Ο σχεδιασμός  εδώ και πολλά χρόνια αποτελεί  έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της διοίκησης. Στις αρχές του εικοστού αιώνα, ο Henri Fayol προσδιόρισε τη δουλειά των managers με τον σχεδιασμό, την οργάνωση, τη διοίκηση, τον συντονισμό και τον έλεγχο. Η ικανότητα και η προθυμία των διευθυντικών στελεχών στον σχεδιασμό και τη διοίκηση βάσει στόχων (Management by objectives) κατά τη διάρκεια του αιώνα, έγινε η κορυφαί της εταιρική τάση στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Ο κόσμος εμφανίζονταν προβλέψιμος. Το μέλλον θα μπορούσε να προγραμματιστεί. Φαινόταν, επομένως, λογικό για τα στελέχη να προσδιορίζουν τους στόχους τους. Στη συνέχεια μπορούσαν να επικεντρωθούν στη διαχείριση κατά τέτοιο τρόπο ώστε να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι.

Αυτό ήταν το καπιταλιστικό ισοδύναμο των πενταετών σχεδίων του κομμουνιστικού συστήματος. Στην πραγματικότητα, ένας θεωρητικός της διοίκησης της δεκαετίας του 1960 αναγνώριζε ως τις καλύτερα διοικούμενες οργανώσεις στον κόσμο την Standard Oil Company του New Jersey, τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και το Κομμουνιστικό Κόμμα. Η πεποίθηση ήταν ότι αν το μέλλον μπορούσε να χαρτογραφηθεί, μπορούσε να συμβεί.

Αργότερα, η διοίκηση βάσει στόχων εξελίχθηκε σε στρατηγικό σχεδιασμό. Οι εταιρείες δημιούργησαν μεγάλες εταιρικές μονάδες αφοσιωμένες σε αυτό. Αποσπάστηκαν σκόπιμα από την καθημερινότητα της επιχείρησης και έδωσαν έμφαση στις τυπικές διαδικασίες γύρω από τους αριθμούς. Ο Henry Mintzberg χαρακτήρισε τον στρατηγικό σχεδιασμό ως "ένα επίσημο σύστημα κωδικοποίησης, επεξεργασίας και λειτουργικοποίησης των στρατηγικών που έχουν ήδη οι επιχειρήσεις". Η θεμελιώδης πεποίθηση ήταν ότι το μέλλον θα μπορούσε να προβλεφθεί σε μεγάλο βαθμό.

Ο στρατηγικός σχεδιασμός σήμερα δεν περιλαμβάνεται πλέον στις προτιμήσεις των διοικούντων. Μπροστά στην αμείλικτη τεχνολογική αλλαγή, τις ανατρεπτικές δυνάμεις στη μια αγορά μετά την άλλη, τον παγκόσμιο ανταγωνισμό και όλα αυτά, ο σχεδιασμός μοιάζει πλέον σαν ευσεβής πόθος.

Και όμως, όπως επισημαίνει ο Alessandro Di Fiore* σε πρόσφατο άρθρο του, ο σχεδιασμός είναι σαφώς απαραίτητος για κάθε εταιρεία οποιουδήποτε μεγέθους. Εξετάστε τη δική σας επιχείρηση. Το γεγονός ότι έχετε ένα χώρο εργασίας που είναι εξοπλισμένος για τη δουλειά που κάνετε και εσείς και οι συνάδελφοί σας εργάζεστε σε ένα συγκεκριμένο έργο σε μια συγκεκριμένη στιγμή και τόπο απαιτεί κάποιο σχεδιασμό. Η πραγματικότητα είναι ότι πρέπει να γίνουν σχέδια για τη χρήση των πόρων μιας επιχείρησης σε κάθε εποχή. Κάποια από αυτά τα σχέδια είναι βραχυπρόθεσμα, ενώ άλλα ξεδιπλώνουν μπροστά μας ένα φανταστικό μέλλον.

Παγκόσμια πολύτιμος, αλλά απελπιστικά εκτός μόδας, ο σχεδιασμός περιμένει σαν μια γεροντοκόρη σε μυθιστόρημα της Jane Austen για να αναγνωρίσει κάποιος την αξία του.

Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν τα στελέχη έχουν επιφυλάξεις για το σχεδιασμό, επειδή αισθάνονται ότι είναι άκαμπτος, αργός και γραφειοκρατικός. Μια έρευνα του 2016 στο HBR Analytics σε 385 managers αποκάλυψε ότι τα περισσότερα στελέχη είχαν απογοητευτεί από τον προγραμματισμό επειδή πίστευαν ότι η ταχύτητα ήταν σημαντική και ότι τα σχέδια άλλαζαν συχνά ούτως ή άλλως. Κατά συνέπεια για ποιό λόγο να εμπλακούν σε μια αργή, επίπονη άσκηση προγραμματισμού αν δεν πρόκειται να ακολουθήσουν το σχέδιο;

Οι απογοητεύσεις με τις τρέχουσες πρακτικές σχεδιασμού διασταυρώνονται με μια άλλη θεμελιώδη διοικητική τάση: την οργανωτική ευελιξία. Η αναδιοργάνωση γύρω από μικρές αυτοδιαχειριζόμενες ομάδες – ενισχυμένες από μεθόδους ευελιξίας - αναδύεται ως ένας δρόμος προς την οργανική ευκινησία που απαιτείται για να ανταγωνιστεί η ομάδα στην ταχέως μεταβαλλόμενη επιχειρηματική πραγματικότητα. Μία από τις βασικές αρχές που στηρίζουν τις ευέλικτες ομάδες είναι ότι αποφασίζουν αυτόνομα τις προτεραιότητές τους και τους τρόπους διάθεσης των δικών τους πόρων.

Η λογική του κεντρικού μακροπρόθεσμου στρατηγικού σχεδιασμού (που γίνεται μία φορά το χρόνο σε καθορισμένο χρόνο) είναι η αντίθεση ενός οργανισμού που επανασχεδιάζεται γύρω από ομάδες που καθορίζουν τις δικές τους προτεραιότητες και την κατανομή των πόρων σε εβδομαδιαία βάση.

Αλλά αν ο προγραμματισμός και η ευκινησία είναι αμφότερα απαραίτητα, οι επιχειρήσεις πρέπει να τα κάνουν να δουλέψουν. Πρέπει να δημιουργήσουν ένα διάγραμμα με τον προγραμματισμό από τη μια πλευρά, την ευκινησία από την άλλη και ένα πρακτικό και λειτουργικά εύπλαστο σημείο στη μέση. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η προσπάθεια επανεξέτασης του στρατηγικού σχεδιασμού δεν ήταν ποτέ πιο επείγουσα και κρίσιμη. Το στυλ του προγραμματισμού του εικοστού πρώτου αιώνα θα πρέπει να γίνει αντιληπτό ως ευέλικτος σχεδιασμός.

Ο ευέλικτος σχεδιασμός έχει ορισμένα χαρακτηριστικά:

• πλαίσιο και εργαλεία ικανά να αντιμετωπίσουν ένα μέλλον που θα είναι διαφορετικό
• ικανότητα αντιμετώπισης πιο συχνών και δυναμικών αλλαγών
• ανάγκη για ποιοτικό χρόνο που θα επενδυθεί σε μία πραγματικά στρατηγική συζήτηση αντί για ένα απλό παιχνίδι αριθμών
• πόρους και κεφάλαια που διατίθενται με ευέλικτο τρόπο για αναδυόμενες ευκαιρίες.

«Ο Alessandro Di Fiore είναι ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Στρατηγικής Καινοτομίας (ECSI) και της ECSI Consulting