Σε όλο αυτό το χάος υπάρχει και μια θετική πλευρά. Το χαρακτηριστικό της οικονομικής ανάπτυξης των δύο τελευταίων δεκαετιών ήταν η υπερβολή. Μεγάλωσαν πάρα πολύ οι οικονομικές ανισότητες όχι μόνο μεταξύ των χωρών, αλλά ακόμη και μέσα στην ίδια πόλη. Οι τιμές των μετοχών, των ομολόγων, των ακινήτων, των έργων τέχνης, των πλοίων, των πρώτων υλών, των εμπορευμάτων, των μετάλλων, των τροφίμων, όλων με λίγα λόγια των «αξιών» έφτασαν σε πρωτοφανή επίπεδα. Αυτό στην οικονομία λέγεται πληθωρισμός αξιών και αυτό είναι που ζούσαμε ως σήμερα. Παλαιότερα, όταν ανέβαινε μία αξία, έπεφτε μία άλλη. Τώρα ανεβαίνουν και πέφτουν όλες μαζί, και αυτό διότι η άνοδός τους στηρίχθηκε σε δανεικά. Η διαφορά πραγματικού χρήματος και δανεικού είναι ότι το πραγματικό παραμένει στάσιμο ενώ τα δανεικά αυξάνονται διαρκώς δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της ευημερίας και του πλούτου. Το ίδιο δηλαδή δανεικό ευρώ χρησιμοποιούν εκατό άνθρωποι ενώ στην πραγματικότητα το έχει μόνο ένας. Ολα ήταν δανεικά στην οικονομία ως πριν από έναν μήνα και αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ότι τα δανεικά τελείωσαν. Καθώς φεύγουν από τη μέση τα δανεικά, οι αξίες καταρρέουν - όλες μαζί όπως ανέβαιναν - και αυτό είναι υγιές. Πρώτες ύλες, πετρέλαιο, σπίτια, όλα γίνονται φτηνότερα, με πιο ρεαλιστικές τιμές. Οι πραγματικές αξίες βέβαια δεν αλλάζουν. Για παράδειγμα, όποιος έχει μετοχές της Εθνικής Τράπεζας, κατέχει ένα μερίδιο σε αυτή την επιχείρηση. Ανεξάρτητα από την αξία της μετοχής, συνεχίζει να κατέχει το ίδιο ακριβώς μερίδιο στην επιχείρηση και αν δεν το πουλήσει ενδέχεται στο μέλλον το μερίδιο αυτό να αντιπροσωπεύει πολύ μεγαλύτερη αξία. Το ίδιο και με τα σπίτια. Οποιος έχει ένα σπίτι, συνεχίζει να έχει το ίδιο σπίτι ανεξάρτητα από το ποια είναι η σημερινή αξία του. Συνεπώς οι πραγματικές περιουσίες παραμένουν ίδιες, απλώς αλλάζουν οι αποτιμήσεις τους - για λίγο καιρό.

Και καθώς όλες οι άλλες αξίες καταρρέουν, ξεπροβάλλουν οι πραγματικές οικονομικές αξίες, που είναι το μετρητό και η εργασία. Με την κρίση, μια κατάθεση δέκα ή πενήντα χιλιάδων ευρώ που θεωρούνταν ασήμαντη μέχρι πρότινος, δεν φαίνεται καθόλου ασήμαντη πια. Μια απλή υπαλληλική δουλειά που μπορεί να ταΐσει μια οικογένεια, δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητη όπως ήταν μέχρι πρότινος. Η αδυναμία κατανάλωσης του περιττού δεν είναι πια πρόβλημα αν μπορούμε να αποκτήσουμε το αναγκαίο.

Και αυτή είναι η θετική πλευρά της κρίσης. Οτι θα μας κάνει να δούμε τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση, ότι θα αφαιρέσει από την οικονομική ζωή - ενδεχομένως και την πραγματική - την ψευδαίσθηση.

Γρηγόρης Νικολόπουλος
[email protected]