Η χώρα, όπως μεταδίδει σε σχετικό αφιέρωμά του το BBC, κινδυνεύει να γίνει έθνος βαριεστημένων νοικοκυρών με πανεπιστημιακά πτυχία, προειδοποιούν οι επικριτές.
Η προθεσμία της ίδιας της Ιαπωνίας να αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των γυναικών σε ηγετικούς ρόλους έως το 2020, πέρασε ήσυχα στα τέλη του περασμένου έτους χωρίς καν να πλησιάσει τον στόχο της.
Η γνωστή ως "Womenomics" πολιτική του Shinzo Abe, η οποία ανακοινώθηκε με μεγάλη φασαρία, και έχει σκοπό να δημιουργήσει μια "Ιαπωνία στην οποία οι γυναίκες μπορούν να λάμπουν" έχει αποτύχει σε μεγάλο βαθμό. Και όχι μόνο λόγω της Covid-19.
Σήμερα, υπάρχει μόνο μία γυναίκα για κάθε 10 άνδρες στο κοινοβούλιο, ενώ λιγότερο από το 15% των ανώτερων ρόλων του ιδιωτικού τομέα ανήκουν σε γυναίκες - το ήμισυ του αρχικού στόχου για το 2020.
Ο πρώην πρωθυπουργός κ. Abe εξακολουθεί να ισχυρίζεται ότι η πολιτική ήταν επιτυχής: τώρα εργάζονται περισσότερες γυναίκες από ποτέ. Αλλά τι είδους δουλειές κάνουν αυτές οι γυναίκες με υψηλή μόρφωση;
Οι επικριτές πιστεύουν ότι η πολιτική του δεν είχε καμία σχέση με τη δημιουργία κοινωνικών αλλαγών - επιτρέποντας στις γυναίκες να ανθίσουν στον χώρο εργασίας - και πως είχε περισσότερο να κάνει με μια έντονη ανάγκη για εργαζόμενους. Ο πληθυσμός της Ιαπωνίας που είναι σε ηλικία εργασίας συρρικνώνεται ραγδαία από τη δεκαετία του 1990.
Εδώ και δεκαετίες, περίπου το 60% των γυναικών εγκαταλείπουν την αμειβόμενη εργασία τους μετά το πρώτο τους παιδί. Μια μητέρα που ως πλήρη απασχόληση φροντίζει τα παιδιά της - επειδή το εισόδημα του συζύγου της μπορεί να συντηρήσει ολόκληρη την οικογένεια - θεωρείται παραδοσιακά ως προνόμιο.
Αλλά όταν εφαρμόστηκε η πολιτική Womenomics, οι μητέρες είχαν ήδη αρχίσει να επιστρέφουν στη δουλειά καθώς τα οικογενειακά τους εισοδήματα μειώνονταν.
Μόλις το 42,1% παραιτήθηκε το 2019, αυξάνοντας τα ποσοστά συμμετοχής στην αγορά εργασίας στο 70,9% για γυναίκες ηλικίας 15-64 ετών, και στο 77,7% στην ηλικιακή κατηγορία 25-44 ετών, σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία.
Για να υποστηρίξει αυτή τη μετατόπιση, η κυβέρνηση ξεκίνησε εκστρατείες για την εξάλειψη των λιστών αναμονής για τη φροντίδα των παιδιών. Πίεσε επίσης τις μεγάλες εταιρείες να έχουν τουλάχιστον μία γυναίκα στέλεχος. Αλλά δεν υπήρχαν οικονομικά κίνητρα ή ποινές για την παράλειψη ανάληψης τέτοιου είδους δράσης.
Κατά συνέπεια, πολλές γυναίκες έχουν κολλήσει σε ρόλους μερικής απασχόλησης ή σε ρόλους όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα επαγγελματικής ανάπτυξης. Κατά μέσο όρο, το εισόδημα μιας ιαπωνέζας γυναίκας είναι πάνω από 40% χαμηλότερο από αυτό ενός άνδρα, λέει το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.
Επιστροφή στη δουλειά
Περισσότερες από τις μισές γυναίκες της Ιαπωνίας εντάσσονται στο εργατικό δυναμικό με πτυχίο πανεπιστημίου, σχεδόν ίδιος αριθμός με τους άνδρες. Αλλά μόλις κάποιος αφήσει μια θέση πλήρους απασχόλησης, είναι σχεδόν αδύνατο να επιστρέψει στην αρχική του καριέρα μετά από μια περίοδο αδείας.
"Αν θέλετε να επιστρέψετε στο να εργάζεστε, θα πρέπει να αναζητήσετε δουλειά σε ένα σούπερ μάρκετ - ή κάπου οπού ένας φοιτητής θα έπαιρνε μια δουλειά μερικής απασχόλησης", λέει η Yumiko Suzuki η οποία εργάζεται ως σύμβουλος καριέρας στο Warc Agent.
Πριν από δεκαπέντε χρόνια, η κυρία Suzuki επέλεξε επίσης να εγκαταλείψει την αμειβόμενη εργασία και να γίνει νοικοκυρά - απόφαση που δεν πήρε επιπόλαια.
Η ιστορία της είναι αρκετά χαρακτηριστική. Μετά το πανεπιστήμιο, εργάστηκε εξίσου σκληρά με τους άνδρες συναδέλφους της - πράγμα που σήμαινε υπερωρίες, συχνά έχανε το τελευταίο τρένο για το σπίτι, μόνο και μόνο για να αποδείξει τις ικανότητες της.
Όταν όμως γνώρισε τον σύζυγό της, ο οποίος εργαζόταν στην ίδια εταιρεία, κατάλαβαν ότι για να αποκτήσουν οικογένεια, ένας από αυτούς θα έπρεπε να εγκαταλείψει την καριέρα του.
Αυτές τις μέρες δίνεται η δυνατότητα σε περισσότερες εργαζόμενες μητέρες να εργάζονται λιγότερες ή ευέλικτες ώρες, κάτι που δεν ήταν διαθέσιμο όταν έφυγε το 2006.
"Και οι δύο δουλεύαμε όλο το εικοσιτετράωρο. Γνωρίζαμε ότι δεν μπορούσαμε να δημιουργήσουμε οικογένεια με αυτόν τον τρόπο", προσθέτει.
Αλλά μετά από επτά χρόνια ως μητέρα που μένει στο σπίτι μεγαλώνοντας δύο παιδιά, η κυρία Suzuki προσπάθησε να ξαναμπεί στο εργατικό δυναμικό.
Ήταν ένα σοκ όταν συνειδητοποίησε ότι ο χρόνος της στο σπίτι θεωρήθηκε ως "κενός" στο βιογραφικό της. Δεν μπορούσε καν να πάρει συνέντευξη.
Στο τέλος, έπρεπε να αποκτήσει τρία επαγγελματικά πιστοποιητικά πριν τελικά της προσφερθεί δουλειά πλήρους απασχόλησης σε μια νεοσύστατη εταιρεία. Τώρα βοηθά άλλες γυναίκες να ξανά ξεκινήσουν την καριέρα τους.
Κενό χρηματοδότησης
Το πρόβλημα έγκειται στις αυστηρές πρακτικές πρόσληψης της Ιαπωνίας. Το σύστημα δια βίου απασχόλησης που δημιουργήθηκε για την ανοικοδόμηση της οικονομίας μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είναι ‘ο κανόνας’, αλλά οι μεγάλες εταιρείες συνεχίζουν να απασχολούν νέους πτυχιούχους κάθε άνοιξη και να τους προσφέρουν δουλειές εφ ’όρου ζωής.
Και αν κάποιος το χάσει αυτό, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να υποβάλλει αίτηση για άλλη δουλειά το επόμενο έτος.
Το να υπάρχει οποιοδήποτε κενό στο βιογραφικό σας είναι επίσης απαξιωμένο από τις μεγάλες εταιρείες επειδή εξακολουθούν να χρησιμοποιούν ένα σύστημα αξιολόγησης με βάση την ‘παλαιότητα’: όσο μεγαλώνετε, τόσο περισσότερο προχωρά η καριέρα σας, ανεξάρτητα από τις ικανότητές σας.
Η Kathy Matsui, η οποία επινόησε τον όρο Womenomics ενώ ήταν στην επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs, λέει ότι «η χώρα έχει τόση έλλειψη ταλέντου, εξετάζουμε ολόκληρο το σύστημα αξιολόγησης που είναι βασισμένο στο χρόνο».
Η Matsui ελπίζει ότι θα συμβεί τελικά μια αλλαγή στις πρακτικές πρόσληψης. Λέει πως η αλλαγή οδηγείται από μια έξοδο λαμπρών νέων εργαζομένων που δεν επιλέγουν πλέον να εργαστούν σε γνωστές εταιρείες που περιμένουν από τους εργαζόμενους τους «να περιμένουν 30 χρόνια για να γίνουν διευθυντές».
Ο κόσμος των startup, στον οποίο εντάχθηκε μετά την αποχώρησή της από την Goldman Sachs για τη δημιουργία ενός ταμείου επιχειρηματικών κεφαλαίων που ονομάζεται MPower Partners Fund, λειτουργεί πολύ διαφορετικά.
"Αυτές οι νέες εταιρείες προσπαθούν να αξιοποιήσουν τη δεξαμενή ταλέντων, όχι μόνο γυναίκες αλλά και τους μεγαλύτερους σε ηλικία. Δεν υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι για να κάνουν τις δουλειές που πρέπει να γίνουν, οπότε αν αρνηθείτε να αλλάξετε - θα χάσετε σε αυτήν την μάχη για τα ταλέντα "
Αλλαγή οδήγησης
Η Cynthia Usui, υπεύθυνη χώρας για τον ξενοδοχειακό όμιλο LOF Hotel, συμφωνεί. Η εταιρεία της είναι ασυνήθιστη, προσλαμβάνει ενεργά πρώην νοικοκυρές, ανύπαντρες μητέρες και άλλες που συχνά δυσκολεύονται να βρουν δουλειά σε παραδοσιακές εταιρείες.
"Δεν νομίζω ότι οι εταιρείες έχουν επιλογή. Θα πρέπει να έχεις μια ομάδα τόσο διαφορετική όσο αυτή που έχουμε εμείς για να πετύχεις".
Για 17 χρόνια, η ίδια η Usui ήταν μαμά στο σπίτι. Ξανάρχισε τη δουλειά της στα 47 της - και η πρώτη της δουλειά ήταν στο σχολικό κυλικείο της κόρης της.
«Η κυβέρνηση ξοδεύει πολλά χρήματα για την εκ νέου εξάσκηση των Ιαπώνων ανδρών στα 50 και στα 60 τους» μέσω των λεγόμενων ασημένιων κέντρων ανθρώπινου δυναμικού, προσθέτει.
«Θα ήθελα να πω στην κυβέρνηση: θα πρέπει να ξοδεύετε το ίδιο χρηματικό ποσό για τις γυναίκες που ήταν νοικοκυρές και προσπαθούν να επιστρέψουν στη δουλειά τους».
Για την κα Matsui, είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι πολλοί δεν καταλαβαίνουν ότι το Womenomics θα μπορούσε να σημαίνει καλύτερες οικονομικές επιδόσεις για τη βιομηχανία και υψηλότερη οικονομική ανάπτυξη για την Ιαπωνία.
"Οι άνθρωποι εξακολουθούν να θεωρούν το θέμα ως ζήτημα για τον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή της ισότητας, το οποίο φυσικά είναι, αλλά δεν είναι ελκυστικό για όλους", προσθέτει.
Οι ιαπωνικές εταιρείες μέχρι τώρα δίσταζαν να δεσμευτούν δημόσια για την αύξηση του αριθμού των γυναικών στο εργατικό τους δυναμικό.
Αλλά τελικά, η ώθηση για αλλαγή θα μπορούσε να προέλθει από πολυεθνικές εταιρείες όπως ο πρώην εργοδότης της κας Matsui, σαν την Goldman Sachs, οι οποίες είναι πιο δραστήριες.
Η εταιρεία έχει στόχο την ισοτιμία φύλου κατά την πρόσληψη πτυχιούχων, και όταν δυσκολεύτηκε να βρει κατάλληλα καταρτισμένες γυναίκες υποψήφιες για αρχάριες θέσεις μηχανικής, ξεκίνησε σεμινάρια προγραμματισμού.
