Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) εδώ και δεκαετίες προσελκύει το ενδιαφέρον ακαδημαϊκών και ερευνητών. Για πολλά χρόνια, η ενασχόληση με το αντικείμενο περιοριζόταν κυρίως στη θεμελιώδη έρευνα και στη σφαίρα του οραματισμού. Με την αυγή του 21ου αιώνα, οι προσπάθειες πέρασαν στο στάδιο αξιοποίησης των αποτελεσμάτων της έρευνας.  Από τις εφαρμογές που αναπτύχθηκαν, διαπιστώθηκε ότι οι τεχνολογίες ΤΝ μπορούν να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και να αναβαθμίσουν τις υπηρεσίες που παρέχει ένα κράτος στους πολίτες του.

Διεθνείς μελέτες καταγράφουν τα ορατά οφέλη που προκύπτουν για όσους επενδύουν στην υιοθέτηση σχετικών εργαλείων. Οι επιχειρήσεις που αξιοποιούν κάποια λύση ΤΝ, εμφανίζουν περιθώρια κέρδους έως και 17% υψηλότερα από τον ανταγωνισμό, ιδίως σε κλάδους παροχής υπηρεσιών. Οι βιομηχανίες βελτιώνουν την αποδοτικότητα παραγωγής έως 5%, την κερδοφορία έως 13%, την εξοικονόμηση καυσίμων έως 12%, το χρόνο time-to-market έως 10%. Στο λιανικό εμπόριο, προκύπτει μείωση αποθεμάτων έως 20%, μείωση του χρόνου αποθεματοποίησης έως 30% και αύξηση των online πωλήσεων έως 30%.

Συγχρόνως, η ΤΝ μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων όπως η ταχύτερη εύρεση θεραπειών, η βελτίωση της παραγωγικότητας του νοσηλευτικού προσωπικού και η μείωση των δαπανών υγείας. Στο δημόσιο τομέα, εργαλεία ΤΝ έχουν τη δυνατότητα παροχής βελτιωμένων 24/7 υπηρεσιών στον πολίτη, αλλά και αυτοματοποίησης back office λειτουργιών. Ενδεικτικά, στην Πορτογαλία η επικοινωνία των πολιτών με την πύλη δημοσίων υπηρεσιών από το 2019 γίνεται μέσω συστήματος ΤΝ (chatbot). Το πρώτο εξάμηνο λειτουργίας, καταγράφηκαν 46.000 συνομιλίες, κατά τις οποίες οι πολίτες εξυπηρετήθηκαν από το σύστημα χωρίς την παρέμβαση φυσικού προσώπου.

Στην ΕΕ 16 χώρες, αναγνωρίζοντας το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η ΤΝ στην ανάπτυξή τους, έχουν ήδη υιοθετήσει στρατηγικές για να εκμεταλλευθούν τα προαναφερόμενα οφέλη, στηρίζοντας έμπρακτα ιδιωτικές πρωτοβουλίες, ενώ άλλες 5 βρίσκονται στα τελικά βήματα. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ ελαχίστων χωρών που ακόμα δεν έχουν στρατηγική (αναμένουμε προσεχώς τη δημοσιοποίηση εθνικού προγράμματος).

Η παρουσία της ΤΝ στο εγχώριο περιβάλλον είναι πολύ χαμηλή: στη δημόσια διοίκηση, η τεχνολογία έχει αξιοποιηθεί ελάχιστα (23^η θέση στον Government AI Readiness Index της ΕΕ), ενώ μόλις το 3% των επιχειρήσεων έχουν επενδύσει σε λύσεις ΤΝ, έναντι 45% διεθνώς. Οι εγχώριες επιχειρήσεις επενδύουν κυρίως σε παρωχημένες τεχνολογικά λύσεις, κάτι που αντανακλάται στην 26^η θέση της ΕΕ στην ψηφιακή ωριμότητα.

Ο ΣΕΒ, αντιλαμβανόμενος την τεχνολογική υστέρηση της χώρας, πρόσφατα δημοσιοποίησε την πρότασή του για ένα εθνικό πρόγραμμα αξιοποίησης της ΤΝ, βασισμένο σε 6 Πυλώνες:

1. Σχεδιασμός και υλοποίηση στρατηγικής ανοικτών δεδομένων: σταδιακό άνοιγμα, τυποποίηση, υποδομές, μηχανισμός διακυβέρνησης.
2. Ενίσχυση Ε&Α: τομείς όπου πρέπει να αναπτυχθεί έρευνα, ερευνητικό πρόγραμμα στην ΤΝ, ανάπτυξη οικοσυστημάτων καινοτομίας, χρηματοδότηση βιομηχανικών διδακτορικών.
3. Ανάπτυξη υποδομών: δίκτυα 5G, high-performance computing.
4. Χρηματοδοτικά εργαλεία για την ενίσχυση ιδιωτικών επενδύσεων: κίνητρα ενίσχυσης ιδιωτικών επενδύσεων, εξειδικευμένα εθνικά προγράμματα, βέλτιστη αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων.
5. Αναβάθμιση δεξιοτήτων: εισαγωγή μαθημάτων ΤΝ σε τεχνολογικές σχολές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, δια βίου μάθηση, προσέλκυση ταλέντου.
6. Διαμόρφωση κατάλληλου νομικού και δεοντολογικού πλαισίου: καθορισμός αρχών δεοντολογίας, επανεξέταση και αναθεώρηση της νομοθεσίας.

Η αξιοποίηση της ΤΝ στην Ελλάδα μπορεί να προσθέσει επιπλέον €200 δισ. στο ΑΕΠ σε 15 χρόνια. Σε επίπεδο ανθρώπινων πόρων, θα εμποδίσει το brain drain μέσω σχηματισμού κυψελών αριστείας σε ελληνικά πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι ελοχεύουν κίνδυνοι που αφορούν τα χαρακτηριστικά της ευφυίας, τη σχέση που θα διαμορφωθεί με τον ανθρώπινο παράγοντα και τις θέσεις εργασίας. Για να τους αντιμετωπίσουμε, πρέπει να θέσουμε αρχές δεοντολογίας (ethics) που θα καθορίζουν τον τρόπο αξιοποίησης: αξιώματα όπως ο σεβασμός στην ανθρώπινη αυτονομία και η τήρηση των νόμων είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για μια αξιόπιστη, ανθρωποκεντρική ΤΝ, με οφέλη για το σύνολο της κοινωνίας.