Τι μπορεί να εξηγεί ότι μια πολιτεία, η οποία αποδίδει τόσο μεγάλη συμβολική -αλλά και πραγματική- σημασία στη Διασπορά της, δεν έχει ακόμη μεριμνήσει να διευκολύνει την ψήφο της, όπως έκανε π.χ. η συγκρίσιμη και γειτονική μας Ιταλία; Πώς γίνεται από τη μια να τιμάμε διαρκώς τον.. μεγαλουργό "Απόδημο Ελληνισμό" και από την άλλη να μην τον διευκολύνουμε να ψηφίσει; Η αιτία δεν είναι άλλη από τον φόβο σχεδόν όλων των κομμάτων απέναντι στο άγνωστο και αδιάγνωστο περιεχόμενο της εκλογικής θέλησης των εκτός επικρατείας συμπολιτών μας. Είναι αυτό ακριβώς που έλεγε ο Κωστής Στεφανόπουλος το 1984 (*), σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η παράταση της εκκρεμότητας δεν έχει κάποιο προφανές (ευδιάκριτο) εκλογικό κόστος για κανέναν συγκεκριμένο πολιτικό ή τη κομματική παράταξη από την οποία προέρχεται.
Επί της αρχής, το δικαίωμα των εκτός επικρατείας να ψηφίζουν χωρίς να χρειάζεται να γυρίσουν στη χώρα τους είναι εύλογο. Είναι πολίτες και ως τέτοιοι πρέπει να έχουν λόγο στα της πατρίδας τους. Αυτό όμως αφορά τους πάντες; Αφορά με τον ίδιο τρόπο αυτόν που "είναι δεύτερη (ή τρίτη) γενεά, επειδή ο πατέρας του ξεκίνησε από την Αρκαδία" με τον άνθρωπο που έφυγε από την Ελλάδα το 2010 ή αυτόν που -συμπτωματικά- την ημέρα των εκλογών βρίσκεται στο εξωτερικό; Η απάντηση είναι απλή και σαφής: Οχι. Ενα τμήμα της ελληνικής Διασποράς δεν είναι εικονικοί πολίτες, αλλά πραγματικά υποκείμενα της πολιτείας μας. Ενα άλλο όμως αποτελείται από πρόσωπα που, ακόμη και αν φέρουν την ελληνική ιθαγένεια, δεν έχουν τον παραμικρό δεσμό με τη χώρα πέραν από μια (ψευδ-)αίσθηση νοσταλγίας και ηρωοποίησης του απόμακρου παρελθόντος ενός ανθρώπου που κάποτε εγκατέλειψε την Ελλάδα. Με όλον τον σεβασμό στους ανθρώπους αυτούς, η νοσταλγία τους δεν μπορεί να καθορίζει το παρόν και το μέλλον όσων ζούμε στη.. Χώρα της Ηρας και της Ρέας (ναι ντε, αυτής που περιβρέχεται από θάλασσα ωραία - και χωρίς θαλάσσια σύνορα κατά τη πρωθυπουργάρα μας...).
Το δίκαιο της ελληνικής ιθαγένειας, με τη σειρά του, βασιζόμενο σε μια απόλυτη υποταγή στην αρχή της καταγωγής και τη θέση "άπαξ Ελλην, εσαεί Ελλην", δεν έχει τρόπους να ξεχωρίσει ποιος απόδημος μπορεί εύλογα να αξιώνει τη συμμετοχή του στον ελληνικό λαό και ποιος όχι. Από τη στιγμή που η ελληνική ιθαγένεια διαιωνίζεται στο εξωτερικό χωρίς προϋποθέσεις -αρκεί να αποδειχθεί πως ένας παππούς (ή προπάππος ή προ-προ-προπάππος) υπήρξε Ελληνας-, τότε δεν αποτελεί έκπληξη ότι βρισκόμαστε να είμαστε συμπολίτες με ανθρώπους που δεν έχουν ουδεμία σχέση με τα ελληνικά πράγματα, δεν έχουν ίσως ιδέα γι' αυτά, δεν μιλάνε καν ελληνικά, κλπ. Το ζητούμενο είναι με ποιον τρόπο θα αντιμετωπιστεί το παράδοξο καθεστώς εξομοίωσης του έλληνα μετανάστη ο οποίος επιθυμεί τη συμμετοχή του στις ελληνικές εκλογές διότι συνεχίζει να έχει ζωτικούς δεσμούς με την Ελλάδα, με εκείνον για τον οποίο η Ελλάδα είναι κυρίως.. "ouzo", "souvlaki", "Olympiakos", "malakas", "Megas Alexandros", είτε μια μακρινή ανάμνηση μέσα από αφηγήσεις προπατόρων ή ένα καλοκαίρι διακοπών. Και μετά, φυσικά, "Macedonia is Greece" και "This is Sparta"...
Ενας πρόσφορος τρόπος θα ήταν μια ρύθμιση στο δίκαιο της ελληνικής ιθαγένειας, η οποία εξ αντικειμένου θα περιορίζει άνευ όρων τη διαιώνιση της ιδιότητας του έλληνα πολίτη μετά την πάροδο δύο, λ.χ., γενεών εκτός Ελλάδας. Σε τελευταία ανάλυση, άλλο ο αθηναίος καθηγητής στις ΗΠΑ που έφυγε πριν από είκοσι-τριάντα χρόνια και παρακολουθεί εντατικά τι γίνεται στην Ελλάδα μέσω του διαδικτύου και άλλο ο ελληνοαμερικανός γιος ή εγγονός του που λίγα γνωρίζει από τη χώρα του πατέρα του ή του παππού του. Παραδείγματα συγκρίσιμα αντιμετώπισης του ζητήματος ευτυχώς υπάρχουν στην Ευρώπη και μπορούμε να πάρουμε ιδέες. Πάντως, σε κάθε περίπτωση, η αναφορά στα πολιτικά δικαιώματα των αποδήμων Ελλήνων προϋποθέτει απαραιτήτως μια σοβαρή κουβέντα για τη πραγματική ταυτότητα του απόδημου Ελληνα. Οσο κυβέρνηση και αντιπολίτευση δεν μπαίνουν στον ιδεολογικό κόπο να συζητήσουν το ποιός θεωρείται -και πρέπει να είναι- πολίτης από τους Ελληνες της Διασποράς, με συγκεκριμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις, τόσο η ρητορεία εντός και εκτός Κοινοβουλίου για τα εκλογικά δικαιώματα των αποδήμων θα παραμένει πολιτικά υποκριτική και ύποπτη, νομικά αλυσιτελής και -σε όλες τις περιπτώσεις- θορυβωδώς άπρακτη.
Παραπομπή:
(*) Κωστής Στεφανόπουλος, Πρακτικά Βουλής, Περίοδος Β', Συνεδρίαση Ζ'
της 8ης Μαρτίου 1984, σ. 4737-4738.
"Ποιοι θα ψηφίσουν στην Αμερική; Εχουμε 2,5 εκατομμύρια Ελληνες. Οι περισσότεροι από αυτούς μπορούν να διεκδικήσουν την ιδιότητα του έλληνος πολίτη. […] Πόσα εκατομμύρια θα εγγραφούν; Αυτά τα εκατομμύρια σε ποια εκλογική περιφέρεια θα καταταγούν; […] Ενας που είναι δεύτερη γενεά, επειδή ο πατέρας του εξεκίνησε από την Αρκαδία θα ενεγράφετο στους εκλογικούς καταλόγους Αρκαδίας και θα εψήφιζε τους υποψηφίους Αρκαδίας; […] Και ποιο κόμμα θα εδέχετο στα 6 εκατομμύρια ψηφοφόρων Ελλήνων να προστεθούν ενάμισι έως 2 εκατομμύρια ψηφοφόροι οι οποίοι δεν έχουν, επαναλαμβάνω, τη δυνατότητα να εκτιμήσουν τα πολιτικά πράγματα όπως τα εκτιμούν οι Ελληνες;".