Εκλαϊκευμένα: Να μειώσουν το χρήμα που κυκλοφορεί, ώστε να ελεγχθεί (μειωθεί) ο πληθωρισμός. Για να πετύχουν αυτό τον στόχο οι Κεντρικές Τράπεζες μειώνουν την αξία των ομολόγων που έχουν ήδη στα χαρτοφυλάκια τους, είτε πουλώντας κρατικά ομόλογα στην δευτερογενή αγορά, είτε με «ωρίμανση» των ομολόγων, δηλαδή τα ομόλογα που λήγουν εξοφλούνται και δεν αντικαθίστανται με νέα.
Η αντίθετη ακριβώς νομισματική πολιτική είναι η γνωστή σε όλους Ποσοτική Χαλάρωση ή Quantitative Easing (QE), δηλαδή η επέκταση του ισολογισμού με νομισματικές πολιτικές αύξησης της κυκλοφορίας χρήματος που εφαρμόσθηκαν από τις Κεντρικές Τράπεζες μετά το 2008 για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις από τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις της περιόδου 2008-2012 και την πανδημία.
Μεταξύ QE και QT
Tapering είναι η νομισματική πολιτική του ενδιάμεσου σταδίου. Όταν επιβραδύνονται οι πολιτικές QE και αρχίζουν να εφαρμόζονται πολιτικές QT. Κατά την διάρκεια αυτής της φάσης οι Κεντρικές Τράπεζες μειώνουν σταδιακά τον αριθμό των ομολόγων που αγοράζουν και αρχίζουν να αυξάνουν τα επιτόκια.
Όταν κατά την διάρκεια του 2021 και ιδιαίτερα το β’ εξάμηνο, έγινε σαφές ότι η οικονομία στις ΗΠΑ αναπτύσσονταν σταθερά αλλά με ταυτόχρονη αύξηση του κόστους ζωής (άνοδος πληθωρισμού), η FED άρχισε να μειώνει αργά αλλά με ολοένα αυξανόμενο ρυθμό, ιδιαίτερα μετά τον Δεκέμβριο 2021, τις αγορές oμολόγων, δηλαδή επιβράδυνε το QE. Ξεκινούσε η εφαρμογή νομισματικής πολιτικής Tapering που κορυφώθηκε στις 17 Μαρτίου 2022 όταν η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε την πρώτη αύξηση επιτοκίων (+0.25%).
Στις 4 Μαΐου 2022 η FED ανακοίνωσε αφενός νέα αύξηση επιτοκίων (+0.50%) και την δέσμευση της να συνεχίσει αυτές τις αυξήσεις έως ότου ελεγχθεί ο πληθωρισμός αφετέρου την έναρξη από 1 Ιουνίου 2022 και για χρονικό διάστημα 12 μηνών πολιτικής «ωρίμανσης» για Ομόλογα συνολικής αξίας 1 τρις USD (997,5 USD). σύμφωνα με τον παρακάτω μηνιαίο προγραμματισμό. Στους τρείς (3) πρώτους μήνες θα εξοφλούνταν κανονικά και σε μηνιαία βάση 30 δις USD Κρατικά Ομόλογα και 17.5 δις USD Ομόλογα στεγαστικών δανείων με υποθήκες (Mortgage-Backed Securities). Στην συνέχεια και για τους επόμενους εννέα (9) μήνες αυτά τα όρια θα αυξάνονταν σε 60 δις USD και 35 δις USD αντίστοιχα.
Ανάπτυξη σε πείσμα των υψηλών επιτοκίων
Απολογιστικά: Από τον Ιούνιο έως το τέλος του έτους η FED προχώρησε σε ακόμα πέντε (5) αυξήσεις επιτοκίων συνολικού ύψους 3.50 % (το βασικό επιτόκιο διαμορφώθηκε 4.25% έως 4.50%) ενώ βάσει του παραπάνω προγραμματισμού ωρίμανσης ομολόγων έχουν ήδη αποσυρθεί από την κυκλοφορία 522,5 δισ. USD. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι τα παραπάνω περιοριστικά νομισματικά μέτρα έχουν θέσει σε μεγάλη δοκιμασία την πραγματική οικονομία, η οποία όμως διαψεύδει όλες τις απαισιόδοξες προβλέψεις, αφού συνέχισε να αναπτύσσεται το 2022 τουλάχιστον κατά 1,8%, με την ανεργία τον Νοέμβριο να πέφτει στο 7,2% (χαμηλότερα από τον Φεβρουάριο 2020 - έναρξη της πανδημίας).
Χαρακτηριστικό της αναπτυξιακής δυναμικής είναι ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία για την ανεργία, υπάρχουν περίπου 10 εκατ. διαθέσιμες θέσεις εργασίας που περιμένουν να καλυφθούν.
Σημασία έχει ότι πλέον όλα τα παραπάνω δεν είναι προβλέψεις και εκτιμήσεις, αλλά πραγματικά απολογιστικά στοιχεία του τελευταίου 9-μηνου ενώ η εντυπωσιακή μείωση της ανεργίας είναι συνεχές και όχι πρόσκαιρο φαινόμενο. Συμπέρασμα: Παρ’ ότι η FED μετά από ένα σύντομο και ήπιο Tapering εφαρμόζει ήδη μία αρκετά αυστηρή QT, η οικονομία στις ΗΠΑ συνεχίζει να αναπτύσσεται, η ανεργία μειώνεται, ενώ ο πληθωρισμός βρίσκεται σε πτωτική τροχιά.
Τα ελληνικά ομόλογα
Τον Δεκέμβριο 2021 η ΕΚΤ αποφάσισε ότι από τον Μάρτιο 2022 θα σταματήσει να αγοράζει ομόλογα μέσω του έκτακτου (λόγω πανδημίας) προγράμματος QE, με την επωνυμία PEPP, το οποίο όμως θα συνέχιζε να λειτουργεί έως το τέλος 2024 για ομόλογα PEPP, δηλαδή τα ομόλογα που έχουν χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα PEPP και «ωριμάζουν» έως το τέλος του 2024, δεν θα εξοφληθούν αλλά θα αντικατασταθούν με νέα. Λόγω αυτής της εξαίρεσης και με πολιτική απόφαση της ΕΚΤ, τα Ελληνικά Ομόλογα συνεχίζουν να γίνονται δεκτά (υπό τεχνικές προϋποθέσεις) από την ΕΚΤ έως το τέλος του 2024 παρ’ ότι η χώρα δεν έχει ανακτήσει ακόμα την Επενδυτική Βαθμίδα. Με την ίδια απόφαση η ΕΚΤ διατήρησε για ολόκληρο το 2022 το τακτικό πρόγραμμα QE με την επωνυμία APP, μία μικρή «παρηγοριά» 20 δισ. euro μηνιαίως για αγορές Ομολόγων. Ήταν μία δύσκολη στιγμή για την Ευρωπαϊκή Οικονομία, που έγινε ακόμα δυσκολότερη λόγω των τεσσάρων (4) αλλεπάλληλων αυξήσεων επιτοκίων συνολικού ύψους 2.5% που αποφάσισε η ΕΚΤ το β’ εξάμηνο 2022 και ανέβασαν τα βασικά επιτόκια από την μηδενικά επίπεδα στο 2% έως 2.75%.
Και μετά τον Φεβρουάριο, τι;
Ήταν ένα ηπιότερο (σε σχέση με το αντίστοιχο της FED) Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Tapering. Επιλογή που θεωρείται λογική λόγω του πολέμου στην Ουκρανία που έπληξε (λόγω τιμών ενέργειας) περισσότερο την οικονομία της Ε.Ε. Όμως το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα Tapering τελειώνει τον Φεβρουάριο 2023 (Απόφαση ΕΚΤ, της 15ης Δεκεμβρίου 2022). Από τον Μάρτιο 2023 η ΕΚΤ θα επανεπενδύει μηνιαίως 15 δισ. euro λιγότερα σε Ομόλογα που λήγουν. Δηλαδή κάθε μήνα από τον Μάρτιο 2023 και έως το τέλος του β’ τριμήνου, θα εξοφλούνται κάθε μήνα Ομόλογα συνολικής αξίας 15 δισ. euro και θα αντικαθίστανται με νέα τα υπόλοιπα. Στο τέλος του β’ τρίμηνου 2023 η ΕΚΤ θα αποφασίσει τον ρυθμό με τον οποίο θα συνεχίσει αυτή την πολιτική.
Ουσιαστικά και η ΕΚΤ αρχίζει από τον Μάρτιο 2023 να εφαρμόζει QT. Όμως αυτό που έχει σημασία είναι ότι τα στοιχεία του πρώτου 9-μηνου δείχνουν ότι η οικονομία της Ε.Ε θα αναπτυχθεί το 2022 περίπου κατά 3 %, ενώ η ανεργία συνεχίζει να μειώνεται αφού στα τέλη Νοεμβρίου ήταν 7.2% (Νοέμβριος 2021, 8,1%). Συμπερασματικά. Η Οικονομία της Ε.Ε συνεχίζει να αναπτύσσεται παρ’ ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει εκτοξεύσει το ενεργειακό κόστος και η ΕΚΤ από τον Μάρτιο 2022 εφαρμόζει νομισματική πολιτική Tapering.
Εν κατακλείδι
Παρ’ ότι η FED και η ΕΚΤ εφάρμοσαν κατά την διάρκεια του 2022 αυστηρές νομισματικές πολιτικές Tapering και QT για να ελέγξουν και να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό, η οικονομία συνέχισε να αναπτύσσεται και η ανεργία να μειώνεται.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ότι και η Κεντρική Τράπεζα της Μ. Βρετανίας (BoE) ακολούθησε την ιδία πολιτική με αντίθετα αποτελέσματα, αφού ήδη η οικονομία στο Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκεται σε ύφεση. Ο λόγος γι’ αυτή την αρνητική εξέλιξη πρέπει να αναζητηθεί στο κόστος των πολιτικών Brexit.
Η στήλη πολλές φορές κατά την διάρκεια του έτους τοποθετήθηκε υπέρ της άποψης ότι ο ελεγχόμενος πληθωρισμός είναι μηχανισμός αναδιανομής του πλούτου υπέρ των αδυνάμων, αφού οι «έχοντες» εξαναγκάζονται να φύγουν από την σιγουριά της τραπεζικής κατάθεσης και να επενδύσουν στην πραγματική οικονομία για να πετύχουν κέρδη που θα καλύψουν τις πληθωριστικές απώλειες. Σε όλη την διάρκεια της χρονιάς η πλειοψηφία των «αναλυτών» κινούνταν σε αντίθετη κατεύθυνση. Πρόβλεπαν ύφεση και καταστροφή.
Η αποτίμηση των πραγματικών καταστάσεων και των αντίστοιχων απολογιστικών στοιχείων μας δικαιώνει. Ύφεση ακούμε και ύφεση (ευτυχώς) δεν βλέπουμε.