Συνέντευξη στον Γρηγόρη Νικολόπουλο
Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις θα είναι σε θέση το ελληνικό τραπεζικό σύστημα να χρηματοδοτήσει επαρκώς τις ελληνικές επιχειρήσεις;
Ακόμα και σε ένα αβέβαιο πολιτικοοικονομικό περιβάλλον, πάντα υπάρχουν περιθώρια και γίνονται χρηματοδοτήσεις. Η Eurobank to 2016 όχι μόνο στήριξε την υγιή επιχειρηματικότητα, αλλά θα έλεγα πρωταγωνίστησε σ’ αυτό τον τομέα. Υπογράψαμε σημαντικές και διεθνείς συμφωνίες με οικονομικούς οργανισμούς όπως το EIF, το ΙFC, η ΕΙΒ, η EBRD για να χρηματοδοτήσουμε τις ελληνικές μεσαίες, μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις.
Σε συνδυασμό με την αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων εγγυοδοσίας και χρηματοδότησης όπως το ΕΣΠΑ και το ΕΤΕΑΝ, προσφέραμε ευκολότερη πρόσβαση για τις ελληνικές επιχειρήσεις σε νέες πηγές χρηματοδότησης συνολικού ύψους 600 εκατ. ευρώ. Σε αυτήν την κατεύθυνση θα συνεχίσουμε και θα εντείνουμε τις προσπάθειές μας και το 2017.
Ωστόσο, η επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε τροχιά βιώσιμης και διατηρήσιμης ανάπτυξης δεν αφορά μόνο το τραπεζικό σύστημα και την αναγκαία και εφικτή επιστροφή του σε ενάρετο κύκλο λειτουργίας. Αυτή είναι η τρίτη κατά σειρά προϋπόθεση.
Η πρώτη αφορά στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης το συντομότερο δυνατό, καθώς έχει αποδειχθεί τα τελευταία χρόνια ότι η καθυστέρηση έχει μεγαλύτερο κόστος από το όφελος που επιδιώκουμε κάθε φορά παρατείνοντας τις διαπραγματεύσεις με τους εταίρους.
Η δεύτερη προϋπόθεση αφορά στο μείγμα της οικονομικής πολιτικής και την ανάγκη μετατόπισής του σε πιο αναπτυξιακή κατεύθυνση. Τώρα που έχει συντελεστεί το μέγιστο μέρος της δημοσιονομικής προσαρμογής, είναι αναγκαίο να υπάρξει σταθερό φορολογικό πλαίσιο, να μειωθεί η διοικητική επιβάρυνση και να πάμε σε πραγματικά ταχύτερους ρυθμούς απονομής δικαιοσύνης.
Που αποδίδετε τη μείωση της ζήτησης των δανείων;
Η υπερχρέωση επιχειρήσεων και νοικοκυριών σε συνδυασμό με το αυστηρό πλαίσιο και τη στενότητα ρευστότητας των τραπεζών, είναι παράγοντες που έχουν παίξει και παίζουν το ρόλο τους. Ωστόσο, η έλλειψη υγιούς ζήτησης για δάνεια είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για το τραπεζικό σύστημα και την οικονομία. Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, η Eurobank είναι σήμερα έτοιμη να χρηματοδοτήσει την πραγματική οικονομία. Θα σας επαναλάβω αυτό που εξέπεμψε ως κεντρικό μήνυμα ενόψει και της αρχής του νέου έτους ο Διευθύνων Σύμβουλος της Eurobank κ. Φωκίων Καραβίας, κατά την απονομή των επιχειρηματικών βραβείων Growth Awards: «Δεν υπάρχει κανείς που να έρθει στη Eurobank με ένα καλό επιχειρηματικό σχέδιο με προοπτικές επιτυχίας, με ένα συνεκτικό business plan και να μη βρούμε λύση να το χρηματοδοτήσουμε».
Ποιους επιχειρηματικούς κλάδους προτιμά η Eurobank να χρηματοδοτεί αυτήν την εποχή;
Στη στρατηγική χρηματοδότησης και στήριξης των επιχειρήσεων προτιμήσεις δεν υπάρχουν. Υπάρχουν κριτήρια που αφορούν την έρευνα, την καινοτομία, την εξωστρέφεια, την ποιότητα των business plans που κατατίθενται, τη θέση της κάθε επιχείρησης στον εγχώριο και διεθνή ανταγωνισμό, τη βιωσιμότητα κλπ.
Μέσα από την στενή συνεργασία της Eurobank με τους επιχειρηματικούς φορείς και τη διοργάνωση ή συνδιοργάνωση επιχειρηματικών διαγωνισμών, έχω διαμορφώσει προσωπική γνώμη.
Οι Έλληνες επιχειρηματίες - και ιδιαιτέρως οι νέοι - αν εργαστούν στο κατάλληλο πολιτικοοικονομικό περιβάλλον μπορούν να γίνουν πολύ ανταγωνιστικοί σε διεθνές επίπεδο και να συμβάλλουν τα μέγιστα στην εθνική προσπάθεια για την οριστική έξοδο από την κρίση.
Η κρίση είναι αυτή που απομάκρυνε τις τράπεζες από τον παραδοσιακό τους ρόλο και θεωρώ ότι έχουμε μία καλή ευκαιρία να επιστρέψουμε σε αυτόν. Ωστόσο, τα πολύ αυστηρά κριτήρια για την αποφυγή δημιουργίας νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων, είναι κρίσιμος παράγοντας, όπως σημαντική μεταβλητή είναι το γεγονός ότι οι εταιρείες που αλλάζουν έδρα, μεταφέρουν στις χώρες που εγκαθίστανται και το σύνολο των δραστηριοτήτων τους, συμπεριλαμβανομένων και των τραπεζικών (καταθέσεις, δανειοδοτήσεις κλπ).
Σε ποιο ποσοστό των κόκκινων δανείων θεωρείτε ότι υπάρχουν στρατηγικοί κακοπληρωτές και σε ποιο ποσοστό οι συνεργάσιμοι δανειολήπτες;
Έχουμε πλέον στοιχεία για να υποστηρίξουμε ότι οι στρατηγικοί κακοπληρωτές είναι περίπου το ¼ των δανειοληπτών, των οποίων τα δάνεια είναι στην κατηγορία των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Είναι εκείνοι που μπορούν – και κάποιοι μπορούν άνετα - να ανταποκριθούν στις δανειακές τους υποχρεώσεις, αλλά επιλέγουν να εκμεταλλεύονται την κρίση και να κρύβονται πίσω από τους τίμιους δανειολήπτες. Ξέρετε, δεν είναι πολύ δύσκολο σήμερα να ξεχωρίσουμε τους στρατηγικούς κακοπληρωτές από τους συνεργάσιμους δανειολήπτες και να αναγνωρίζουμε την ικανότητα του δανειολήπτη να αποπληρώνει.
Ο ειλικρινής και αδύναμος δανειολήπτης είναι συνήθως ο συνεργάσιμος δανειολήπτης που προσπαθεί να ανταποκριθεί. Ο μη συνεργάσιμος είναι κατά κανόνα και στρατηγικός κακοπληρωτής. Πλέον, δεν έχουμε περιθώρια ανοχής, υπό την έννοια ότι η αξία του δικαίου είναι σημαντική. Ο πραγματικά αδύναμος θα προστατευθεί και θα βοηθηθεί, ο στρατηγικός κακοπληρωτής όμως δε μπορεί να συνεχίσει να ζει εις βάρος του συνόλου.
Ποιες αλλαγές στη νομοθεσία θεωρείτε «κλειδί» για να αρχίσουν πιο θαρραλέες ρυθμίσεις των κόκκινων δανείων όταν ο δανειολήπτης θέλει να πληρώσει αλλά δε μπορεί;
Μετά τις τελευταίες νομοθετικές πρωτοβουλίες, θεωρώ πως το νομικό πλαίσιο είναι, σε γενικές γραμμές, επαρκές. Αν εφαρμοστεί, θα επιτελέσει κατά μεγάλο ποσοστό «την αποστολή του». Το πρόβλημα είναι η μη εφαρμογή του, όπως συμβαίνει και με άλλα μείζονα θέματα στην Ελλάδα που χρονίζουν.
Οι ελληνικές τράπεζες σηκώνουν το βάρος ενός δυσβάσταχτου αποθέματος μη εξυπηρετούμενων δανείων που κληροδότησε η κρίση. Έχουμε δεσμευτεί έναντι των εποπτικών αρχών για συγκεκριμένους στόχους μείωσης αυτού του αποθέματος. Η Eurobank, έχει τη βούληση, τα κεφάλαια και το ανθρώπινο δυναμικό να πετύχει αυτούς τους στόχους. Ξεκινώντας από το 2017, κατά τη διάρκεια του οποίου θα πρέπει να μειώσουμε τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPEs) κατά περίπου 10 ποσοστιαίες μονάδες από τις συνολικά 40 που έχουν προβλεφθεί ως το τέλος του 2019. Μαγικές ή οριζόντιες λύσεις για τα κόκκινα δάνεια δεν υπάρχουν. Θα κινηθούμε με σαφή σχεδιασμό, εφαρμόζοντας μία σειρά από διαφορετικές λύσεις, ανά περίπτωση. Σε αυτές περιλαμβάνονται αναδιαρθρώσεις, ρευστοποιήσεις εξασφαλίσεων, κατά προτίμηση με συναινετικό τρόπο, μερική άφεση χρέους όπου αυτή είναι απαραίτητη και δικαιολογείται καθώς και πωλήσεις χαρτοφυλακίων σε τρίτους.
Γιατί οι τράπεζες δεν ξεκινάνε με τις κατασχέσεις περιουσίας των επιχειρήσεων ή των κομμάτων που χρωστάνε και ξεκινάνε με πλειστηριασμούς των ακινήτων των φυσικών προσώπων;
Οι τράπεζες κινούνται παράλληλα και ταυτόχρονα σε όλα τα επίπεδα, χωρίς εξαιρέσεις. Οι πλειστηριασμοί, στους οποίους αναφέρεστε, είναι το έσχατο μέσο και αυτό πρέπει να σημειωθεί. Πριν απ΄ αυτό υπάρχουν πολλοί τρόποι για να έρθει ο δανειολήπτης να συζητήσει με την τράπεζα και πολλά εργαλεία για την εξεύρεση συναινετικών, ευνοϊκών και λειτουργικών λύσεων και για τις δύο πλευρές. Για να είμαστε ειλικρινείς, ναι οι πλειστηριασμοί είναι το έσχατο μέσο, μερικές φορές όμως και απολύτως αναγκαίο. Ποιός λέει ότι δεν ξεκινούμε από επιχειρηματικά ακίνητα; Από περιπτώσεις που ο επιχειρηματίας κλείνει την επιχείρηση αφήνει στην ανεργία απλήρωτους τους εργαζόμενους, ενώ ο ίδιος έχει πλουτίσει; Ωστόσο, και αυτοί ακόμα οι πλειστηριασμοί δεν μπορούν να προχωρήσουν και ακυρώνονται μέσα στο γενικευμένο κύμα που έχει διαμορφωθεί τελευταία και που τους θεωρεί όλους, αδίκως διωκόμενους.
Οφείλω ωστόσο να σημειώσω ότι η επιτυχής διαχείριση του μείζονος προβλήματος των λεγόμενων κόκκινων δανείων είναι άμεσα συνδεδεμένη με αυτό που συζητούσαμε πριν, δηλαδή τη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας. Και εξηγούμαι:
Με βάση τις επιδόσεις του 2017 θα διεξαχθούν τα επόμενα τραπεζικά stress tests το 2018 σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Σύμφωνα με τα όσα έχουν συμφωνηθεί, η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και η αναπτυξιακή πορεία της οικονομίας θα καθορίσουν ευνοϊκότερες παραμέτρους για τα σενάρια των stress test που είναι και ο κρίσιμος παράγοντας για το τελικό αποτέλεσμα. Με απλά λόγια, αν δεν πιάσουμε ή προσεγγίσουμε τους συμφωνημένους στόχους μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, δε θα χρηματοδοτήσουμε επαρκώς την πραγματική οικονομία και αυτό θα έχει επίπτωση στην εθνική προσπάθεια για επιστροφή στη βιώσιμη και διατηρήσιμη ανάπτυξη.
Στο εξωτερικό, ιδιαίτερα στη Μεγάλη Βρετανία, τα υποκαταστήματα είναι γεμάτα με μηχανήματα και υπάρχει απλώς ένας υπάλληλος που δίνει οδηγίες για τη χρήση τους ή παραλαμβάνει αιτήματα. Αυτό το μοντέλο θα το δούμε σύντομα και στην Ελλάδα;
Η επιβολή των capital controls, προκάλεσε μεν μεγάλα προβλήματα στο εμπόριο και την οικονομία, έφερε όμως μεγάλες αλλαγές στον τομέα των ηλεκτρονικών τραπεζικών συναλλαγών. Με βάση τα επίσημα στοιχεία για τη χρήση πιστωτικών και χρεωστικών καρτών, η Ελλάδα από το 5% του 2015, προ της εφαρμογής των περιοριστικών μέτρων στις συναλλαγές βρίσκεται στο 13% το 2016, αλλά εξακολουθεί να υστερεί σημαντικά από το ευρωπαϊκό μέσο όρο του 31%. Αντιστοίχως έχουν αυξηθεί και οι ενεργοί χρήστες του e-banking στην Ελλάδα κατά περίπου 30% τον τελευταίο χρόνο και κατά περίπου 65% σε σχέση με τον Ιούνιο του 2015, δηλαδή πριν τα capital controls.
Στηρίζουμε και επενδύουμε στην ενίσχυση της χρήσης των ηλεκτρονικών συναλλαγών και των πιστωτικών και χρεωστικών καρτών, καθώς αποτελεί ένα πραγματικό όπλο για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και της μαύρης αγοράς, που σήμερα στην Ελλάδα, όπως προφανώς γνωρίζετε, αγγίζει τα 45 δις. ευρώ, δηλαδή το 25% του ΑΕΠ
Επενδύουμε σημαντικά στην ανάπτυξη ψηφιακών πληρωμών μέσω κινητού, επενδύουμε σε συστήματα που διασφαλίζουν την ασφάλεια των ηλεκτρονικών συναλλαγών και καταπολεμούν το ηλεκτρονικό έγκλημα και θεωρώ ότι σε σύντομο χρονικό διάστημα θα οδηγηθούμε στην πλήρη ψηφιοποίηση των μικρο- συναλλαγών που εκτελούμε στην καθημερινότητά μας. Εμείς ετοιμάζουμε digital καταστήματα, πιλοτικά ήδη λειτουργεί ως e-κατάστημα, το κατάστημά μας στην πλατεία Κολωνακίου και σύντομα θα υπάρξουν και άλλα.
Ωστόσο εκτιμώ ότι ούτε πρέπει, ούτε θέλουμε να γίνουμε Μεγάλη Βρετανία. Ο Έλληνας δίνει αξία στην προσωπική επαφή κατά την εξυπηρέτησή του και θεωρώ ότι θα συνεχίσει να το κάνει, όσο και αν εκσυγχρονιστεί. Είναι χαρακτηριστικό του λαού μας.
Για την ομαλή μετάβαση στη νέα εποχή, η Eurobank έχει αποφασίσει να διατηρήσει το συνδυασμό της παράδοσης του δικτύου του Νέου Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου με την εξέλιξη στην οποία επενδύουμε και θα συνεχίσουμε να πρωτοπορούμε.
Θα έχουμε ανθρώπους που να βοηθούν και να συμβουλεύουν τους πελάτες μας στις καθημερινές τους συναλλαγές, ακόμα και αν όλες οι συναλλαγές γίνονται ψηφιακά. Πολύ σύντομα θα εγκαταστήσουμε virtual μηχανήματα στα καταστήματα της Eurobank όπου υπάλληλοι της τράπεζας, σε πραγματικό χρόνο, θα εμφανίζονται στις οθόνες του καταστήματος και θα συνομιλούν με τους πελάτες σαν να ήταν πίσω από τα γκισέ, με ένα απλό άγγιγμα στην οθόνη, για οτιδήποτε χρειαστούν.
Πολλοί συνάδελφοί σας βρίσκουν ασφυκτικό το πλαίσιο του compliance για τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Υποστηρίζουν ότι «τελείωσε η τραπεζική» και τα χέρια τους είναι δεμένα. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε;
Η κανονιστική συμμόρφωση που επιβλήθηκε στις ευρωπαϊκές τράπεζες με το Σύμφωνο της Βασιλείας έθεσε ουσιαστικά τις βάσεις προστασίας των πελατών και των τραπεζών από κινδύνους που θα μπορούσαν να επιδράσουν αρνητικά στην εύρυθμη λειτουργία τους. Η επιλογή της κανονιστικής συμμόρφωσης ως επιχειρησιακής στρατηγικής ενταγμένη στο ευρύτερο μάρκετινγκ της τράπεζας, μπορεί να προσδώσει σημαντικό στρατηγικό πλεονέκτημα, ιδίως σε μια εποχή όπου ο τραπεζικός ανταγωνισμός, οι προσπάθειες μείωσης των εξόδων και αύξησης των κερδών, επιτάσσουν την ανεύρεση σύγχρονων μεθόδων και εργαλείων. Άλλωστε, το μεγάλο πρόβλημα σήμερα είναι οι πιέσεις που ασκούνται στα τραπεζικά πιστωτικά ιδρύματα ως αποτέλεσμα του ασταθούς και έντονα μεταβαλλόμενου οικονομικού περιβάλλοντος στην ευρωπαϊκή τραπεζική αγορά. Υπό αυτήν την οπτική, με την κανονιστική συμμόρφωση, οδεύουμε σε μία ευρωπαϊκή τραπεζική αγορά με αυστηρούς κανόνες, από μία ευρωπαϊκή τραπεζική αγορά με χαλαρό κανονιστικό πλαίσιο και θεωρώ πως αυτό είναι θετικό τόσο για τις τράπεζες όσο και για τους πελάτες τους.
Προφανώς, αποτελεί κοινό τόπο το γεγονός ότι το οικονομικό περιβάλλον έχει σημειώσει αρκετές αλλαγές που ώθησαν και τα τραπεζικά ιδρύματα να επιλέξουν το δρόμο της επιχειρησιακής στρατηγικής συμμόρφωσης στοχεύοντας όχι μόνο σ την ομαλή και απρόσκοπτη λειτουργία τους αλλά και στη χάραξη μιας πορείας ανάπτυξης. Συμπερασματικά λοιπόν, όχι δεν εκτιμώ ότι τελείωσε η τραπεζική.
Στις ΗΠΑ και στη Γερμανία, ο αριθμός των μη συστημικών τραπεζών είναι πολλαπλάσιος των συστημικών. Είναι σημαντική για μία οικονομία η ύπαρξη μη συστημικών τραπεζών;
Η ανάπτυξη της τραπεζικής αγοράς και των τραπεζικών εργασιών είναι κάτι που όλοι επιθυμούμε. Υπό μία προϋπόθεση: Να τηρούνται οι κανόνες τους υγιούς ανταγωνισμού για όλους. Εφόσον οι τράπεζες κινούνται εντός των κανόνων και των αρχών και δεν υπάρχει «ευνοϊκό» καθεστώς για κάποια σε σχέση με τον ανταγωνισμό, δεν πρέπει να υπάρχει περιορισμός στον αριθμό των τραπεζών. Ο υγιής ανταγωνισμός μόνο καλό μπορεί να φέρει στον τραπεζικό χώρο.
Οι καταθέτες δεν εισπράττουν απόδοση για τις προθεσμιακές καταθέσεις τους και οι τράπεζες δεν εγγυώνται ποσό άνω των 100.000 ευρώ. Θεωρείτε ότι αυτές οι συνθήκες ευνοούν την αποταμίευση; Τι μπορούν να προσφέρουν οι τράπεζες για να προσελκύσουν καταθέσεις αν δεν ανέβουν τα επιτόκια;
Σήμερα δεν είναι πλέον το επιτόκιο αυτό που διαφοροποιεί τις τράπεζες, στον ανταγωνισμό. Όσο πιο ισχυρό είναι σήμερα ένα τραπεζικό σύστημα, τόσο πιο χαμηλά επιτόκια δίνει και η αποκλιμάκωση των επιτοκίων έχει πλέον ευθέως ανάλογη σχέση με την ισχύ του τραπεζικού συστήματος. Είναι επίσης άμεση η σύνδεση των επιτοκίων με τον πληθωρισμό. Συγκριτικό πλεονέκτημα σήμερα για μία τράπεζα είναι η ασφάλεια που παρέχει. Σε ότι αφορά την αποταμίευση, πρόκειται περισσότερο για προσωπική και συλλογική ανάγκη αλλαγής. Για στάση ζωής που χαρακτήρισε επί δεκαετίες τον Έλληνα, χάθηκε για κάποια χρόνια και επανέρχεται δυναμικά.
Η ανάγκη φύλαξης χρημάτων για τη δύσκολη στιγμή και η αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής με αξιοπρέπεια και ανθρώπινες συνθήκες που δεν παρέχονται αυτονόητα όπως θα έπρεπε σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος, είναι πλέον η κινητήριος δύναμη που δίνει την ώθηση στους συνανθρώπους μας να αποταμιεύουν.
Πριν από λίγα χρόνια οι τράπεζες είχαν το όραμα της επέκτασης στα Βαλκάνια, τώρα συρρικνώνουν τις δραστηριότητές του. Πότε θα ξανακοιτάξουν το εξωτερικό και προς ποια κατεύθυνση;
Το 2016 η Eurobank επιστρέφει στην κερδοφορία για πρώτη φορά μετά από το Α΄ τρίμηνο του 2011. Οι διεθνείς δραστηριότητες του ομίλου θα αποδώσουν περίπου τα μισά από τα συνολικά κέρδη του 2016, που θα ανακοινωθούν σύντομα. Το αποτέλεσμα αυτό πέραν του ότι δεν ήταν καθόλου αυτονόητο σε αυτό το διαρκώς μεταβαλλόμενο και απαγορευτικό για μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές, αποτελεί επιβράβευση των στρατηγικών επιλογών της τράπεζας, όπως η στήριξη και ενίσχυση της παρουσίας του ομίλου Eurobank στο εξωτερικό.
Δεν είναι λοιπόν θέμα συρρίκνωσης ή όχι, αλλά θέμα κατάλληλων επιλογών την κατάλληλη στιγμή. Για παράδειγμα, ενέργειες με θετικό πρόσημο για τη Eurobank ήταν μέσα στο 2016 η εξαγορά του συνόλου των δραστηριοτήτων του δικτύου της Alpha Bank Βουλγαρίας που κατέστησε τη θυγατρική μας, την Postbank, τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας με βάση τα καταθέσεις και τις χορηγήσεις αλλά και η πώληση χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων με ελκυστικούς όρους σε Βουλγαρία και Ρουμανία και πλείστες άλλες κινήσεις που έγιναν με στόχο την ενδυνάμωση των ισολογισμών των θυγατρικών μας που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό.