίας «Είχα πει ότι υπάρχουν σύννεφα και καταιγίδες αλλά θα το αλλάξω…είναι τυφώνας. Αν και οι συνθήκες αυτή την στιγμή φαίνονται καλές κανείς δεν ξέρει αν ο τυφώνας θα είναι μικρός η υπέρ-θύελλα Σάντυ. Καλύτερα να φροντίσετε τον εαυτό σας. Εμείς στην JP Morgan προετοιμαζόμαστε και θα είμαστε πολύ συντηρητικοί με τον ισολογισμό μας».
Είναι φανερό ότι ο δημόσιος λόγος του «αφεντικού» πάσχει από έλλειψη συνέπειας και συνέχειας.
Την 1 Ιουνίου δηλώνει ότι προετοιμάζεται για μεγάλη κρίση στην οικονομία και γι’ αυτό καλεί τους ακροατές του να προσέξουν τον εαυτό τους ενώ ταυτόχρονα τονίζει ότι ο ίδιος θα είναι πολύ συντηρητικός στην κατάρτιση του ισολογισμού της τράπεζας (δηλαδή έμμεσα προβλέπει ότι έως τα τέλη 2023 θα έχει ξεσπάσει μεγάλη κρίση). Μετά από 45 ημέρες, στις 14 Ιουλίου βλέπει ότι η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύσσεται σε υγιείς βάσεις αλλά κάποια στιγμή στο μέλλον θα υπάρξει κρίση. Αυτό-εκπληρούμενη προφητεία. Όλοι οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι θα πεθάνουν, το πρόβλημα είναι πότε θα πεθάνουν. Είναι βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα προκύψει μεγάλη οικονομική κρίση, το πρόβλημα είναι πότε θα ξεσπάσει αυτή η κρίση.
Η κυρίαρχη μεταπολεμική πλατφόρμα διαχείρισης της οικονομίας ήταν το New Deal που στήριζε μεν την καπιταλιστική λειτουργία αλλά αφενός αποδέχονταν την κρατική παρέμβαση στους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας γιατί θεωρούσε ότι ο καπιταλισμός δεν έπρεπε να τους ελέγχει και να αυτορυθμίζεται (τα αρνητικά παραδείγματα της χρεοκοπίας του 1929 και της μετέπειτα μεγάλης ύφεσης ήταν χρονικά πρόσφατα) αφετέρου προωθούσε και πολλές φορές επέβαλε τον συμβιβασμό μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας ως απάντηση στον κομμουνισμό.
Εμβληματική ιστορική προσωπικότητα που εμπνεύσθηκε, σχεδίασε και οργάνωσε το New Deal ήταν ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Φράνκλιν Ρούσβελτ (Franklin Delano Roosevelt) και συνεπείς συνεχιστές οι μετέπειτα Πρόεδροι των ΗΠΑ, Χάρυ Τρούμαν (Harry Truman) και Ντουάϊτ Αϊζενχάουερ (Dwight Eisenhower). Εκείνη την περίοδο ο νέο-φιλελευθερισμός ήταν μία περιθωριακή άποψη που βρήκε «πολιτικό χώρο» να αναδειχθεί όταν ο έντονος διχασμός της αμερικανικής κοινωνίας λόγω των φυλετικών προβλημάτων και του πολέμου του Βιετνάμ οδήγησε την μετριοπαθή δεξιά σε συμμαχία με την υπέρ-συντηρητική ευαγγελική δεξιά. Πολιτική αποτέλεσμα αυτής της συμμαχίας η εκλογή του υπέρ-συντηρητικού Ρόναλντ Ρήγκαν (Ronald Reagan) στην Προεδρία των ΗΠΑ και η επικράτηση του νέο-φιλελευθερισμού ως στρατηγικής επιλογής στην διαχείριση της οικονομίας.
Η ακμή του νέο-φιλελευθερισμού συμπίπτει με την Προεδρία Μπιλ Κλίντον (Bill Clinton) τότε που χαλαρώνει νομοθετικά το αυστηρό ελεγκτικό πλαίσιο των κεντρικών τραπεζών στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και επιτρέπεται η συγχώνευση εμπορικών και επενδυτικών τραπεζών. Οι συγκεκριμένες νέο-φιλελεύθερες ρυθμίσεις θεωρούνται σήμερα η βασική αιτία για τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις του 2000 (κατάρρευση εταιρειών υψηλής τεχνολογίας) του 2008-2009 (στεγαστικά δάνεια) και 2011 (κρίση χρέους ευρωζώνης). Ήταν τα πρώτα «ρήγματα» στην νέο-φιλελεύθερη ιδεολογική και συστημική παντοδυναμία.
Η πανδημία (2020) με την εφαρμογή των υποχρεωτικών πολιτικών lockdown και εμβολιασμού και ο πόλεμος στην Ουκρανία (2022) με την επιβολή ελέγχων (κυρώσεις) στις βασικές νέο-φιλελεύθερες οικονομικές επιλογές (πχ ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, προϊόντων και εμπορευμάτων) δίνουν την χαριστική βολή. Το κράτος επανακτά τον παρεμβατικό του ρόλο στην οικονομία.
Απ’ όλα τα παραπάνω φαίνεται πλέον καθαρά ότι το νέο-φιλελεύθερο μοντέλο έχει ξεπέσει ηθικά και βρίσκεται σε προφανές τακτικό και στρατηγικό αδιέξοδο. ΄Όλοι καταλαβαίνουν ότι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα της σύγχρονης συγκυρίας και γι’ αυτό πρέπει να αντικατασταθεί με ένα νέο μοντέλο οικονομικής διαχείρισης που θα σηματοδοτήσει και την έναρξη του νέου καπιταλιστικού κύκλου.