Του Αριστοτέλη Παππά
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Reporter Magazine Δεκεμβρίου 2021
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ένας παραγωγός, ο οποίος έχει φυτέψει δέντρα, διαπιστώνει μετά από 3-4 χρόνια ότι η ποικιλία που έχει φυτέψει δεν είναι αυτή που έχει πληρώσει και στην ουσία έχει εξαπατηθεί. Σήμερα όμως, υπάρχουν διαθέσιμες τεχνολογίες που επιτρέπουν την επιβεβαίωση της ταυτότητας φυτών, ζώων και των προϊόντων τους, οι οποίες βασίζονται στο DNA.
Αυτό ακριβώς κάνει η Mobase, μία spin off - start up εταιρεία από το ΕΚΕΤΑ, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Η ερευνητική ομάδα της εταιρείας - τεχνοβλαστού δραστηριοποιείται ερευνητικά στην ταυτοποίηση των φυτικών ειδών, ποικιλιών και τελικών προϊόντων, με την εφαρμογή μοριακών μεθόδων υψηλής ακρίβειας, ήδη από το 2011. Μάλιστα το 2013 βραβεύτηκε για τη δραστηριότητά της αυτή, αλλά και την προσφορά της στην ελληνική γεωργία από τον τ. Πρόεδρο της Δημοκρατίας και από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.
H ιδέα και η κινητήρια δύναμη για την ίδρυση
Η ανάγκη της ταυτοποίησης και της ιχνηλασιμότητας, που παρουσιάζεται στον αγροδιατροφικό τομέα, αλλά και η επιθυμία των ερευνητών να βοηθήσουν με την προσαρμογή της τεχνολογίας τους στις ανάγκες της αγοράς, αποτελούν την κινητήρια δύναμη για την ίδρυση της Mobase. H εταιρεία αποτελείται από επτά ερευνητές με εξειδικευμένη γνώση που καλύπτει τις επιστημονικές περιοχές της μοριακής βιολογίας, της γεωπονίας, της βιοτεχνολογίας και των οικονομικών. Η μέχρι τώρα προσπάθεια της ομάδας έχει οδηγήσει στον προσδιορισμό της γενετικής ταυτότητας αγροδιατροφικών και όχι μόνο προϊόντων, προσφέροντας μοριακά εργαλεία προστασίας της εφοδιαστικής αλυσίδας από τυχόν νοθείες, από τον παραγωγό και τη βιομηχανία μέχρι τον τελικό καταναλωτή. Η γενετική ταυτοποίηση αυτή αναδεικνύει τη μοναδικότητα του εκάστοτε προϊόντος και διασφαλίζει την υπεραξία, που αυτή του χαρίζει.
«Μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας και ανάπτυξης της τεχνολογίας μας, έχουμε την τεχνογνωσία να ταυτοποιούμε τα γενετικά χαρακτηριστικά αγροδιατροφικών προϊόντων όπως είναι τα τοπικά προϊόντα ΠΟΠ, να επιβεβαιώνουμε την αυθεντικότητα διαφόρων φυτικών και ζωικών ειδών, όπως και ποικιλιών και φυλών, να αναδεικνύουμε ποιοτικά χαρακτηριστικά που προσδίδουν μοναδικότητα στα προϊόντα, αλλά και να δημιουργούμε νέες ποικιλίες», εξηγεί, μιλώντας στο Reporter Magazine, ο κ. Παναγιώτης Μαδέσης, καθηγητής Μοριακής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και συνεργαζόμενο μέλος ΔΕΠ στο ΙΝΕΒ, ως συνιδρυτής και Επιστημονικός Υπεύθυνος (CSO) της Mobase.
Η ιχνηλασιμότητα και η ταυτοποίηση των αγροδιατροφικών προϊόντων καταδεικνύεται σήμερα επιτακτική ανάγκη λόγω διαφόρων διατροφικών κρίσεων, που προβληματίζουν τους καταναλωτές, όπως είναι η νοθεία τροφίμων, η εμπορία προϊόντων απομίμησης, οι τροφικές αλλεργίες και τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα. Τα προβλήματα αυτά έδωσαν την ιδέα για την ίδρυση της Mobase, η οποία εμπνεύστηκε το όνομά της από τους μοριακούς δείκτες που υποστηρίζουν την τεχνολογία αναγνώρισης (Molecular Based Selection), την ταυτοποίηση των ειδών και την ανίχνευση της νοθείας.
Παναγιώτης Μαδέσης, συνιδρυτής και Επιστημονικός Υπεύθυνος (CSO) της Mobase
Ο πολυσχιδής ρόλος της Mobase
Οι μοριακοί δείκτες είναι μια αλληλουχία (ένα τμήμα) γενετικού υλικού (DNA) μοναδική για τον κάθε οργανισμό, η οποία ανιχνεύεται με διάφορες μοριακές τεχνικές. «Οι διάφοροι δείκτες που σχετίζονται με τους χημικούς μεταβολίτες των φυτών μπορεί να αλλάζουν από χρόνο σε χρόνο και από την επεξεργασία. Αυτό που δεν αλλάζει ποτέ είναι η γενετική τους ταυτότητα, το μοριακό βιολογικό τους αποτύπωμα που είναι καταγεγραμμένο στο DNA τους, το οποίο και είναι μοναδικό για κάθε οργανισμό. Το εργαστήριο του INEB, στο οποίο αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε η μεθοδολογία της ανίχνευσης και μέσα από το οποίο γεννήθηκε η Mobase, είναι το πρώτο στην Ελλάδα που εφάρμοσε τη μεθοδολογία καμπυλών τήξης για ταυτοποίηση προϊόντων και μέχρι σήμερα παραμένει μοναδικό στο είδος της, γιατί έχει δημιουργήσει τόσο μια μοναδική και πλούσια βάση δεδομένων με μοριακές ταυτότητες, όσο και τους δικούς της μοναδικούς μοριακούς δείκτες για κάθε είδος και για κάθε ποικιλία», σημειώνει ο κ. Μαδέσης.
Αυτή τη στιγμή η τεχνολογία, που ανέπτυξε η ερευνητική ομάδα της εταιρείας, έχει τη δυνατότητα εντοπισμού περισσοτέρων από 600 ειδών, ποικιλιών, φυλών και τελικών προϊόντων, ενώ είναι σε θέση να αναπτύξει άμεσα και νέους μοριακούς δείκτες ή αλλιώς «μοριακά δακτυλικά αποτυπώματα» αναγνώρισης για πολλά νέα είδη ή προϊόντα που ενδιαφέρουν τον πελάτη. «Έχουμε δημιουργήσει μια δική μας βάση δεδομένων, στην οποία ανατρέχουμε κάθε φορά που θέλουμε να ταυτοποιήσουμε μια πρώτη ύλη. Αν αυτή δεν υπάρχει στη βάση μας, ανατρέχουμε σε διεθνείς βάσεις για να εξακριβώσουμε το είδος και να αναπτύξουμε τη μεθοδολογία για ταυτοποίηση εκ του μηδενός», αναφέρει ο κ. Μαδέσης.
Ο ρόλος της Mobase δεν σταματά μόνο στην προστασία από τη νοθεία, αλλά ενισχύει ουσιαστικά την προστιθέμενη αξία και το brand των προϊόντων. «Αναδεικνύουμε τη μοναδική γενετική ταυτότητα των προϊόντων, βοηθώντας στην επιβεβαίωση της προέλευσης και στην αφήγηση της ιστορίας του προϊόντος με την χρήση επιστημονικών δεδομένων. Η Mobase επίσης προσφέρει υπηρεσίες one stop shop για τον γεωγραφικό και χημικό προσδιορισμό του προϊόντος, μία μοναδική ολιστική λύση στην ιχνηλασιμότητα του κάθε προϊόντος. Επιπλέον, στη Mobase μπορούμε να βοηθήσουμε στη μεγιστοποίηση της παραγωγής ενός φυτικού προϊόντος, βελτιώνοντας τις φυτικές ποικιλίες με γενετική επιλογή για συγκεκριμένα χαρακτηριστικά» προσθέτει ο καθηγητής.
Αναφερόμενος στην κοστολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών, ο κ. Μαδέσης ξεκαθαρίζει ότι πρόκειται για αρκετά ανταγωνιστικά πακέτα αναλύσεων, τονίζοντας ότι: «Το κόστος των υπηρεσιών της Mobase είναι γενικά προσιτό και εξαρτάται τόσο από το είδος, όσο και από το αν θα πρέπει να αναπτύξουμε μεθοδολογία από την αρχή για είδη που δεν υπάρχουν στη βάση δεδομένων μας».
Το πλάνο αυτονομίας και το brain regain
Η μεθοδολογία, που χρησιμοποιεί ο τεχνοβλαστός Mobase, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών επιχειρήσεων του πρωτογενή τομέα (αγρότες, φυτώρια) αλλά και του δευτερογενή τομέα (βιομηχανίες τροφίμων - καλλυντικών). Όλοι οι ενδιαφερόμενοι επιθυμούν να ταυτοποιήσουν το γενετικό υλικό των προϊόντων τους ώστε να επαληθεύσουν γενετικά την αξιοπιστία των προϊόντων τους. Άλλωστε, η ταυτοποίηση από την Mobase μπορεί να γίνει γρήγορα και αποτελεσματικά όχι μόνο στις πρώτες ύλες, αλλά και στο τελικό προϊόν μεταποίησης που προέρχεται από αυτές, όπως για παράδειγμα το αλεύρι που προκύπτει από το σιτάρι.
Η εταιρεία συστάθηκε πολύ πρόσφατα και βρίσκεται σε συζητήσεις με ιδιωτικούς φορείς και επενδυτές για την ανάπτυξη και την εγκατάστασή της σε ιδιωτικό χώρο ώστε να αυτονομηθεί και να στελεχωθεί από νέους ερευνητές. «Πέντε άτομα από την επταμελή ομάδα μας είναι υποψήφιοι διδάκτορες και μεταδιδακτορικοί ερευνητές. Στοχεύουμε να δώσουμε την ευκαιρία σε ερευνητές σαν και εμάς να δουλέψουν στην εταιρεία ως εργαζόμενοι, παραμένοντας στην Ελλάδα, σε μία εποχή όπου το φαινόμενο “brain drain” στερεί στη χώρα μας σημαντικούς επιστήμονες που μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην ενδυνάμωση της ελληνικής οικονομίας και της επιχειρηματικότητας», λέει ο καθηγητής.
Η Mobase συνεχίζει την ερευνητική και αναπτυξιακή της δραστηριότητα με στόχο τη συνεχή ανάπτυξη και βελτίωση των υπηρεσιών της, νέων μεθοδολογιών, αλλά και καινοτόμων προϊόντων που θα βρουν άμεση εφαρμογή στον αγροδιατροφικό τομέα, αλλά και στην βιομηχανία ποιοτικού ελέγχου, εμπορίας και καλλυντικών.
Κλείνοντας, ο κ. Μαδέσης προσθέτει: «Στα δέκα και πλέον χρόνια εμπειρίας του εργαστηρίου μας στο ΙΝΕΒ έχουμε βρεθεί μάρτυρες πολλών περιπτώσεων εξαπάτησης και νοθείας με σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο. Αν και η μεγάλη σημασία της πιστοποίησης της ταυτότητας και της ιχνηλασιμότητας των προϊόντων έχει αναγνωριστεί σήμερα από την αγορά, δυστυχώς ακόμη τα αντανακλαστικά της λειτουργούν κυρίως επιδιορθωτικά και όχι τόσο προληπτικά. Πιστεύω ότι θα πρέπει οι εμπλεκόμενοι στον αγροδιατροφικό τομέα να δρουν προληπτικά, προστατεύοντας την επιχείρησή τους και τον τελικό καταναλωτή, ενώ παράλληλα ενισχύουν το brand τους επιζητώντας τη δημιουργία του επώνυμου προϊόντος. Με τη Mobase το προϊόν σας αποκτά ταυτότητα, γι’ αυτό όπως λέμε στη Mobase “stay identified with us”».
