Το Renovation Wave Strategy, μία πρωτοβουλία που περιλαμβάνει και το όραμα για ένα νέο Ευρωπαϊκό Bauhaus, διαθέτει πλούσιους πόρους για την προσεχή 6ετία, καθώς το 37% των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και το 30% από αυτά του κοινοτικού προϋπολογισμού της περιόδου 2021- 2027 είναι στη διάθεση της πράσινης μετάβασης. Σκοπός δεν είναι μόνο η επίτευξη των φιλόδοξων κλιματικών στόχων της Ε.Ε., αλλά, πολύ περισσότερο, η καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας, η οποία εξελίσσεται όπως αναφέρουν οι ειδικοί σε «ωρολογιακή βόμβα» στην Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό «τρέχουν» μία σειρά εθνικών προγραμμάτων, όπως το νέο Εξοικονομώ και το Ηλέκτρα στην Ελλάδα.
Η κατάσταση στην Ε.Ε.
Η πανδημία του κορονοϊού έστρεψε τα βλέμματα στα κτίριά μας, τη σπουδαιότητά τους για την καθημερινότητά μας και τις σοβαρές αδυναμίες τους. Οι κατοικίες αποτέλεσαν το επίκεντρο της καθημερινότητας για εκατομμύρια Ευρωπαίους, οι οποίοι έπρεπε να εργαστούν, να παρακολουθήσουν μαθήματα, να ψυχαγωγηθούν και να πραγματοποιήσουν τις αγορές τους από το σπίτι. Μία τέτοια εξέλιξη ήρθε να τονίσει την ανάγκη για βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων. Η Επιτροπή στοχεύει ως το 2035 περί τα 35 εκατομμύρια κτίρια να ανακαινιστούν, γεγονός που αναμένεται να προσθέσει 160.000 «πράσινες» θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό κλάδο. Η Κομισιόν εκτιμά ότι η ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων είναι ο μεγαλύτερος «παραγωγός» θέσεων εργασίας ανά 1 εκατομμύριο ευρώ που επενδύονται.
Μέχρι στιγμής, εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης γίνονταν μόλις στο 1% των κτιρίων στην Ε.Ε ετησίως, παρά το γεγονός πως τα κτίρια είναι υπεύθυνα για το 40% της ενεργειακής κατανάλωσης στην Ε.Ε. και το 36% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Καθίσταται σαφές ότι απαιτείται άμεση δράση σε περίπτωση που η Ε.Ε. θέλει να πετύχει τον στόχο της κλιματικής ουδτερότητας έως το 2050.
Ενεργειακή φτώχεια
Βέβαια, η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι ο μοναδικός λόγος κινητοποίησης σημαντικών κεφαλαίων στη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Σχεδόν 34 εκατομμύρια Ευρωπαίοι δεν μπορούν να καλύψουν τις βασικές ενεργειακές τους ανάγκες, δηλαδή να κρατήσουν το σπίτι τους ζεστό τον χειμώνα. Η εικόνα είναι δραματικότερη στη Βουλγαρία και τη Λιθουανία, όπου το 30,1% και το 26,7% του πληθυσμού αντίστοιχα δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς θέρμανσης. Πολύ κοντά και η Ελλάδα με το ποσοστό στο 25,7%. Κύπρος, Πορτογαλία, Ιταλία και Ισπανία έπονται.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στην Ευρώπη την περίοδο 2007-2019 οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος για τα νοικοκυριά βρίσκονταν σε διαρκή άνοδο. Σε αυτή την περίοδο η μέση τιμή σκαρφάλωσε από τα 0,18 ευρώ ανά κιλοβατώρα στα 0,21 ευρώ. Το υψηλότερο ενεργειακό κόστος, όπως είναι λογικό, έχει προκαλέσει προβληματισμό σε αρκετές χώρες της Ένωσης, οι οποίες αναζητούν τρόπους ελάφρυνσης των νοικοκυριών. Πρόσφατως, επί παραδείγματι, η Ισπανία προχώρησε στη μείωση όλων των φόρων επί του ηλεκτρισμού.
Τα προγράμματα σε Ελλάδα και αλλού
Το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα της Ελλάδας αναφέρεται στην αναβάθμιση συνολικά 600.000 κατοικιών έως το 2030. Με το νέο Εξοικονομώ δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη στήριξη των φτωχών νοικοκυριών. Ο αριθμός των ωφελούμενων νοικοκυριών θα ανέβει κατά 38% συγκριτικά με το «Εξοικονομώ-Αυτονομώ», η εξοικονομούμενη ενέργεια (ανά εκατομμύριο κιλοβατώρες) θα ενισχυθεί κατά 43% και οι στεγασμένοι χώροι, οι οποίοι αναμένεται να αναβαθμιστούν ενεργειακά θα αυξηθεί κατά 37%, υπερβαίνοντας τα 5 εκατ. τετραγωνικά μέτρα. Το ποσοστό της μέσης επιδότησης διαμορφώνεται στο 62% , ενώ για τα φτωχότερα νοικοκυριά μπορεί να φτάσει στο 75%. Η πλατφόρμα πρόκειται να ανοίξει τέλη Σεπτεμβρίου με μέσα Οκτωβρίου. Το πρόγραμμα έχει προϋπολογισμό 632 εκατ. ευρώ, επιδιώκοντας με τον τρόπο αυτό να καλύψει περί τα 50.000 νοικοκυριά.
Σύντομα, αναμένεται και το Ηλέκτρα για την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων. Αυτό έχει προϋπολογισμό 500 εκατ. ευρώ (δημοσία δαπάνη), εκ των οποίων τα 367 εκατ. θα προέλθουν από δάνειο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Επιλέξιμοι φορείς (που θα μπορούν να υποβάλουν αίτηση υπαγωγής) είναι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου καθώς και συμπράξεις αυτών.
Στην έκθεσή της για την ενεργειακή αναβάθμιση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάνει ειδική αναφορά στα ελληνικά προγράμματα. Επιπλέον, ως ενδεικτικές πρωτοβουλίες αναφέρει το αντίστοιχο πρόγραμμα της Κύπρου «Εξοικονομώ – Αναβαθμίζω», αλλά και αυτό της Δανίας για βελτίωση της ακρίβειας της ενεργειακής ταυτότητας των κτιρίων, που προωθείται από το 2018. Στην Εσθονία ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στους ενεργειακούς ελέγχους και την χρήση ψηφιακών εργαλείων σε αυτούς.
