Ήταν η θριαμβευτική έμπρακτη απόδειξη της υπεροχής της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, του νέου κόσμου που είχε οραματισθεί ο Λένιν και οικοδομούσε ο Στάλιν. Τα χρόνια πέρασαν, το σοσιαλιστικό στρατόπεδο κατέρρευσε και οι πανηγυρικοί εορτασμοί σταμάτησαν. Ουδέν κακό αμιγές καλού. Σήμερα με ψύχραιμο και ανεπηρέαστο πνεύμα αποτιμάται εκείνη η τραγική για την ανθρωπότητα περίοδος και αναδεικνύονται ιστορικές πτυχές που μέχρι σήμερα δεν έχουν διερευνηθεί.
Αναμφίβολα οι νίκες των ΗΠΑ στην ναυμαχία του Μιντγουέϊ (4-7 Ιουνίου 1942), των Βρετανών στην μάχη του Ελ-Αλαμέιν (23 Οκτωβρίου-11 Νοεμβρίου 1942) και των Σοβιετικών στη μάχη του Στάλινγκραντ (17 Ιουλίου 1942-2 Φεβρουαρίου 1943) είναι τα σημεία καμπής του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αφού σε αυτές τις επικές συγκρούσεις καταστρέφεται σχεδόν ολοκληρωτικά η επιθετική δυναμική του Άξονα. Οι Γερμανοί και οι σύμμαχοι τους περιέρχονται πλέον σε φάση άμυνας
Αν ο Χίτλερ είχε φθάσει στο Ιράκ
Άραγε ποια θα ήταν η εξέλιξη του πολέμου αν την άνοιξη-καλοκαίρι 1941 ο Χίτλερ δεν εισέβαλε στην Ρωσία, αλλά διέταζε τις ναζιστικές στρατιές που μόλις είχαν καταλάβει την Σερβία και την Ελλάδα να στραφούν προς την Τουρκία και να βαδίσουν προς τις πετρελαιοφόρες περιοχές του Ιράκ και της Μέσης Ανατολής; Από τα Ελληνό-Βουλγαρικά-Τουρκικά σύνορα έως τις πετρελαιοπηγές της Μοσούλης η απόσταση που έπρεπε να διανύσουν οι Γερμανικές στρατιές διασχίζοντας την Τουρκία ήταν περίπου 2 χιλ. χλμ.
Πιστεύει κανείς ότι οι Τούρκοι θα αντέτασσαν έστω και για την τιμή των όπλων στοιχειώδη αντίσταση; Σίγουρα ΟΧΙ. Οι Γερμανοί θα έφθαναν στο Ιράκ και θα κατελάμβαναν στις πετρελαιοφόρες περιοχές της Μουσούλης κάνοντας παρέλαση. Ποιος θα τους εμπόδιζε εκείνη την συγκεκριμένη χρονική περίοδο; Οι Βρετανοί που βρίσκονταν στην Αίγυπτο; Ας μην ξεχνάμε ότι από τον Απρίλιο 1940 και κυρίως μετά τον Μάρτιο 1941, οι Βρετανικές δυνάμεις που στάθμευαν στην Αίγυπτο με κύριο καθήκον να προστατεύουν την διώρυγα του Σουέζ, βρίσκονταν σε δυσχερή θέση άμυνας αντιμετωπίζοντας τα τεθωρακισμένα του Άφρικα Κόρπς του στρατηγού Έρβιν Ρόμελ.
Για την Γερμανική εισβολή στην Ρωσία (Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα) κινητοποιήθηκαν 3,7 εκατομμύρια στρατιώτες, 2.600 άρματα μάχης, 7.000 πυροβόλα και 2.700 αεροσκάφη. Γιατί ο Χίτλερ δεν ακολούθησε τον εύκολο δρόμο; Να καταλάβει πολύ πιο εύκολα και με σαφώς λιγότερες δυνάμεις και απώλειες την χερσαία διαδρομή που ξεκινούσε από την Ελλάδα και την Βουλγαρία και μέσω Τουρκίας κατέληγε στις πετρελαιοπηγές του Ιράκ.
Απολύτως αντικειμενικά απαιτούνταν λιγότερος χρόνος και αρκούσαν πολύ μικρότερες δυνάμεις και σαφώς μικρότερες απώλειες για να καταληφθεί η Τουρκία, να φθάσουν οι Γερμανοί στο Ιράκ και το Ιράν και να στηριχθούν εθνικιστικά, φίλο-ναζιστικά και αντί-βρετανικά αραβικά καθεστώτα.
Βρετανοί-Σοβιετικοί φρόντισαν για το Ιράν
Για να γίνει αντιληπτό το πρόβλημα που αντιμετώπιζε η Βρετανική αποικιοκρατία από τον αραβικό εθνικισμό. Μετά την έναρξη της Γερμανικής εισβολής στην Ρωσία οι σύμμαχοι πλέον Βρετανοί και Σοβιετικοί εισβάλουν από κοινού στο Ιράν και εκθρονίζουν τον Σάχη Ρεζά Παχλεβί, που είχε προωθήσει αποφασιστικά την περίοδο 1925-1940 στην ανάπτυξη των σχέσεων της χώρας του με την Γερμανία και την γερμανική οικονομική διείσδυση στην Περσία. Η από κοινού κατάληψη και κατοχή του Ιράν από Σοβιετικούς και Βρετανούς δημιουργεί μία ασφαλή γεωγραφική ζώνη επικοινωνίας και μεταφοράς εφοδίων μεταξύ των Δυτικών Συμμάχων (Μ. Βρετανία-ΗΠΑ) και της ΕΣΣΔ.
Αντίθετα ο Χίτλερ επέλεξε το απείρως πιο δύσκολο και παρακινδυνευμένο που τον οδήγησε στην καταστροφή. Να εισβάλει δηλαδή στην Ρωσία καταπατώντας το Γερμανό-Σοβιετικό Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότωφ, που του εξασφάλιζε ειρήνη με τους Σοβιετικούς και την απρόσκοπτη πρόσβαση στις σοβιετικές πρώτες ύλες που ήταν ιδιαίτερα κρίσιμες για την γερμανική πολεμική βιομηχανία.
Εν κατακλείδι αρκεί η επιγραμματική αναφορά όλων των παραπάνω για να κατανοήσουμε ότι η πορεία του πολέμου θα ήταν διαφορετική αν οι ναζί είχαν καταλάβει τα πετρέλαια της Μ. Ανατολής. Αντικειμενικά είναι παντελώς ακατανόητη η απόφαση του Χίτλερ να μην καταλάβει εύκολα και γρήγορα τα πετρέλαια του Ιράκ εξασφαλίζοντας ενεργειακή αυτονομία αλλά να επιλέξει την καταστροφική όπως ήδη δίδασκε το ιστορικό παράδειγμα, ρωσική εκστρατεία, που είχε μεταξύ άλλων ως στόχο και την κατάληψη των πετρελαιοφόρων περιοχών του Αζερμπαϊτζάν στην Κασπία Θάλασσα.
Τα ιταλικά μέτωπα στη Β. Αφρική και την Αλβανία
Στις 10 Ιουνίου 1940 ο Μουσολίνι κηρύττει τον πόλεμο στην Μ.Βρετανία. Οι Ιταλοί διαθέτουν στην Λιβύη, που είναι αποικία τους από το 1911, περίπου 300 χιλ. άνδρες. Απέναντι τους οι Βρετανοί αντιπαρατάσσουν μόνο 40 χιλ. άνδρες που βρίσκονται στην Αίγυπτο για να προστατεύσουν την διώρυγα του Σουέζ. Οι Ιταλοί ξεκινούν την επίθεση τους τον Σεπτέμβριο 1940. Γρήγορα και εύκολα απωθούν τους Βρετανούς και στις 15 Σεπτεμβρίου 1940 καταλαμβάνουν στην αιγυπτιακή παραλιακή πόλη Σίντι Μπάρανι (400 Km από την Αλεξάνδρεια).
Πρόκειται για μία τεράστια επιτυχία, η Ιταλία έχει καταλάβει μία τεράστια παραθαλάσσια περιοχή που εκτείνεται από την Τυνησία έως λίγα χιλιόμετρα πριν την διώρυγα του Σουέζ.. Ο Ιταλός στρατάρχης Γκρατσιάνι ζητά επειγόντως ενισχύσεις για να σταθεροποιήσει την Ιταλική παρουσία σε αυτή την αχανή έκταση. Πρέπει να διασφαλίσει τα μετόπισθεν της Ιταλικής στρατιάς που βρίσκονται ακάλυπτα στην έρημο, να φρουρήσει τις ήδη εκτεταμένες γραμμές εφοδιασμού και να κατασκευάσει ένα υδραγωγείο που θα προμηθεύει με το τόσο απαραίτητο νερό τα στρατεύματα που θα βαδίσουν προς τον επόμενο στόχο της εκστρατείας, την αιγυπτιακή παραλιακή πόλη Μάρσα Ματρούχ (287 Km από την Αλεξάνδρεια). «Οι καιροί ου μενετοί», οι Βρετανοί είναι αδύναμοι, είναι η μεγάλη ευκαιρία της Ιταλίας να νικήσει τους Βρετανούς και να παγιώσει την κυριαρχία τους στην Βόρεια Αφρική.
Όμως όπως δείχνουν τα επίσημα Ιταλικά αρχεία, ο Μουσολίνι έχει άλλες προτεραιότητες. Έχοντας πεισθεί από τον γαμπρό του και Υπουργό Εξωτερικών κόμη Τσιάνο, δεν στέλνει ενισχύσεις στην Βόρεια Αφρική, αντίθετα μεταφέρει ετοιμοπόλεμες δυνάμεις στην Αλβανία προετοιμάζοντας την επίθεση εναντίον της Ελλάδας που ξεκινά στις 28 Οκτωβρίου 1940.
Οι Βρετανοί σε όλο αυτό το χρονικό διάστημα δεν μένουν με σταυρωμένα τα χέρια. Ενισχύονται με αποικιακό πεζικό (Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί, Ινδοί) και τα περίφημα τεθωρακισμένα Ματίλντα και τις πρώτες ημέρες του Δεκεμβρίου 1940 αντεπιτίθενται. Προελαύνουν μέσα από την έρημο στα αφύλακτα νώτα των Ιταλών. Δύο μήνες αργότερα, στις αρχές Φεβρουαρίου 1941 έχοντας διανύσει μέσα στην έρημο και με ελάχιστες απώλειες (550 νεκροί, 1973 τραυματίες) περίπου 900 χλμ. φθάνουν στην Λιβυκή πόλη Ελ Αγκέιλα.
Πρόκειται για περιφανή νίκη, έχουν καταλάβει μία τεράστια περιοχή, έχουν συλλάβει περίπου 130 χιλ. αιχμαλώτους και έχουν καταστρέψει 400 τεθωρακισμένα και 850 πυροβόλα. Είναι λάθος να πιστέψουμε ότι οι Ιταλοί δεν πολέμησαν. Αντιστάθηκαν γενναία με μεγάλες απώλειες (μηχανοκίνητο συγκρότημα Μαλέτι, φρουρές Σίντι Μπάρανι και Μπάρντια κλπ.). Μία ανέλπιστη αρχικά Ιταλική νίκη που τελικά εξελίχθηκε σε καταστροφή.
Πως αποτιμά ο Μουσολίνι αυτό που καταλήγει σε πανωλεθρία; Όπως αναφέρει στο ημερολόγιο του: «Η σκληρή εμπειρία των λίαν πικρών τούτων ημερών μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως επί του συγκεκριμένου θεάτρου επιχειρήσεων, μία μόνο τεθωρακισμένη μεραρχία είναι ισχυρότερη μίας ολόκληρης στρατιάς». Είναι η έμμεση αυτοκριτική του για την άρνηση του να στείλει στο μέτωπο της Αφρικής την 132η τεθωρακισμένη Μεραρχία Αριέτε και την 101η Μηχανοκίνητη Τριέστε που στάλθηκαν στην Αλβανία για να πάρουν μέρος στην επίθεση εναντίον της Ελλάδας. Οι Βρετανικές μονάδες πεζικού μετακινούνταν ταχύτατα μέσα στην έρημο με φορτηγά αυτοκίνητα ενώ οι Ιταλοί πεζικάριοι με αργές βασανιστικές πορείες, αφού τα ιταλικά φορτηγά βρίσκονταν στα αλβανικά βουνά.
Όλοι καταλαβαίνουμε ότι εάν ο Μουσολίνι είχε ενισχύσει το ιταλικό εκστρατευτικό σώμα στην Βόρειο Αφρική η εξέλιξη του πολέμου θα ήταν διαφορετική. Ο Γκρατσιάνι στα μέσα Σεπτεμβρίου βρίσκεται βαθιά μέσα στην Αίγυπτο μόλις 400 χλμ. μακριά από την Αλεξάνδρεια. Όμως δεν ενισχύεται και εξαναγκαστικά παραμένει άπραγος περιμένοντας το μοιραίο, δηλαδή την Βρετανική αντεπίθεση που ξεκινά τρείς μήνες αργότερα στα μέσα Δεκεμβρίου.
Οι τρεις καθοριστικοί μήνες
Όλοι θα συμφωνήσουμε ότι αυτοί οι τρεις μήνες είναι μεγάλο χρονικό διάστημα και σίγουρα καθοριστικοί για την εξέλιξη του πολέμου στην Βόρεια Αφρική. Αν οι Ιταλοί είχαν ενισχυθεί έγκαιρα, αφενός είχαν όλο το χρόνο να βαδίσουν με αξιώσεις νίκης προς την Αλεξάνδρεια, αφετέρου ακόμα και αν τελικά υποχρεώνονταν από την Βρετανική αντεπίθεση να υποχωρήσουν, δεν θα διαλύονταν. Είναι βέβαιο ότι θα κρατούσαν αρκετές από τις θέσεις τους και κυρίως την συνοχή τους. Άρα το μηχανοκίνητο Άφρικα Κόρπς του Ρόμελ που έφθασε στην Λιβύη τέλη Φεβρουαρίου 1941 θα ξεκινούσε από καλύτερες θέσεις την επίθεση εναντίον των Βρετανών ενώ οι ιταλικές μονάδες που θα είχαν αντέξει την Βρετανική πίεση θα ήταν ένας αξιόμαχος σύμμαχος. Απολύτως αντικειμενικά οι Βρετανοί γλύτωσαν τα χειρότερα στην Βόρειο Αφρική γιατί ο Μουσολίνι την κρίσιμη ώρα πείστηκε από τον κόμη Τσιάνο και πήρε την ακατανόητη απόφαση να αφήσει αβοήθητο το κρίσιμο Βόρειο-αφρικανικό μέτωπο και να στείλει ετοιμοπόλεμες μονάδες στην Αλβανία για να επιτεθούν στην Ελλάδα, ένα στόχο αντικειμενικά δευτερεύουσας σημασίας.
Η στάση των ΗΠΑ
Η επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ γίνεται το πρωί της 7ης Δεκεμβρίου 1941. Την επόμενη ημέρα 8 Δεκεμβρίου 1941 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Φραγκλίνος Ρούσβελτ με τον ιστορικό του λόγο στο Κογκρέσο των ΗΠΑ χαρακτηρίζει την γιαπωνέζικη επίθεση στο Περλ Χάρμπορ «ημέρα ντροπής» και προτείνει να κηρυχθεί πόλεμος εναντίον της Ιαπωνίας. Η πρόταση του Προέδρου υπερψηφίζεται και οι ΗΠΑ μπαίνουν στον πόλεμο. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι οι ΗΠΑ κηρύσσουν τον πόλεμο εναντίον της Ιαπωνίας γιατί επιτέθηκε απρόκλητα εναντίον των ΗΠΑ στο Περλ Χάρμπορ αλλά δεν αναθεωρούν την πολιτική της ουδετερότητας που ακολουθούσαν μέχρι τότε. Ήτοι συνεχίζουν να μην αναμειγνύονται στον πόλεμο μεταξύ Μ.Βρετανίας-Ρωσίας και Γερμανίας που μαίνεται στην Ευρώπη και την Βόρειο Αφρική.
Επί της ουσίας ο Πρόεδρος των ΗΠΑ με βάση τον νόμο κήρυξης του πολέμου στην Ιαπωνία που ψήφισε το Κογκρέσο, έχει το δικαίωμα να διατάξει τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας του να εμπλακούν σε πολεμικές επιχειρήσεις αποκλειστικά και μόνο εναντίον της Ιαπωνίας στον Ειρηνικό και την Νότιο-Ανατολική Ασία και όχι εναντίον των Γερμανών στην Ευρώπη και την Βόρειο Αφρική. Η απόφαση του Κογκρέσου ήταν ξεκάθαρη. Οι ΗΠΑ θα πολεμούσαν τους Ιάπωνες στον Ειρηνικό και την Νότιο-Ανατολική Ασία αλλά δεν θα συμπαρατάσσονταν με τους Βρετανούς και τους Ρώσους εναντίον των Γερμανών στην Ευρώπη και την Βόρειο Αφρική.
Την λύση στο πρόβλημα δίνει ο Χίτλερ που κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον των ΗΠΑ στις 11 Δεκεμβρίου 1941. Αυτή είναι η ιστορική αλήθεια. Οι ΗΠΑ εμπλέκονται πλέον ΑΜΕΣΑ στο πλευρό των Βρετανών και εναντίον των ναζί στα πολεμικά μέτωπα της Βόρειας Αφρικής και της Ευρώπης γιατί η Γερμανία τους κήρυξε τον πόλεμο. Διαφορετικά (αν η Γερμανία δεν κήρυττε τον πόλεμο στις ΗΠΑ) πολύ δύσκολα το Κογκρέσο των ΗΠΑ θα έδινε τουλάχιστον το 1942 την άδεια να συμμετάσχουν στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ σε πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον της Γερμανίας στην Βόρεια Αφρική και την Ευρώπη.
Ο Νέος Κόσμος θα απελευθερώσει τον παλιό
Ο Χίτλερ με αυτή την ακατανόητη απόφαση επιβεβαίωσε μία ώρα αρχύτερα τον οραματικό λόγο του Sir Winston Churchill στο αγγλικό κοινοβούλιο στις παραμονές της έναρξης της Μάχης της Αγγλίας (4 Ιουνίου 1940) που ξεκινά με την εμβληματική φράση «Θα πολεμήσουμε στις ακτές,…» και τελειώνει με την αισιόδοξη πρόβλεψη για το τέλος του πολέμου «…Μέχρις ότου εν ευθέτω χρόνω αποφασισμένο από τον Θεό, ο Νέος Κόσμος με όλη του την δύναμη και την ισχύ που διαθέτει προχωρήσει μπροστά για να διασώσει και να απελευθερώσει τον παλιό».