Είναι πολύ νωρίς για να προεξοφλήσουμε τη νίκη, δεν ξέρουμε τι παρενέργειες μπορεί να έχουν τα εμβόλια, δεν ξέρουμε για πόσο καιρό κρατάει η προστασία από αυτά, δεν ξέρουμε αν όσοι εμβολιασμένοι τελικά νοσήσουν θα μεταδίδουν τον ιό ή όχι, δεν ξέρουμε πόσοι θα είναι οι αρνητές του εμβολίου, δεν ξέρουμε πόσο γρήγορα θα εμβολιαστεί επαρκές μέρος του πληθυσμού.
Δυστυχώς δεν ξέρουμε ούτε αν, παρά τα εμβόλια, θα περάσουμε ένα ανέφελο από πλευράς πανδημίας καλοκαίρι.
Αν κάτι πάει στραβά με τα εμβόλια, η κατάρρευση των χρηματιστηρίων θα είναι άμεση, οι προσδοκίες της οικονομίας θα καταβαραθρωθούν, η κοινωνική αντοχή η οποία τώρα τροφοδοτείται από την ελπίδα των εμβολίων θα εξανεμιστεί.
Με λίγα λόγια δεν ξέρουμε τι θα γίνει, ελπίζουμε - βάσιμα- για το καλύτερο.
Πέραν της αντιμετώπισης της πανδημίας όμως η χρονιά είναι μυστήριο για πολλούς λόγους.
- αν υποθέσουμε ότι όλα πηγαίνουν καλά και ο ιος τιθασσεύεται, θα επιστρέψουμε σε μια κανονικότητα, αλλά το ερώτημα είναι σε ποιά κανονικότητα; Πόσο στενές θα είναι οι επαφές και οι σχέσεις, πόσο γρήγορα θα φύγει ο φόβος ώστε να ταξιδεύουμε, θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε από τα σπίτια και για πόσο καιρό, πότε θα αρχίσουμε να νοιώθουμε άνετα στο ετστιατόριο και στο μπάρ, πώς θα ζούμε από εδώ και πέρα; Οι σύγχρονοι φιλόσοφοι μιλάνε για μια νέου είδους ζωή σε μια νέου είδους κοινωνία.
- Ο ιός έφερε ριζική αλλαγή στην οικονομική πολιτική που ακολουθεί ο δυτικός κόσμος. Τα προγράμματα λιτότητας αντικαταστάθηκαν με προγράμματα τυπώματος χρήματος, οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις στηρίζονται με πακτωλούς χρημάτων από τα κράτη. Τα χρήματα που εκδίδουν οι κεντρικές τράπεζες διατίθενται τα μισά δωρεάν, ώς επιδοτήσεις και τα άλλα μισά ώς δάνεια. τα κράτη υπερχρεώνονται και ενδέχεται ξαφνικά, μετά το 2023, να χρειασθεί να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα του παγκοσμίου χρέους, δημοσίου και ιδιωτικού. Τότε ή θα πρέπει να μπούνε πρωτοφανώς υψηλοί φόροι ή θα πρέπει να επιμηκυνθούν στον αιώνα τον άπαντα τα χρέη αφού πρώτα υποστούν ένα παγκόσμιο κούρεμα σε μια προσπάθεια διάσωσης των τραπεζών και των επιχειρήσεων αλλά και προς αποφυγή των πτωχεύσεων πολλών κρατών. Παλιά, σε προηγούμενες δεκαετίες, αυτά τα προβλήματα λύνονταν με σκληρό τρόπο, ουσιαστικά με εκχώρηση εθνικού πλούτου, ενίοτε και εθνικής κυριαρχίας. Τώρα που το πρόβλημα είναι παγκόσμιο και δεν αφορά μια - δυο χώρες μόνο, τί θα γίνει; Ουδείς γνωρίζει ακόμη.
- Το χρήμα που τυπώνεται και μοιράζεται δεν προκαλεί προς το παρόν πληθωρισμό. Η τεχνολογία και οι σύγχρονες μέθοδοι παραγωγής μπορεί να αποτρέψουν την αύξηση των τιμών για τον καταναλωτή. Όμως δεν αποκλείεται - όπως ήδη συμβαίνει στα χρηματιστήρια - να έχουμε πληθωρισμό αξιών. Το χρήμα να υπάρχει, οι τιμές των καταναλωτικών προιόντων να είναι προσιτές, αλλά οι αξίες να ανεβαίνουν ταχύτατα. Ακίνητα, μετοχές, πολύτιμα μέταλλα, καράβια, επιχειρήσεις, μπορεί να δούν τις αξίες τους σε πρωτοφανή επίπεδα. Μπορεί και όχι. Ουδείς μπορεί να πεί με σιγουριά.
4.Όλα αυτά δείχνουν οτι το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα αλλάζει. Ο καπιταλισμός δεν χάριζε λεφτά, δεν τύπωνε χρήμα για να καλύψει όλες τις ζημιές, δεν χάριζε δάνεια, δεν έκοβε μισθό σε όλους. Αυτά ήταν υποσχέσεις των σοσιαλιστών. Και τα κάνουν τώρα οι “σκληροί” καπιταλιστές, προφανώς διότι δεν υπάρχει άλλη λύση. Θα δούμε λοιπόν μια μετεξέλιξη του καπιταλισμού σε σοσιαλισμό; Δεκαετίες μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού καταρρέει τώρα και ο καπιταλισμός και αναδεικνύεται ένας ιδιότυπος σοσιαλισμός, ένα σύστημα που μοιράζει χρήμα αξιοπρεπούς επιβίωσης σε όλους και ταυτόχρονα δημιουργεί παγκόσμιους επιχειρηματικούς κολοσσούς με αξία μεγαλύτερη από το ΑΕΠ ανεπτυγμένων χωρών;
Επικεντρώνοντας στην Ελλάδα, εκτός από την οικονομία υπάρχουν τουλάχιστον δυο επιπλέον μυστήρια.
Το εθνικό μυστήριο: Τι θα γίνει με τους Τούρκους; Θα αντιδράσουμε και αν ναι, πότε και πώς; Θα γίνει θερμό επεισόδιο ή σύντομος πόλεμος; Πώς θα ξεμπλέξουμε με την τουρκική προκλητικότητα, πώς θα λύσουμε εθνικά ζητήματα που ήταν άλυτα για αιώνες;
Το πολιτικό μυστήριο: Τι θα κάνει ο Μητσοτάκης στο πολιτικό πεδίο; Έχοντας ισχυρό προβάδισμα έναντι του ΣΥΡΙΖΑ θα προσφύγει σε εκλογές για να ανανεώσει τη θητεία του για τέσσερα χρόνια και να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις; Καλύτερη ευκαιρία δεν θα βρεί από το 2021 αν καταφέρει μέχρι το φθινόπωρο να μη φθαρεί και αν διατηρήσει το προβάδισμα του.
Όλα αυτά τα μυστήρια σχετίζονται μόνο με το καλό σενάριο, της επικράτησης των ανθρώπων πάνω στις ιώσεις. Για το κακό σενάριο, προς το παρόν δεν έχει καν νόημα να αναρωτιόμαστε.
Για πολλούς λόγους λοιπόν, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και σε εθνικό, η χρονιά κρύβει πολλές εκπλήξεις, ξεκινάει με πολλές ελπίδες, αλλά στη διαδρομή αναμένονται πολλές προκλήσεις. Απαιτείται κουράγιο, υπομονή, πρωτότυπη σκέψη και προσαρμοστικότητα. Κυρίως το τελευταίο.