Η ανάλυση των στοιχείων που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ, για την πορεία της οικονομικής δραστηριότητας το τέταρτο τρίμηνο του 2018 και για το έτος συνολικά, μπορεί να φωτίσει τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν το ρυθμό μεγέθυνσης στην παρούσα φάση του οικονομικού κύκλου. Συνοπτικά, αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν ως ακολούθως:
Πρώτον, η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας ενισχύθηκε σε 1,9% το 2018 από 1,5% το 2017. Αυτό επετεύχθη παρά το γεγονός ότι το τελευταίο τρίμηνο του προηγούμενου έτους παρουσίασε σημάδια κόπωσης καθώς ο ρυθμός μεγέθυνσης σε τριμηνιαία βάση κατέστη αρνητικός (-0,1%), μετά από εννέα διαδοχικά τρίμηνα με θετικό πρόσημο. Ως αποτέλεσμα, ο ετήσιος ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ υποχώρησε το τέταρτο τρίμηνο στο 1,6% από 2,1% στο τρίτο τρίμηνο του 2018.
Δεύτερον, η διαμόρφωση περαιτέρω δυναμικής του ρυθμού μεγέθυνσης της οικονομίας κατά το τρέχον έτος, καθώς η στατιστική επίδραση βάσης (carry over effect), είναι θετική, όπως αναλύεται σε επόμενο τμήμα του Δελτίου.
Τρίτον, το κύριο χαρακτηριστικό του αναπτυξιακού προτύπου το 2018 ήταν πρωτίστως η ισχυρή θετική συμβολή του εξωτερικού τομέα λόγω της ταχύτερης ανόδου της εξαγωγικής δραστηριότητας (+8,7%) σε σχέση με τις εισαγωγές (+4,2%) και δευτερευόντως η άνοδος της ιδιωτικής κατανάλωσης (+1,1%). Παράλληλα, η θετική συμβολή του εξωτερικού τομέα της οικονομίας συνδέεται με το υψηλότερο πλεόνασμα στο ισοζύγιο υπηρεσιών και τη συνεχιζόμενη μεγάλη άνοδο του ελληνικού τουρισμού, όπως εξετάσαμε αναλυτικά στο Εβδομαδιαίο Δελτίο της 25/2/2019, καθώς και με την ενίσχυση ορισμένων εξωστρεφών κλάδων της ελληνικής μεταποίησης. Οι θετικές συμβολές των καθαρών εξαγωγών και της ιδιωτικής κατανάλωσης αντιστάθμισαν την αρνητική συμβολή της επενδυτικής δαπάνης και της δημόσιας κατανάλωσης, ενώ παράλληλα καταγράφεται συσσώρευση αποθεμάτων.
Τέταρτον, η υποχώρηση των επενδύσεων οφείλεται στην πτώση των επενδύσεων σε μεταφορικό εξοπλισμό που υπεραντιστάθμισε τον καθαρό σχηματισμό παγίου κεφαλαίου για μηχανολογικό εξοπλισμό. Η συμβολή του τελευταίου άλλωστε, είναι σημαντική για την ανανέωση του φυσικού κεφαλαίου και την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών. Παράλληλα, παρατηρείται σημαντική αύξηση των επενδύσεων σε κατοικίες για πρώτη φορά μετά από δέκα έτη, εξέλιξη που πιθανότατα συνδέεται με την παρατηρούμενη ανάκαμψη των τιμών στην αγορά οικιστικών ακινήτων και την ανοδική πορεία της αγοράς βραχυπρόθεσμης ενοικίασης, στο πλαίσιο της οικονομίας διαμοιρασμού (AirBnb, Home Away και λοιπές πλατφόρμες). Όπως αναλύεται στο τμήμα οικονομικής συγκυρίας του παρόντος Δελτίου, οι τιμές των οικιστικών ακινήτων αυξήθηκαν κατά 1,5% το 2018 μετά από μία δεκαετία συνεχούς πτώσης.
Πέμπτον, η αύξηση της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης υποστηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό από τη βελτίωση του οικονομικού κλίματος, την άνοδο του διαθεσίμου εισοδήματος των νοικοκυριών και της απασχόλησης, η οποία επετεύχθη παρά την υποτονική επενδυτική ζήτηση.
Ανάλυση των Συνιστωσών της Ενεργού Ζήτησης
Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1,1% το 2018 (Q1: +0,5%, Q2: +1,3%, Q3: +1,1%, Q4: +1,1%), συνεισφέροντας θετικά στη μεταβολή του ΑΕΠ κατά 0,7 εκατοστιαίες μονάδες. Η εξέλιξη αυτή συνάδει με τη βελτίωση του όγκου των λιανικών πωλήσεων και των πωλήσεων ΙΧ αυτοκινήτων, των οποίων ο ετήσιος ρυθμός αύξησης διαμορφώθηκε σε 1,7% και 25,6% αντίστοιχα το 2018. Επιπλέον, ο Δείκτης Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης σταδιακά επανέρχεται στα προ της οικονομικής κρίσης επίπεδα καταγράφοντας τις καλύτερες επιδόσεις των τελευταίων δέκα ετών. Τέλος, η αύξηση της απασχόληση ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού στο 80,7% κατά μέσο όρο το 2018, από 78,5% το 2017, συνεισφέρει επίσης στη βελτίωση της ιδιωτικής κατανάλωσης.
Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 8,7% σε ετήσια βάση, ενώ ο ρυθμός αυξήσεως των αντίστοιχων εισαγωγών ήταν αρκετά μικρότερος, κατά 4,2%. Η θετική συνεισφορά των καθαρών εξαγωγών στο ΑΕΠ του 2018 ήταν 1,3 εκατοστιαίες μονάδες και συνεπώς παραμένουν ο βασικός παράγοντας της οικονομικής μεγέθυνσης της χώρας.
Το 2018 οι επενδύσεις συρρικνώθηκαν κατά 12,2%, ενώ μαζί με τα αποθέματα αυξήθηκαν κατά 1,8%. Ειδικότερα, στο τέταρτο τρίμηνο του έτους η επενδυτική δραστηριότητα περιορίστηκε κατά 27,2% σε ετήσια βάση, ενώ μαζί με τα αποθέματα αυξήθηκε κατά 4,1%. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αρνητική συνεισφορά των επενδύσεων στη μεταβολή του ΑΕΠ υπεραντισταθμίστηκε από τη θετική συνεισφορά των αποθεμάτων (-1,6 και +2 εκατοστιαίες μονάδες αντίστοιχα).
Ως προς την ανάλυση των επενδύσεων ανά κατηγορία, σύμφωνα με τα τριμηνιαία εποχικά διορθωμένα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, σημαντική εξέλιξη αποτελεί η αύξηση των επενδύσεων σε κατοικίες, που κατέγραψαν για πρώτη φορά από το 2007 θετικό ετήσιο ρυθμό μεταβολής και στα τέσσερα τρίμηνα του 2018 (Q1: +11,1%, Q2: +5,6%, Q3: +21,3%, Q4: +32,3%). Παράλληλα και οι επενδύσεις σε μηχανολογικό και τεχνολογικό εξοπλισμό ακολούθησαν ανοδική πορεία σε όλη τη διάρκεια του 2018, με τον ετήσιο ρυθμό αύξησης να διαμορφώνεται το τέταρτο τρίμηνο του 2018 σε 6,8%. Αντίθετα, συρρίκνωση έχουν υποστεί τόσο οι επενδύσεις σε κατασκευές εξαιρουμένων των κατοικιών, όσο και οι επενδύσεις σε μεταφορικό εξοπλισμό, που μειώθηκαν το τέταρτο τρίμηνο του 2018 κατά 36,5% και 72,5% αντίστοιχα, σε ετήσια βάση.
Τέλος, η δημόσια καταναλωτική δαπάνη μειώθηκε κατά 2,5% το 2018, καταγράφοντας μείωση για τρίτο συνεχές έτος, αντανακλώντας τη συγκράτηση των δημοσίων δαπανών. Η αρνητική συμβολή της δημόσιας κατανάλωσης στο ΑΕΠ διαμορφώθηκε στις 0,5 εκατοστιαίες μονάδες.
Η Συμβολή των Επιμέρους Κλάδων
Όλοι οι κλάδοι της οικονομίας συνέβαλαν στην αύξηση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας το 2018, στηριζόμενοι στην άνοδο των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών.
Ειδικότερα, τη μεγαλύτερη θετική συμβολή είχε ο τομέας υπηρεσιών (1,1 εκατοστιαίες μονάδες), ο οποίος συμμετέχει με ποσοστό 78,2% (σε τρέχουσες τιμές) στη διαμόρφωση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας. Σημειώνεται ότι η θετική συμβολή του συγκεκριμένου τομέα προέρχεται σχεδόν εξ ολοκλήρου από το εμπόριο και τον τουρισμό.
Επιπλέον, θετική εξέλιξη αποτελεί και η συνεισφορά του δευτερογενούς τομέα, ο οποίος περιλαμβάνει και τη μεταποίηση, στην ΑΠΑ κατά 0,4 εκατοστιαίες μονάδες, υποστηριζόμενη και από τον τομέα των κατασκευών (+0,2 εκατοστιαίες μονάδες από -0,1 εκατοστιαίες μονάδες το 2017).
Τέλος, οριακά θετική συνεισφορά κατά 0,2 εκατοστιαίες μονάδες είχε ο πρωτογενής τομέας, με μικρή όμως συμμετοχή (4,3% σε τρέχουσες τιμές) στη διαμόρφωση της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας.
Ανάλυση της Δυναμικής της Μεγέθυνσης
Ο ετήσιος ρυθμός μεγέθυνσης του πραγματικού ΑΕΠ προσδιορίζεται τόσο από την αναπτυξιακή δυναμική κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους (δηλαδή από τις εκατοστιαίες μεταβολές ανά τρίμηνο), όσο και από τη δυναμική της μεγέθυνσης του προηγούμενου έτους. Επομένως, η στατιστική επίδραση βάσης αφορά τη δυναμική της μεγέθυνσης που προέρχεται από το προηγούμενο έτος και αποτυπώνει τον μέσο ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης που θα προέκυπτε το επόμενο έτος, εάν το επίπεδο του ΑΕΠ που επετεύχθη το τελευταίο τρίμηνο του 2018 παρέμεινε σταθερό τα τρίμηνα του τρέχοντος έτους.
Η στατιστική επίδραση βάσης υπολογίζεται ως η ποσοστιαία διαφορά μεταξύ του επιπέδου του ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο του 2018 και του μέσου επιπέδου του ίδιου έτους. Συνεπώς, όταν το επίπεδο του ΑΕΠ στο τέταρτο τρίμηνο του προηγούμενου έτους είναι υψηλότερο από το μέσο επίπεδο του έτους, όπως συνέβη το 2018, η στατιστική επίδραση βάσης προς το 2019, είναι θετική και αποτυπώνει τον ελάχιστο ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης που θα παρατηρηθεί το επόμενο έτος, βάσει των εξελίξεων του προηγούμενου. Στο Γράφημα 5 απεικονίζεται το επίπεδο και η δυναμική της μεγέθυνσης του ΑΕΠ ανά τρίμηνο το 2018, καθώς και το αποτέλεσμα βάσης το 2019.
Σύμφωνα με την ανάλυση των εθνικολογιστικών στοιχείων για την πορεία του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (σε πραγματικές τιμές) εκτιμάται ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2018, η στατιστική επίδραση βάσεως (carry-over effect) του ρυθμού μεγέθυνσης του 2018 επί του προσδοκώμενου ετήσιου ρυθμού μεγέθυνσης του 2019 είναι θετική, της τάξεως των 0,5 ποσοστιαίων μονάδων.
Η Αγορά Εργασίας
Το μέσο ετήσιο ποσοστό ανεργίας το 2018 υποχώρησε στο 19,3%, μειωμένο κατά 2,2 εκατοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2017 (Γράφημα 6). Ο αριθμός των απασχολουμένων αυξήθηκε κατά 2,0% σε μέσα επίπεδα και ανήλθε συνολικά στα 3.825,0 χιλιάδες άτομα, ενώ ο αριθμός των ανέργων μειώθηκε σημαντικά, κατά 10,9%, και διαμορφώθηκε στα 914,5 χιλιάδες άτομα. Οι εξελίξεις αυτές συνδέονται με τη σταδιακή ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητος, όπως αυτή αναλύεται στο τμήμα της Ελληνικής Οικονομίας του παρόντος δελτίου, η οποία άλλωστε στηρίζει το ρυθμό δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας.
Ειδικότερα, τα βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς εργασίας, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Δεκεμβρίου 2018, ως προς την ηλικία, το φύλο και τη γεωγραφική διάρθρωση, έχουν ως ακολούθως:
Το ποσοστό ανεργίας ανδρών και γυναικών βαίνει μειούμενο και παραμένει σταθερά υψηλότερο μεταξύ των γυναικών (23,1%, έναντι 14,1% μεταξύ των ανδρών).
Ανά ηλικιακή ομάδα, η ανεργία έχει μειωθεί σε όλες τις επιμέρους κατηγορίες.Σε σύγκριση με το 2013, όταν η ανεργία στη χώρα βρισκόταν σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και ιδιαίτερα μεταξύ των νέων 15-24 ετών (-17,5 εκατοστιαίες μονάδες).
Οι νέοι 15-24 ετών άλλωστε έχουν δεχθεί και το μεγαλύτερο πλήγμα στην αγορά εργασίας και παρουσιάζουν σταθερά στα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας σε σχέση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες (39,5%).
Ως προς τη γεωγραφική διάρθρωση, συνεχίζει να καταγράφεται η μεγάλη απόκλιση στα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των Περιφερειών της χώρας. Συγκεκριμένα, η Περιφέρεια της Κρήτης εμφανίζει το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας (8,3%), κυρίως λόγω της εποχιακής συμβολής του τουρισμού, ενώ οι Περιφέρειες Ηπείρου και Δυτικής Μακεδονίας παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό (21,1%).
Αξίζει να σημειωθεί ότι το μέσο ετήσιο ποσοστό ανεργίας για το 2018 διαμορφώθηκε σε επίπεδο χαμηλότερο των προβλέψεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (19,6%) και του ΟΟΣΑ (19,5%).
Τιμές Οικιστικών Ακινήτων
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η αύξηση των τιμών των οικιστικών ακινήτων συνεχίσθηκε και το τέταρτο τρίμηνο του 2018, με το δείκτη τιμών διαμερισμάτων να διαμορφώνεται στις 60,5 μονάδες (από 59,1 μονάδες το τέταρτο τρίμηνο του 2017), αυξανόμενος συνολικά κατά 2,5% το 2018, έναντι της μείωσης κατά 0,4% που κατέγραψε το τέταρτο τρίμηνο του 2017. Για το σύνολο του 2018 οι τιμές των διαμερισμάτων κατέγραψαν αύξηση κατά 1,5%, έναντι μείωσης της τάξης του -1,0% το 2017.
Σε σχέση με την παλαιότητα των διαμερισμάτων, η αύξηση των τιμών ήταν μεγαλύτερη στα νέα διαμερίσματα (μέχρι 5 έτη), κατά 1,7% το 2018, έναντι αύξησης κατά 1,3% στα παλαιά διαμερίσματα (άνω των 5 ετών). Σημειώνεται ότι και στις δύο αυτές κατηγορίες παρατηρείται αύξηση τιμών, τόσο σε τριμηνιαία (και στα τέσσερα τρίμηνα του 2018), όσο και σε ετήσια βάση.
Αναφορικά με την εξέλιξη των τιμών των κατοικιών ανά γεωγραφική περιοχή, ο ρυθμός ανόδου των τιμών των διαμερισμάτων το 2018 στην Αθήνα ήταν ο υψηλότερος σε σχέση με τις υπόλοιπες περιοχές και διαμορφώθηκε στο 2,4% (έναντι μείωσης κατά -1,0% το 2017). Στη Θεσσαλονίκη κατεγράφη οριακή άνοδος το 2018 (0,9%), έναντι της μείωσης τιμών διαμερισμάτων το 2017 (-1,4%), ενώ αύξηση παρατηρήθηκε και στις τιμές των κατοικιών και στις υπόλοιπες μεγάλες πόλεις (0,8%), αλλά και στις λοιπές περιοχές (0,6%).