Αντίθετα µε όσα θα φανταζόταν κανείς, ελληνικές διπλωµατικές πηγές δηλώνουν στα Ναυτιλιακά Νέα οτι η Ελλάδα δεν έχει τίποτα να χάσει από την υλοποίηση του "τρελού ονείρου" του Ερντογάν µε τη διάνοιξη διώρυγας παράλληλης µε τον Βόσπορο. Αντίθετα, - αφήνουν να εννοηθεί - µάλλον θα έχουµε όφελος και εµείς αφού θα διευκολυνθούν οι µεταφορές από το Αιγαίο προς την Κεντρική Ευρώπη συνολικά.
Συγκεκριµένα, οι διπλωµατικές πηγές στην Αθήνα στις οποίες απευθύνθηκαν τα Ναυτιλιακά Νέα, αναφέρουν ότι το project της διώρυγας της Κωνσταντινούπολης παρακολουθείται µε ενδιαφέρον από την ελληνική πλευρά. Εκτιµούν ότι δεν πρόκειται για κάποιο προεκλογικό πυροτέχνηµα του Ερντογάν καθώς έχει ανακοινωθεί τουλάχιστον πριν από 3 χρόνια, πλην όµως διατηρούν επιφυλάξεις ως προς τις δυνατότητες υλοποίησης υπό τις συνθήκες που διαµορφώνονται πλέον στην Τουρκία. Όπως δηλώνουν: «Δεν είµαστε αρνητικοί και δεν απαξιώνουµε ένα τέτοιο έργο, αντιθέτως. Όµως είµαστε µάλλον απαισιόδοξοι για το κατά πόσον µπορεί να βρεθεί αυτή την περίοδο ή στο ορατό µέλλον χρηµατοδότηση».
Η απαισιοδοξία αυτή βασίζεται στην τροχιά που έχει πάρει η τουρκική οικονοµία, την διαφαινόµενη κρίση και τις συνεχείς υποτιµήσεις της λίρας, εξελίξεις οι οποίες περιορίζουν τις επενδυτικές προοπτικές.
Το σχέδιο
Στις όχθες της λίµνης Küçükçekmece, πίσω από το κεντρικό αεροδρόµιο της Κωνσταντινούπολης, βρίσκεται ένας αρχαιολογικός θησαυρός: η Βαθονεία, τα ερείπια ενός χαµένου βυζαντινού λιµανιού.
Οι ανασκαφές στην περιοχή βοηθούν να γεµίσουν τα κενά της πρώιµης ιστορίας της Κωνσταντινούπολης, µιας περιόδου από την οποία σώζονται λίγες δοµές. Ωστόσο, αν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πραγµατοποιήσει το σχέδιο του, ένα µεγάλο µέρος της Βαθονείας µπορεί σύντοµα να βυθιστεί.
Πριν από λίγους µήνες ο πρόεδρος της Τουρκίας ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση προωθεί την κατασκευή ενός παράλληλου διαύλου µε τον Βόσπορο, το θαλάσσιο στενό που χωρίζει την Ευρώπη και την Ασία.
Οι αντίπαλοι του και οι επιστήµονες λένε ότι τα σχέδια - τα οποία θα µετατρέψουν την ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης σε νησί -κρύβουν κίνδυνο περιβαλλοντικής καταστροφής, απειλούν ιστορικά µνηµεία και ασκούν περαιτέρω πιέσεις στο αυξανόµενο έλλειµµα του προϋπολογισµού της Τουρκίας. Ο Ερντογάν ανέφερε για πρώτη φορά το κανάλι το 2011 και από τότε δεν έχει σηµειωθεί σηµαντική πρόοδος. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψης του στη Σερβία, ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε ότι οι εργασίες θα ξεκινήσουν µέσα σε λίγους µήνες.
“Το άνοιγµα ενός νέου καναλιού παράλληλα µε το Βόσπορο, αυτό που ονοµάζουµε Kanal Istanbul, είναι το όνειρό µου”, ανέφερε ο Ερντογάν στις 10 Οκτωβρίου του 2017 κατά τη διάρκεια επιχειρηµατικής διάσκεψης στο Βελιγράδι. “Πρώτα ο Θεός, θα βάλουµε τα θεµέλια στο τέλος του τρέχοντος έτους ή στις αρχές του 2018 ... υπάρχει ένα Σουέζ, ένα κανάλι του Παναµά, και θα υπάρξει ένα Kanal Istanbul”.
Το κανάλι αποτελεί µέρος µιας σειράς τεράστιων κατασκευαστικών έργων - συµπεριλαµβανοµένου ενός τρίτου αεροδροµίου για την Κωνσταντινούπολη και αρκετών γεφυρών - που πρόκειται να ολοκληρωθούν µέχρι το 2023, που είναι η εκατονταετηρίδα της ίδρυσης της τουρκικής δηµοκρατίας. Η κυβέρνηση εκτιµά ότι το έργο του καναλιού θα κοστίσει 10 δισ. δολλάρια, αλλά οι επικριτές λένε ότι αυτές οι εκτιµήσεις είναι πολύ χαµηλές.
"Το έργο εφιάλτης"
Το κανάλι µήκους 43 χιλιοµέτρων θα ξεκινάει από τη Μαύρη Θάλασσα και µέσω της λίµνης Küçükçekmece θα καταλήγει στη Θάλασσα του Μαρµαρά, περνώντας από δάση, πεδιάδες και πηγές γλυκού νερού κατά µήκος της διαδροµής.
Λίγες άλλες λεπτοµέρειες είναι διαθέσιµες, καθώς το έργο απουσιάζει από τα επίσηµα σχέδια υποδοµής, αλλά η πρόταση και µόνο για πρόσθετη πλωτή οδό στην Κωνσταντινούπολη έχει ανησυχήσει τους οικολόγους.
Ο Ερντογάν το ονοµάζει «τρελό σχέδιο », αλλά εµείς το ονοµάζουµε «έργο εφιάλτη», δήλωσε ο Onur Akgül, µέλος της Άµυνας Βορείου Δρυµού, µιας οµάδας µε έδρα την Κωνσταντινούπολη, που είναι αφιερωµένη στην προστασία του περιβάλλοντος.
Οι επιστήµονες προειδοποιούν ότι το κανάλι θα διαταράξει τη λεπτή ισορροπία µεταξύ της Μαύρης Θάλασσας, στα βόρεια της Κωνσταντινούπολης και της Θάλασσας του Μαρµαρά, στο νότιο τµήµα της πόλης. Το κανάλι θα οδηγήσει πιθανώς σε αύξηση υδρόθειου στο Μαρµαρά, προκαλώντας, λένε, µυρωδιά σάπιου αυγού στην Κωνσταντινούπολη.
Η κατασκευή θα µπορούσε επίσης να προκαλέσει ζηµιές σε ανεκτίµητους αρχαιολογικούς χώρους όπως η Bαθονεία, η οποία έχει προσφέρει µια σπάνια εικόνα για τη βυζαντινή ιατρική και απέδωσε αντικείµενα που χρονολογούνται από χιλιετίες. Βόρεια της λίµνης Küçükçekmece, αλλά και κατά µήκος της προγραµµατισµένης διαδροµής του καναλιού, βρίσκεται µια παλαιότερη,ακόµη πιο πολύτιµη περιοχή: το σπήλαιο Yarimburgaz, που ήταν ένας από τους παλαιότερους γνωστούς οικισµούς της Ευρώπης.
Τα οικολογικά χτυπήµατα είναι τεράστια, διότι απειλούν τις οδούς µετανάστευσης και ακόµη και την επιβίωση ορισµένων ειδών ψαριών. Το κανάλι θα µπορούσε επίσης να µολύνει τις πηγές γλυκού νερού στη δυτική Κωνσταντινούπολη και να καταστρέψει κάποιες πηγές εξ ολοκλήρου. “Περίπου 13 συνοικίες λαµβάνουν νερό από αυτή τη λίµνη”, δήλωσε ο Nuray Çolak, πολεοδόµος και ακτιβιστής, αναφερόµενος στη λεκάνη Sazlidere. Η λεκάνη Sazlidere, λίγα µίλια βόρεια της λίµνης Küçükçekmece, θα καταστραφεί από το κανάλι - παρόλο που η πόλη δεν αντέχει να χάσει τις πηγές νερού της. Τα προηγούµενα καλοκαίρια, οι ξηρασίες προκάλεσαν αρκετές φορές έλλειψη νερού στην Κωνσταντινούπολη.
“Αυτό είναι το τελευταίο πράγµα που χρειαζόµαστε για την Κωνσταντινούπολη και την Τουρκία”, δήλωσε ο Çolak. “Δεν µπορώ να καταλάβω πώς µπορούν να εξετάσουν ένα τέτοιο έργο. Δεν είναι λογικό ή εφικτό. “
Η κυβέρνηση όµως υποστηρίζει ότι ο Βόσπορος δεν µπορεί να αντιµετωπίσει την άνοδο της ναυτιλιακής κίνησης. Είναι µια από τις πιο πολυσύχναστες πλωτές οδούς στον κόσµο, µε περίπου 53.000 πλοία να διέρχονται κάθε χρόνο. Τα πετρελαιοφόρα που µεταφέρουν επικίνδυνα υλικά περνούν κάθε µέρα από τα κέντρα πολιτιστικής κληρονοµιάς της Κωνσταντινούπολης.
Τα τελευταία χρόνια τα ατυχήµατα ήταν σπάνια, αλλά µια πετρελαιοκηλίδα το 2003 και ένα δεξαµενόπλοιο που συντρίβεται σε ένα αρχοντικό στην προκυµαία το 2015 αποδεικνύουν ότι ένα σηµαντικό περιστατικό στο στενό θα µπορούσε να έχει ολέθριες συνέπειες.
“Με το σχέδιο Kanal Istanbul, η κίνηση των πλοίων που απειλεί τη ζωή και τα πολιτιστικά αγαθά κατά µήκος του Βοσπόρου θα ελαχιστοποιηθεί”, δήλωσε ο Αχµέτ Αρσλάν, Υπουργός Μεταφορών, Ναυτιλιακών Υποθέσεων και Επικοινωνιών, τον Σεπτέµβριο. Ο Αρσλάν πρόσθεσε ότι το υπουργείο του πραγµατοποίησε γεώτρηση για να ερευνήσει το έδαφος κατά µήκος της προγραµµατισµένης διαδροµής και ότι η TOKI - η κυβερνητική υπηρεσία ανάπτυξης κατοικιών - είχε προβεί σε περιβαλλοντικές εκτιµήσεις.
Μιλώντας σε δηµοσιογράφους, ο Arslan απέρριψε τιςπεριβαλλοντικές ανησυχίες, προσθέτοντας ότι θα δηµιουργηθούν χώροι πρασίνου στο πλαίσιο του σχεδίου.
Οι τιµές των ακινήτων στη σχεδιαζόµενη διαδροµή έχουν αυξηθεί σε αναµονή του έργου.
Ωστόσο, ορισµένοι οικονοµολόγοι έχουν αµφισβητήσει τη βιωσιµότητά του, επικαλούµενοι την κακή απόδοση άλλων µεγα-έργων. Τα έργα αυτά είναι κατασκευασµένα µε ένα συνδυασµό δηµόσιων και ιδιωτικών πόρων και η κυβέρνηση εγγυάται στην εταιρεία-εταίρο ένα ελάχιστο εισόδηµα. Ένα παράδειγµα είναι η Γέφυρα Osmangazi, που εκτείνεται στον κόλπο Izmit ανατολικά της Κωνσταντινούπολης, η οποία άνοιξε το περασµένο καλοκαίρι. Οι οδηγοί έχουν αποφύγει τη γέφυρα λόγω των δαπανηρών διοδίων, προτιµώντας να οδηγούν γύρω από τον κόλπο ή να χρησιµοποιούν τα φτηνότερα πορθµεία. Αντί για τα έσοδα, η κυβέρνηση - και εποµένως ο Τούρκος φορολογούµενος - πρέπει να πληρώσει την εταιρεία που συνέβαλε στην κατασκευή της γέφυρας. Ο Mustafa Sönmez, ένας Τούρκος οικονοµολόγος, εκτιµά ότι η κυβέρνηση θα µπορούσε να υποστεί απώλειες ύψους 1,6 δισεκατοµµυρίων λιρών (352 εκατοµµύρια ευρώ) από τη γέφυρα Osmangazi µέχρι το τέλος του πρώτου έτους λειτουργίας της.
Άλλα οικοδοµικά έργα καταλήγουν επίσης σε απώλειες, διευρύνοντας το αυξανόµενο έλλειµµα του προϋπολογισµού της Τουρκίας και πιέζοντας περαιτέρω την ολοένα και πιο εύθραυστη οικονοµία της, που υποφέρει από τον πληθωρισµό και από την πτώση της τουρκικής λίρας.
Με το κανάλι, η Τουρκία σχεδιάζει να αυξήσει τα έσοδα της απαιτώντας ένα τέλος για τη διέλευση. Ωστόσο, δεν είναι βέβαιο ότι οι ναυτιλιακές εταιρείες θα είναι πρόθυµες να πληρώσουν για µια διαδροµή που µπορούν να χρησιµοποιήσουν δωρεάν: Η Σύµβαση του Μοντρέ του 1936 απαιτεί από την Τουρκία να εγγυάται την ελεύθερη διέλευση σε όλα τα πολιτικά πλοία που διασχίζουν το Βόσπορο σε καιρό ειρήνης.
Παράλληλα µε πολλούς οικονοµολόγους και επιστήµονες, το Επιµελητήριο Πολεοδόµων της Τουρκίας είναι επίσης σταθερά αντίθετο στο σχέδιο. Ο κ. Akif Burak Atlar, πρόεδρος του υποκαταστήµατος της Κωνσταντινούπολης, δήλωσε ότι σχεδίαζε να ξεκινήσει µια νοµική διαδικασία µόλις δηµοσιευθούν τα σχέδια. Αυτές όµως οι διαδικασίες θυµίζουν το µαρτύριο του Σίσσυφου. Το επιµελητήριο ελέγχει τακτικά την κυβέρνηση σχετικά µε τα κατασκευαστικά έργα. Επί του παρόντος εκκρεµούν περίπου 150 δικαστικές υποθέσεις. Μερικές φορές το δικαστήριο τους δικαιώνει, αλλά αυτό σπάνια σταµατά το έργο. “Κερδίζουµε την υπόθεση και το σχέδιο ακυρώνεται, αλλά τότε ο δήµος εγκρίνει ένα νέο, το οποίο είναι ακριβώς το ίδιο”, δήλωσε ο Atlar. Η κατασκευή συχνά επιτρέπεται να ξεκινήσει ενώ οι αγωγές συνεχίζονται.
Από την άποψη του σχεδιασµού, δήλωσε ο Atlar, το έργο του καναλιού δεν έχει νόηµα. Θα προστεθεί στην αυξανόµενη έκταση των προαστίων της πόλης, προκαλώντας περαιτέρω οικοδοµικές και περιβαλλοντικές ζηµίες, καθιστώντας την Κωνσταντινούπολη όλο και λιγότερο βιώσιµη.
Πολλοί πολεοδόµοι που εργάζονται σε κυβερνητικά ιδρύµατα το γνωρίζουν πολύ καλά, πρόσθεσε, αλλά φοβούνται ότι οποιαδήποτε κριτική θα µπορούσε να τους κοστίσει τις δουλειές τους. Από το αποτυχηµένο πραξικόπηµα του περασµένου έτους, περίπου 150.000 άνθρωποι απολύθηκαν σε µια εκκαθάριση που στοχεύει τους κυβερνητικούς αντιπάλους.
“Υπάρχουν πολεοδόµοι στην κυβέρνηση; Ναί. Αλλά δεν έχουν τη θέληση να τους πουν σχετικά µε αυτές τις τεχνικές λεπτοµέρειες, επειδή µπορεί να χάσουν τη δουλειά τους. Κανείς δεν αναλαµβάνει αυτόν τον κίνδυνο “, δηλώνει ο Atlar. “Και τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης φοβούνται να γράψουν γι ‘αυτό.”
Το θέµα µε το κανάλι και άλλα τέτοια έργα, προσθέτει, είναι ότι οι ορθολογικές συµβουλές σχεδιασµού που αντιβαίνουν στα συµφέροντα της κυβέρνησης θεωρούνται τώρα ως πράξη αντιπολίτευσης. “Είναι στην πραγµατικότητα ένα πρόβληµα δηµοκρατίας. Η έλλειψη δηµοκρατίας. Αυτός είναι ο κίνδυνος “, δηλώνει ο Atlar.
Πηγή: Politico
Αναδημοσίευση από το περιοδικό «Ναυτιλιακά Νέα»