Στη Βενεζουέλα, τη χώρα με τα περισσότερα αποδεδειγμένα κοιτάσματα πετρελαίου στον πλανήτη, μέσα σε ένα χρόνο οι τιμές των τροφίμων έχουν διπλασιαστεί, ενώ ένας στους 5 παραδέχεται ότι έχει σταθεί στην ουρά για περισσότερες από 10 ώρες την εβδομάδα που προηγήθηκε των βουλευτικών εκλογών της 6ης Δεκεμβρίου, προκειμένου να προμηθευτεί βασικά τρόφιμα. Υπό τις συνθήκες αυτές, η σαρωτική επικράτηση της αντιπολίτευσης και η για πρώτη φορά από το 1999 ήττα των Τσαβίστας, ήταν φυσιολογική εξέλιξη. Μολονότι το σύστημα είναι προεδρικό, ο Πρόεδρος Μαδούρο δεν θα μπορέσει να συνεχίσει να κυβερνά ανενόχλητος για πολύ.
Ωστόσο, σε κάθε παράδειγμα υποχώρησης του λαϊκισμού κάπου στον πλανήτη μας, αντιστοιχεί κάποιο άλλο διόγκωσής του.
Το πλέον πρόσφατο παράδειγμα, είναι αυτό των περιφερειακών εκλογών της 6ης Δεκεμβρίου στη Γαλλία, όπου στον πρώτο γύρο το ακροδεξιό κόμμα της Μαρί Λεπέν, ήρθε πρώτο με το 29% των ψήφων, ενώ, και αυτό είναι ανησυχητικότερο, το ποσοστό της στους νέους από 18 έως 30 ετών ανήλθε στο 34%! Δείτε, όμως και πιό κοντά σε μας, την ενίσχυση του κόμματος Ερντογάν στις πρόσφατες εκλογές στην Τουρκία. Δείτε ακόμη τη νέα ακροδεξιά λαϊκίστικη κυβέρνηση στην Πολωνία, της οποίας το οικονομικό πρόγραμμα πολλά θυμίζει από τις παροχολογίες του δικού μας αριστερού, υποτίθεται, ΣΥΡΙΖΑ, ενώ και εκεί ο νέος υπουργός άμυνας που όρισε η προσφυγοφοβική, μεταξύ άλλων, κυβέρνηση, είναι και αυτός γνωστός συνωμοσιολόγος...
Υπάρχουν όμως και παραδείγματα σε κόμματα που βρίσκονται ήδη στη εξουσία. Το πλέον πρόσφατο είναι η στροφή του νεαρού και κατά τα άλλα σοσιαλδημοκράτη, πλην όμως ολοένα και περισσότερο λαϊκίζοντος πρωθυπουργού της Ιταλίας Ματέο Ρέντζι, που ενώ ισχυρίζεται ότι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής είναι προτεραιότητά του, προσπαθεί παράλληλα να περιορίσει τη χρήση πλαστικού χρήματος στις συναλλαγές ...
Όσοι λοιπόν από μας νομίζαμε ότι οι ψηφοφόροι των ανεπτυγμένων ή και λιγότερο αναπτυγμένων χωρών άρχιζαν κάπως να αφυπνίζονται απέναντι στην απειλή του λαϊκισμού, θα πρέπει δυστυχώς να το ξανασκεφτούμε.
Μα τι κοινό έχουν τα λαϊκιστικά ρεύματα των διαφόρων άσχετων μεταξύ τους χωρών; Μα...τα πόδια του τραπεζιού της εξουσίας, φυσικά! Τα τέσσερα πόδια πάνω στα οποία στηρίζεται το τραπέζι του λαϊκισμού είναι η αμάθεια, ο φόβος, η απελπισία και ένα αφήγημα εύκολης λύσης. Όλα αυτά καλύπτονται συχνότατα από την τακτική της αδίστακτης καταγγελίας των αντιπάλων και από ένα ιδεολογικό μανδύα, αριστερόστροφο ή και δεξιόστροφο, όπου στηρίζεται και η απατηλή ελπίδα της προσδοκίας καλύτερων ημερών.
Ενισχυτικό, ασφαλώς, ρόλο παίζει και η ιδεολογική σύγχυση που επικρατεί στο μυαλό μας, όταν νομίζουμε ότι βρισκόμαστε σε αδιέξοδο ή σε δίλημμα. Πράγματι, τι νόημα έχει η αριστερά σήμερα, όταν διεκδικεί την εξουσία με σημαία της τη συντήρηση των προνομίων των ψηφοφόρων της και την αντίσταση σε μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την επιβίωση της κοινωνίας μας; Είναι προοδευτική λοιπόν η αριστερά σήμερα; Ποιά είναι, αντίστοιχα, η ταυτότητα της δεξιάς όταν παραπαίει ανάμεσα στην πρόοδο μέσω της στήριξης αυτών των μεταρρυθμίσεων και στην εκδικητική ή, έστω, αναδιανεμητική αντιπολίτευση; Μήπως στην εποχή μας οι ιδεολογίες, οι οποίες έχουν ήδη προ πολλού απολέσει τον απόλυτο χαρακτήρα τους, έχουν πλέον χάσει εντελώς και το νόημά τους;
Και τι μπορεί να κάνει η κοινωνία για να προστατευθεί από αυτούς που μπορούν να υπόσχονται και να λένε ατιμωρητί ό τι θέλουν προκειμένου να έλθουν στην εξουσία;
Δυστυχώς, τα πράγματα και οι νοοτροπίες δεν αλλάζουν από τη μία μέρα στην άλλη.
Απαιτείται παιδεία και νηφαλιότητα. Η πραγματικότητα είναι περίπλοκη. Λογικό είναι να κάνουμε λάθη, αρκεί οι συνέπειές τους να μην είναι καταστροφικές. Πρέπει όμως να μπορούμε να μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Εύκολες και μαγικές λύσεις με λαγούς που βγαίνουν μέσα από καπέλα, μόνο στο τσίρκο υπάρχουν.