Τις τραπεζικές εργασίες και τις σχέσεις των τραπεζών ορίζουν οι νόμοι του κράτους. Και οι νόμοι αυτοί εμποδίζουν όχι μόνο την εξυγίανση των τραπεζών αλλά και την εξυγίανση της οικονομίας γενικότερα. Σε μεγάλο βαθμό μπορούμε να πούμε ότι η επίλυση του προβλήματος των κόκκινων δανείων κολλάει μεταξύ άλλων και στο Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Από τις δανειακές συμβάσεις που υπογράφτηκαν τις τελευταίες δεκαετίες και πήγαν στραβά τα τελευταία χρόνια, όλοι έχουν χάσει. Έχουν χάσει οι τράπεζες που δάνεισαν λεφτά και δεν μπορούν να τα πάρουν πίσω. Έχουν χάσει οι επιχειρηματίες που δανείστηκαν και τα δάνεια τους κοκκίνισαν διότι δεν μπορούν να τα ξεχρεώσουν. Έχουν χάσει οι ιδιώτες που πήραν στεγαστικά και καταναλωτικά και τώρα δεν μπορούν να τα εξοφλήσουν. Έχουν χάσει οι εγγυητές που είχαν εγγυηθεί όλα αυτά τα δάνεια όταν τα πράγματα πήγαιναν καλά και όταν όλα έδειχναν ότι θα συνεχίσουν να πηγαίνουν καλά και τώρα καλούνται να πληρώσουν τα χρέη των συγγενών τους- κυρίως σύζυγοι, μητέρες και γιαγιάδες - διακινδυνεύοντας να χάσουν το σύνολο της περιουσίας τους.
Και κανείς από όλους αυτούς δεν μπορεί να βρει άκρη, κανείς δεν μπορεί να γλυτώσει και όλοι καταλήγουν στα δικαστήρια τα οποία προκαλούν απελπισία στα φυσικά πρόσωπα και καταστροφή στις επιχειρήσεις. Οι δικαστές δεν είναι εκπαιδευμένοι σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση, κάνουν τα αδύνατα δυνατά για να καταλάβουν τι έχει συμβεί αλλά αυτό είναι δύσκολο διότι κανείς δεν λέει αλήθεια. Και κυρίως δεν λένε αλήθεια οι εκπρόσωποι των τραπεζών, όχι επειδή είναι ψεύτες εκ συστήματος, αλλά επειδή και οι ίδιοι δεν έχουν αντίληψη του τι ακριβώς έκαναν λάθος. Αποτέλεσμα είναι τα δικαστήρια να είναι γεμάτα από τέτοιες υποθέσεις και να επικρατεί χάος.
Πώς θα μπορούσε όμως να βελτιωθεί αυτό το περιβάλλον με παρεμβάσεις του υπουργείου Δικαιοσύνης;
Καταρχήν πρέπει να αλλάξει το καθεστώς το οποίο απαγορεύει στους τραπεζίτες να εφαρμόσουν κούρεμα σε κόκκινα δάνεια. Μια τράπεζα είναι αναγκασμένη να πουλήσει σε ένα ξένο fund πακέτα κόκκινων δανείων εκατοντάδων εκατομμυρίων και να εισπράξει ψίχουλα. Απαγορεύεται όμως να διαγράψει μέρος του δανείου και να εισπράξει κάτι παραπάνω. Αν έκλεινε μια συμφωνία με τον δανειολήπτη μπορεί να έπαιρνε τα μισά λεφτά ή και παραπάνω. Όταν το πουλάει σε ξένα funds παίρνει το πολύ το ένα τρίτο. Αν κάποιος τραπεζίτης διαγράψει απαίτηση της τράπεζας (που δεν πρόκειται ούτως ή άλλως να εισπραχθεί ποτέ) αντιμετωπίζει τη φυλακή. Αυτός ο νόμος πρέπει να αλλάξει.
Παράλληλα πρέπει να μπουν κάποια φρένα στις δανειοδοτήσεις. Οι τράπεζες αντί να δανειοδοτούν με κριτήριο το business plan των επιχειρήσεων, δανειοδοτούσαν στηριζόμενες στις εγγυήσεις. Έδιναν για παράδειγμα ένα δάνειο σε κάποιον για να αγοράσει ένα κτήριο και να το κάνει ξενοδοχείο. Έπαιρναν την εγγύηση της συζύγου ή της μητέρας αν είχαν μεγάλη ακίνητη περιουσία και τώρα που όλα στράβωσαν, τις πηγαίνουν στα δικαστήρια με κατασχέσεις των περιουσιών τους για το δάνειο. Το δάνειο το οποίο οι ίδιες οι τράπεζες κακώς έδιναν αρχικώς και κακώς συνέχισαν να επαυξάνουν και να ανανεώνουν επί δεκαετίες. Ζητάνε τις περιουσίες των εγγυητών στηριζόμενες σε καταχρηστικούς όρους που αφαιρούν από τους εγγυητές κάθε δικαίωμα ένστασης, τις περισσότερες φορές δε το δάνειο ήταν και αντίθετο με τη βούληση του εγγυητή. Διότι πχ όταν ήταν συνδεδεμένο με αλληλόχρεο λογαριασμό, η εγγυήτρια νοικοκυρά, ούτε ήξερε ούτε μπορούσε να καταλάβει ότι όσα και αν πληρώσει ο δανειοδοτούμενος εκείνη τελικά θα χρωστάει το σύνολο της εγγύησης της. Αυτά είναι τα ψιλά γράμματα στις δανειακές συμβάσεις που όλοι υπογράφουν χωρίς να καταλαβαίνει κανείς τίποτα.
Η προστασία των εγγυητών λοιπόν είναι ανύπαρκτη στη χώρα αυτή και αυτό πρέπει να αλλάξει από το υπουργείο Δικαιοσύνης με νέους νόμους. Και πάνω από όλους τους νόμους, ας κάνει αυτό που κάνουν οι Άγγλοι. Δεν επιτρέπεται η τράπεζα να δεχτεί ως εγγυητή, πρόσωπο που δεν συνοδεύεται από άλλον ανεξάρτητο δικό του δικηγόρο ο οποίος εξηγεί στον εγγυητή όλους τους κινδύνους από κάθε όρο των ψιλών γραμμάτων του δανείου. Αν ακολουθηθεί αυτή η οδός και ο εγγυητής θα είναι καλυμμένος διότι θα έχει γνώση του κινδύνου που αναλαμβάνει και η τράπεζα θα έχει κάθε δικαίωμα να απαιτήσει στο μέλλον το ποσόν από τον εγγυητή. Και τα δικαστήρια θα αποσυμφορηθούν. Σήμερα οι τράπεζες απαιτούν από εγγυητές των οποίων την άγνοια ή ακόμη και τη δυσχερή οικογενειακή θέση έχουν εκμεταλλευθεί, την αποπληρωμή δανείων που οι ίδιες κακώς έδωσαν. Και υπάρχουν και πολλές άλλες λεπτομέρειες στις οποίες η δικαιοσύνη πάσχει και πρέπει να πάρει μέτρα.
Οι τράπεζες πρέπει να αρχίσουν ξανά να χρηματοδοτούν την οικονομία. Και για να γίνει σωστά αυτή τη φορά, χρειάζεται ένα άλλο θεσμικό πλαίσιο. Οι παλιές πρακτικές απέτυχαν και πρέπει να αλλαχτούν. Και το κλειδί για αυτές τις αλλαγές βρίσκεται στο υπουργείο δικαιοσύνης.