· «Πολλοί θεωρούν ότι η παρούσα διεθνής οικονομική συγκυρία είναι όμοια με την περίοδο ’80 με μοναδική όμως διαφορά ότι στην θέση των κρατών της Λατινικής Αμερικής βρίσκονται σήμερα κράτη των αναδυόμενων οικονομιών. Όντως υπάρχουν πολλές ομοιότητες. Ανοδικός κύκλος επιτοκίων, ενεργειακή κρίση, εμφάνιση πληθωριστικών πιέσεων και το κυριότερο υψηλό δημόσιο χρέος σε κρατικές οικονομίες που οδεύουν (όπως οι λατινοαμερικάνικες) προς την χρεοκοπία. Ήδη τα ομόλογα 19 κρατών συνολικού ύψους 240 δισ. US$ έχουν ξεπεράσει το κοινά αποδεκτό όριο χρεοκοπίας (απόδοση μεγαλύτερη κατά 10% της απόδοσης των αντίστοιχων αμερικανικών ομολόγων). Χώρες όπως η Σρι Λάνκα και ο Λίβανος έχουν ήδη κηρύξει χρεοκοπία ενώ στην κατηγορία των υποψήφιων προς πτώχευση χωρών εντάσσονται από τις χρηματαγορές και χώρες όπως η Αίγυπτος και το Πακιστάν. Η κρίση χρέους των αναδυόμενων χωρών προ των πυλών. Για την στήλη είναι μία ακόμα λάθος πρόβλεψη επειδή παραβλέπει το γεωπολιτικό κριτήριο που είναι κυρίαρχο στην σύγχρονη πολιτικό-οικονομική συγκυρία».
Κατέληγε δε εκείνο το άρθρο με το συμπέρασμα
· «Η Συλλογική Δύση δεν προτίθεται να αφήσει χώρες κρίσιμες για την ασφάλεια της Δύσης όπως η Αίγυπτος και το Πακιστάν απροστάτευτες στην χρεοκοπία. Αντίθετα θα χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη τους άρα και την βιωσιμότητα του χρέους ενώ αν προκύψει η «δύσκολη στιγμή» το παγκόσμιο δίκτυο οικονομικής προστασίας που σχεδιάσθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα) θα κληθεί να αντιμετωπίσει τις χρόνιες συστημικές ασθένειες που ταλαιπωρούν τις οικονομίες αυτών των κρατών».
Οικονομικά μοντέλα και αποτελέσματα
Η λεπτομερής αναφορά σε εκείνα τα άρθρα δεν γίνεται για λόγους επιβεβαίωσης αλλά για να γίνει αποδεκτό και κατανοητό και από τους πλέον δύσπιστους και αδαείς, ότι το κάθε μοντέλο οικονομικής πολιτικής παράγει απόλυτα προβλέψιμα αποτελέσματα. Ας πάρουμε για παράδειγμα την Αίγυπτο.
Την περίοδο 2016-1019 η Αίγυπτος δανείσθηκε από το ΔΝΤ 12 δισ. US$ αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την υποχρέωση να εφαρμόσει ένα ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων (δραστικά μέτρα λιτότητας, υποτίμηση νομίσματος, αναπροσαρμογή στις επιδοτήσεις τροφίμων). Το πρόγραμμα αυτό θεωρήθηκε επιτυχημένο επειδή η αναπτυξιακή δυναμική συνεχίσθηκε ακόμα και κατά την διάρκεια της πανδημίας το 2020 (ανάπτυξη 2.2%-2.8%) που έπληξε καθοριστικά την αιγυπτιακή οικονομία (διακοπή αερομεταφορών, και τουριστικής κίνησης).
Η αιγυπτιακή κυβέρνηση με επίσημη δικαιολογία την διατήρηση της αναπτυξιακής δυναμικής, κατέφυγε και πάλι στον δανεισμό από το ΔΝΤ που παρεχώρησε το 2020 δύο νέα δάνεια ύψους 2,77 δισ.. US$ και 5,4 δισ. US$.
Το 2022 οι επιπτώσεις κυρίως από την άνοδο των επιτοκίων σε ΗΠΑ και Ε.Ε αλλά και του πολέμου στην Ουκρανία υποχρεώνουν την αιγυπτιακή κυβέρνηση να ζητήσει και να πάρει νέο δάνειο από το ΔΝΤ, ύψους 3 δισ. US$.
Αυτό το δανειακό πρόγραμμα δεν εκταμιεύθηκε εξ ολοκλήρου αφού στην πορεία η κυβέρνηση του Προέδρου Σίσι και παρά την αντίθετη γνώμη του ΔΝΤ, αναθεώρησε την δημοσιονομική της πολιτική. Στην περίοδο 2016-2023 η Αίγυπτος δανείσθηκε συνολικά από το ΔΝΤ περισσότερα από 20 δισ. US$. Σε αυτά τα δάνεια πρέπει να προστεθεί και η οικονομική βοήθεια που όλα αυτά τα χρόνια έπαιρνε η Αίγυπτος από τα πλούσια πετρελαιοπαραγωγά αραβικά κράτη είτε με την μορφή επενδύσεων είτε με μορφή καταθέσεων.
Όμως παρά την ισχυρή οικονομική βοήθεια και τους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης το μεγάλο πρόβλημα της αιγυπτιακής οικονομίας, τα ισχυρά και επαρκή συναλλαγματικά αποθέματα που θα υπερκαλύπτουν την συνεχή ζήτηση για σκληρό συνάλλαγμα, παρέμεινε επί της ουσίας άλυτο. Σε απλά Ελληνικά, το μείζον πρόβλημα της συναλλαγματικής αιμορραγίας συνέχισε να είναι υπονομεύει την οικονομική σταθερότητα της χώρας.
Το πρόβλημα της Αιγύπτου
Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί οι ξένοι επενδυτές που επενδύουν στην αιγυπτιακή οικονομία και κερδίζουν σε Αιγυπτιακές Λίρες (EGP) εξάγουν στην συνέχεια τα κέρδη τους στο εξωτερικό με την μορφή σκληρού συναλλάγματος (US$ η Euro). Το ΔΝΤ θεωρεί ότι η λύση για να σταματήσει η εξαγωγή των κερδών είναι η χαλαρή ισοτιμία που θα αποτρέψει τους ξένους επενδυτές να ανταλλάξουν φθηνές Αιγυπτιακές Λίρες (EGP) με ακριβό συνάλλαγμα. Για να γίνει αντιληπτό: Η Αίγυπτος εντάχθηκε στο πρώτο πρόγραμμα του ΔΝΤ και υποτίμησε την Αιγυπτιακή Λίρα στις 3 Νοεμβρίου 2016. Αμέσως μετά από την υποτίμηση, η γενική τάση της ισοτιμίας ακολούθησε την παρακάτω διακύμανση
· 3 Νοεμβρίου 2016, Euro/EGP=16,93 (1 Euro=16,93 EGP).
· 30 Δεκεμβρίου 2022, Euro/EGP=26,47 (1 Euro=26,47 EGP)
· 15 Μαρτίου 2024, Euro/EGP=51,39 (1 Euro=51,39 EGP)
Δραματική επιδείνωση της ισοτιμίας που δεν σταμάτησε όμως την συναλλαγματική αιμορραγία. Ενδεικτικά: To 2022, τότε που οι φόβοι για παγκόσμια οικονομική κρίση λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία μεγιστοποιούνταν, «έφυγαν» από την αιγυπτιακή οικονομία περίπου 20 δισ. US$. Αυτή ακριβώς την άκρως προβληματική κατάσταση στα συναλλαγματικά αποθέματα της Αιγύπτου ήρθε να επιδεινώσει ακόμα περισσότερο ο πόλεμος στην λωρίδα της Γάζας που α) μείωσε κατά πολύ τα έσοδα σε σκληρό συνάλλαγμα από τις διελεύσεις πλοίων από την διώρυγα του Σουέζ (κρίση στην Ερυθρά θάλασσα από τις επιθέσεις των ανταρτών Houthi) β) μηδένισε, σχεδόν, τα έσοδα από τις εξαγωγές φυσικού αερίου (ισραηλινό φυσικό αέριο που εξάγεται μέσω των αιγυπτιακών αγωγών και σταθμών LNG) και γ) όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία, θα μειώσει καταλυτικά τα τουριστικά έσοδα, αφού οι κρατήσεις για την καλοκαιρινή περίοδο 2024 δεν πάνε καλά.
Αντικειμενικά, όπως έδειχναν όλα τα επίσημα στοιχεία, η Αίγυπτος οδηγούνταν εντός του 2024 σε χρεοκοπία αφού χρειάζονταν τουλάχιστον 30 δισ. για να καλύψει πάγιες κρατικές υποχρεώσεις σε συνάλλαγμα, ενώ ταυτόχρονα η συναλλαγματική αιμορραγία συνεχίζονταν με αυξανόμενους ρυθμούς.
Η χρεοκοπία προ των πυλών, είχε έρθει η ώρα η Συλλογική Δύση να προτάξει το γεω-πολιτικό κριτήριο και να παρέμβει για να διασώσει την Αιγυπτιακή οικονομία. Αυτό ακριβώς και έγινε. Στις αρχές Μαρτίου 2024 το ΔΝΤ ανακοίνωσε επέκταση κατά 5 δισ. US$ του δανειακού προγράμματος 2022 που είχε σταματήσει ενώ παρεχώρησε και νέο επί πλέον δάνειο ύψους 1,2 δισ. US$ για υλοποίηση περιβαλλοντικών πολιτικών. Ακολούθησε τις επόμενες ημέρες η Παγκόσμια Τράπεζα με δάνειο 3 δισ. US$ και η Ε.Ε με 7,4 δισ. Euro. Συνολικά μέσα σε λίγες ημέρες εγκρίθηκε από τους θεσμούς της Συλλογικής Δύσης οικονομική βοήθεια περίπου 20 δισ. US$, όσα δηλαδή διέθεσε το ΔΝΤ το χρονικό διάστημα 2016-2023 για την διάσωση της Αιγύπτου. Ταυτόχρονα και τα πλούσια αραβικά κράτη «έκαναν το καθήκον» τους. Τα ΗΑΕ έδωσαν 35 δισ. US$ (25 δισ. US$ άμεσες επενδύσεις και 11 δισ. US$ καταθέσεις) για να αγοράσουν μία περιοχή-τουριστικό θέρετρο στα βόρειο-δυτικά της Αλεξάνδρειας.
Η αποστολή της ΕΕ στο Κάιρο
Στη σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο να κάνουμε μία επισήμανση. Ο Κ. Μητσοτάκης μαζί με τους πρωθυπουργούς της Ιταλίας του Βελγίου και τον Καγκελάριο της Αυστρίας, συνόδευσαν την Πρόεδρο της Ε.Ε στο Κάϊρο απ’ όπου και ανακοινώθηκε το πρόγραμμα των 7.4 δισ. Euro. Κλασική περίπτωση εθιμοτυπικής συνοδείας που στα φίλο-κυβερνητικά ΜΜΕ υπέρ-προβλήθηκε. Η παρουσία των πρωθυπουργών της Ιταλίας, του Βελγίου και του Καγκελαρίου της Αυστρίας, ήταν στα περισσότερα ΜΜΕ απλή αναφορά, ενώ ακόμα και το βαθύτερο πολιτικό σκεπτικό που υπαγόρευσε την έγκριση της ευρωπαϊκής βοήθειας και προκάλεσε το ταξίδι της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας στο Κάϊρο, δεν προβλήθηκε επαρκώς. Σκόρπιες επικεφαλίδες και ολιγόλογες αναφορές για έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και στήριξη της πολιτικό-οικονομικής σταθερότητας στην μεγαλύτερη αραβική χώρα.
Καλό όμως θα ήταν για τον Κ. Μητσοτάκη, εκτός από τις επίσημες τελετές που κατά τους υποστηρικτές του διαπρέπει, να θυμηθεί ότι η Ελλάδα πριν λίγα χρόνια εξαρτώνταν όπως και σήμερα η Αίγυπτος, από την διεθνή οικονομική βοήθεια για να μην χρεοκοπήσει. Καλό θα ήταν να συγκρίνει το αιγυπτιακό οικονομικό μοντέλο με το ελληνικό.
Και στην Αίγυπτο και στην Ελλάδα δίνεται μεγάλη σημασία στις διεθνείς επιβραβεύσεις (Economist, αναβαθμίσεις από οίκους αξιολόγησης) και στους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης που βασίζονται σε υπηρεσίες (τουρισμός, παροχή υπηρεσιών). Όμως την ίδια ώρα αποσιωπώνται αρνητικοί παράγοντες καθοριστικοί για την υγιή οικονομική ανάπτυξη όπως η έλλειψη παραγωγικού μοντέλου, το τεράστιο δημόσιο χρέος, ο πληθωρισμός, οι δυσλειτουργίες στην δικαιοσύνη και στην κρατική μηχανή, η διαφθορά κλπ. Στην Αίγυπτο το ξένο συνάλλαγμα φεύγει από την χώρα επειδή οι ξένοι επενδυτές παίρνουν τα κέρδη τους σε σκληρό νόμισμα και φεύγουν. Το ίδιο οικονομικό αποτέλεσμα παρατηρείται και στην Ελλάδα μέσω ενός άλλου οικονομικού μηχανισμού, του ολοένα αυξανόμενου ελλείμματος εμπορικών συναλλαγών (εισαγωγές-εξαγωγές).
Βίοι παράλληλοι
Ο Κ. Μητσοτάκης εκμεταλλεύθηκε τις έκτακτες συνθήκες (πανδημία και τα έκτακτα προγράμματα οικονομικής βοήθειας) που επικράτησαν την πρώτη περίοδο της πρωθυπουργικής του θητείας για να ασκήσει επιδοματική-ψηφοθηρική πολιτική. Ήταν το μοιραίο λάθος. Τότε είχε και τον χρόνο και τους πόρους για να σχεδιάσει και να αρχίσει να υλοποιεί το νέο εθνικό οικονομικό μοντέλο, που θα εξυγίανε τον οικονομικό κύκλο (πχ ελεγκτικοί μηχανισμοί) και θα έθετε τις βάσεις για υγιή και σταθερή οικονομική ανάπτυξη.
Πλέον οι έκτακτες συνθήκες εκλείπουν, τα έκτακτα προγράμματα οικονομικής βοήθειας τελειώνουν, δεν υπάρχουν χρήματα για επιδόματα, η ακρίβεια (λόγω απουσίας αξιόπιστων ελεγκτικών μηχανισμών και επαρκούς νομοθετικής εξουσίας) «τρώει» τα λαϊκά εισοδήματα, η ολοένα αυξανόμενη φτωχοποίηση της κοινωνίας υπονομεύει την κοινωνική σταθερότητα (τα φαινόμενα βίας συνεχώς αυξάνονται), η ανεργία παραμένει σταθερά στο 10%, το δημόσιο χρέος αυξάνεται ποσοτικά πάνω από του στόχους του προϋπολογισμού (406,5 δισ. Euro στα τέλη του 2023 δηλαδή + 6 δισ. Euro από το 2022 και +11 δισ. Euro από τις προβλέψεις του προϋπολογισμού 2023) και η Ελλάδα συνεχίζει να στηρίζεται (όπως και τις δεκαετίες του ’80 και το ΄90) στον τουρισμό για να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της.
Οι παλαιότεροι εξ ημών θυμούνται την περίοδο 2007-2009 και τις κυβερνήσεις της Νέας Δημοκρατίας και του Κ. Καραμανλή. Τότε, μέσα από τον ασφυκτικό έλεγχο των ΜΜΕ προβάλλονταν κατά κόρον, αφενός, η οικονομική σταθερότητα και οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης που είχε πετύχει «η απογραφή και η ήπια προσαρμογή», αφετέρου, η εύρυθμη και σύγχρονη λειτουργία της κρατικής μηχανής που είχε γίνει εφικτή μέσα από την «ανασυγκρότηση του κράτους». Πομπώδεις τίτλοι που σαρώθηκαν όταν ξέσπασε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση.
Σήμερα όλα πάνε καλά κατά τους κυβερνητικούς αρθρογράφους και στην οικονομία και στο κράτος και στους θεσμούς, γιατί εφαρμόζονται οι φιλελεύθερες πολιτικές του «πολυδύναμου εκσυγχρονισμού». Τα ίδια περίπου έλεγαν πριν λίγα χρόνια και οι Αιγύπτιοι φίλο-κυβερνητικοί αναλυτές.
Είπαμε στην οικονομία οι προβλέψεις, ενίοτε, επαληθεύονται. Ίδωμεν….