Η ύφεση θα συνεχιστεί για τρίτη συνεχή χρονιά, σε μία χώρα που είχε “καλομάθει” από τα 15 χρόνια αδιάλειπτης μεγέθυνσης της οικονομίας της. Η ανεργία θα αυξηθεί κι άλλο, με πιθανό, αλλά όχι αναπόφευκτο, αποτέλεσμα οι κοινωνικές συγκρούσεις να φτάσουν σε σημείο τήξης. Η κυβέρνηση ήδη περνάει παρατεταμένο “stress test” από την κοινοβουλευτική της ομάδα και δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα επιβιώσει. Η αξιωματική αντιπολίτευση δεν φαίνεται έτοιμη να αναλάβει τα ηνία της χώρας, καθώς βρίσκεται ακόμη στο απαραίτητο στάδιο της εσωτερικής αναδιοργάνωσης, ταλαντευόμενη ανάμεσα στη μετριοπάθεια και τη φερεγγυότητα στελεχών όπως ο κ. Δήμας και τους “Ταλιμπάν” του Δικτύου 21. Τα όρια αντοχής του πολιτικού συστήματος δοκιμάζονται και οι διαλυτικές τάσεις είναι πια κάτι παραπάνω από εμφανείς. Εναλλακτικές στο Μνημόνιο αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν, αφού μόνο οι βραδύνοες δεν αντιλαμβάνονται πλέον ότι το βιοτικό μας επίπεδο θα μειωθεί πολύ περισσότερο απ' όσο μειώνεται τώρα, αν η χώρα μας κηρύξει μόνη της επανάσταση εναντίον του καπιταλισμού (αν η κρίση χρέους επεκταθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη και βρεθεί μία συνολική λύση στο πρόβλημα, είναι φυσικά άλλη ιστορία).
Με λίγα λόγια, φτάνουμε στη μέση του τούνελ, απ' όπου δεν φαίνεται φως ούτε μπροστά, ούτε πίσω. Και είναι σίγουρο ότι ακόμη και αν επιστρέψουμε σε αναπτυξιακούς ρυθμούς από τα μέσα του 2011 και έπειτα, οι πληγές που δημιουργήθηκαν αυτά τα χρόνια θα χρειαστεί να περάσει καιρός για να επουλωθούν. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι σε όλες τις χώρες που βγαίνουν από παρατεταμένη ύφεση, η ανεργία επιμένει για τουλάχιστον δύο-τρία χρόνια ακόμη, μέχρι να αναθαρρήσουν οι επιχειρήσεις και να αρχίσουν να προσλαμβάνουν και πάλι προσωπικό. Πολλώ δε μάλλον στην Ελλάδα, όπου οι στρεβλώσεις στην αγορά εργασίας και η αναντιστοιχία ανάμεσα στο εργατικό δυναμικό που παράγει το εκπαιδευτικό σύστημα και σε αυτό που χρειάζεται η οικονομία καθιστούν την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη.
Ωστόσο, η δεκαετία που έρχεται δεν θα είναι απαραίτητα μία χαμένη δεκαετία. Ακόμη και αν χρειαστούν πράγματι δέκα χρόνια προκειμένου να τεθούν υπό πλήρη έλεγχο το χρέος και το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας, δεν σημαίνει ότι έχουμε μπροστά μας άλλα τόσα χρόνια δυστυχίας. Συνήθως, μας βολεύει να ανατρέχουμε σε περιπτώσεις όπου οι παρεμβάσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δεν στέφθηκαν από επιτυχία. Αγαπημένο παράδειγμα των πολεμίων του Μνημονίου είναι η Αργεντινή, μια χώρα, όπου επικρατούσαν τελείως διαφορετικές συνθήκες από τις δικές μας (τη γειτονική Βραζιλία όπου τα πράγματα πήγαν πολύ καλύτερα, φυσικά βολεύει να την αγνοούμε). Είναι απορίας άξιο όμως για ποιο λόγο χρειάζεται να διασχίζουμε τον Ατλαντικό, όταν έχουμε στη γειτονιά μας ένα κράτος που πέρασε από τη στενωπό της κρίσης και του ΔΝΤ και σήμερα βρίσκεται έξω από αυτήν.
Το 2001, η Τουρκία πέρασε τη μεγαλύτερη οικονομική θύελλα της σύγχρονης ιστορίας της και προσέφυγε στο Ταμείο. Σήμερα, εννέα χρόνια μετά, αναπτύσσεται με ρυθμούς οι οποίοι μόνο με εκείνους της Κίνας μπορούν να συγκριθούν. Μάλιστα, ξεπέρασε χωρίς σοβαρές αναταράξεις την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009, ακριβώς επειδή είχε προωθήσει λίγο νωρίτερα όλες τις απαραίτητες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και είχε διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος. Αν φρενάρει και πάλι, θα είναι επειδή φαίνεται να έχει αρχίσει να ξεχνάει, δημιουργώντας “φούσκες”, κυρίως στην αγορά ακινήτων.
Για ποιο λόγο λοιπόν να μην ακολουθήσει ανάλογη πορεία ταχύτατης ανάκαμψης και η Ελλάδα; “για πολλούς”, είναι η σύντομη απάντηση. Ο βασικός εξ αυτών είναι το ενδεχόμενο να μείνει στη μέση η προσπάθεια και οι θυσίες των πολιτών, είτε επειδή θα αποτύχει η κυβέρνηση, είτε επειδή οι διεθνείς συνθήκες δεν θα το επιτρέψουν. Πρόκειται επομένως για ένα στοίχημα. Ένα στοίχημα που οφείλουμε να κερδίσουμε, ξεκινώντας από το 2011. Για να παραφράσουμε λοιπόν την Αλέκα Παπαρήγα, “ο πόλεμος μόλις άρχισε”, με αντιπάλους εκείνους που, όπως η γ.γ του ΚΚΕ, ονειρεύονται να μετατραπούμε σε κράτος-παρία, κάτι ανάμεσα σε Βόρεια Κορέα και Κούβα της Μεσογείου και εκείνους που θέλουν να ολοκληρωθεί το όραμα των Πατέρων του Έθνους - του Κοραή και του Καποδίστρια - και να γίνουμε επιτέλους, σε βάθος χρόνου, ένα κράτος-πρότυπο.