Σ' αυτή τη διττή ορθότητα έγκειται η ουσία της πολιτικής σκέψης. Με άλλα λόγια η απολυτότητα στο χαρακτηρισμό δεν οδηγεί πάντα στο πολιτικώς ορθόν. Αυτή λοιπόν η αμφισημία κι η προσαρμογή ανάλογα με τις κρατούσες συνθήκες, καταστρέφουν και καταλύουν την αστική - θρησκευτική ηθική, που ακολουθούμε όλοι μας στο καθημερινό βίο.

Εδώ μπαίνει μια άλλη ηθική, η πολιτική ηθική, που είναι για τους ολίγους που την υπηρετούν. Οι κανόνες της πρώτης ηθικής, δηλ. η δικαιοσύνη, η αδελφοσύνη, η ισότητα, η ισονομία, η δημοκρατία, η ελευθερία δεν ισχύουν στην δεύτερη. Εκεί ισχύει η επιβολή του αρχηγού, το δίκαιο του ισχυρού, η τελεολογική προδοσία, η απομύζηση του αδύναμου, η δίψα για λάφυρα, η ευχή για αστοχία του άλλου που γίνεται ευκαιρία για σένα.

Ο Σουλεϊμάν Α' ο μεγαλοπρεπής βασίλεψε 46 χρόνια, γιατί δεν δίστασε να αποκτείνει τους Ιμπραήμ, κολλητό εφηβικό του φίλο και Μουσταφά, πρωτότοκο του γιό. Πράξεις ιταμές κι αποκρουστέες μετά βδελυγμίας, αλλά χωρίς αυτές δεν επέπρωτο να γίνει ο επιφανέστερος των σουλτάνων και ν' αφήσει πολυσχιδές έργο. Αντίστοιχα ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος έμεινε στην ιστορία με το να δολοφονήσει τον Καίσαρα, φυσικό του εκτός γάμου πατέρα κι ευεργέτη. Πράξη εξωανθρώπινη, αχάριστη κι ειδεχθής, αλλά χωρίς αυτήν κινδύνευε η δημοκρατία στη Ρώμη.

Βλέπουμε στα δύο άνω ιστορικά δράματα, ότι συνυπάρχουν οι δύο αντικρουόμενες ηθικές. Σωστές κι οι δυό, ανάλογα από ποιά μεριά του λόφου τις κοιτάξεις.

Αυτή η δεύτερη ηθική δεν φοριέται απ' όλους. Θέλει κυρίως λαμπρό μυαλό, για να δικαιολογείς συμπεριφορές. Θέλει ψυχική υποταγή, διότι είναι σύμφυτη με τις πολλές ήττες και τις λίγες νίκες. Θέλει επίσης διαρκή κίνηση, διότι ο παραμικρός δισταγμός αναδύει την πρώτη, την καλή ηθική...