Η εγχώρια αγορά της ανακύκλωσης και διαχείρισης απορριμμάτων εξετάζεται σε πρόσφατη μελέτη της Hellastat ΑΕ. Στον κλάδο εντάσσονται διαφορετικές κατηγορίες εταιριών (ανακυκλωτές, συλλέκτες και μεταφορείς αποβλήτων, επιχειρήσεις κατασκευής και λειτουργίας περιβαλλοντικών έργων, εταιρίες παραγωγής και εμπορίας μηχανημάτων και εξοπλισμού διαχείρισης αποβλήτων, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης - Σ.Σ.Ε.Δ. και Φορείς Διαχείρισης των Στερεών Αποβλήτων - Φο.Δ.Σ.Α.).

Βασικό χαρακτηριστικό αποτελεί η διαχείριση των στερεών αποβλήτων μέσω της υγειονομικής ταφής και λιγότερο μέσω των εναλλακτικών τεχνολογιών, οι οποίες ωστόσο είναι περιβαλλοντικά πιο αποδεκτές. Το 2008 η εδαφική διάθεση απέσπασε μερίδιο 77% (έναντι 40% στην ΕΕ). Ακολούθησε η ανακύκλωση με 21% (κοντά στο Κοινοτικό μέσο όρο) και η κομποστοποίηση με 2% (έναντι 17% στην Ε.Ε.). Θερμική επεξεργασία αποβλήτων δεν εφαρμόζεται στη χώρα (έναντι 20% στην Ε.Ε.).

Οι Φο.Δ.Σ.Α. έχουν την ευθύνη της υλοποίησης του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Αποβλήτων - Ε.Σ.Δ.Α. (π.χ. Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων - Χ.Υ.Τ.Α., μονάδες κομποστοποίησης, Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων κ.ά.) και στις αρμοδιότητές τους εμπίπτουν τόσο η χωροθέτηση των έργων, όσο και η επιλογή της τεχνολογίας.

Οι εγχώριες εταιρίες κατασκευής και λειτουργίας με υψηλή τεχνογνωσία είναι περιορισμένες και ο ανταγωνισμός μεταξύ τους για την ανάληψη έργων - τα οποία ταυτόχρονα προκηρύσσονται / προχωρούν με αργούς ρυθμούς - είναι έντονος.

Στο επίπεδο της ανακύκλωσης, τα Σ.Σ.Ε.Δ. που έχουν ρόλο οργάνωσης και συντονισμού συνεχίζουν την αναπτυξιακή τους δράση. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι την περίοδο 2007-2009 η ανακύκλωση υλικών συσκευασίας αυξήθηκε κατά 25,5%, η συλλογή μπαταριών (ανακυκλώνονται στο εξωτερικό) με ρυθμό 42,3%, των συσσωρευτών κατά 85,8% και των αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (Α.Η.Η.Ε.) κατά 120,4%. Επίσης, το μέτρο της απόσυρσης οχημάτων συνέβαλε στην αύξηση της ανακύκλωσης από 49,8 χιλ. σε 146,8 χιλ. οχήματα.

Οι εταιρίες του κλάδου που δραστηριοποιούνται στην ανακύκλωση "scrap" μετάλλων, Α.Η.Η.Ε., οχημάτων και συσσωρευτών παράγουν δευτερογενή προϊόντα υψηλής εμπορικής αξίας, με τις τιμές τους να είναι άμεσα εξαρτώμενες από την αγορά των βασικών μετάλλων. Για τους ανακυκλωτές υλικών συσκευασίας το πιο σύνηθες δευτερογενές προϊόν είναι το χαρτί, το οποίο προωθείται κυρίως στην Ασία.

Προβλήματα

Σύμφωνα με στελέχη του κλάδου με τα οποία συνεργάστηκε η Hellastat για την εκπόνηση της μελέτης, η διαχείριση αποβλήτων αντιμετωπίζει πληθώρα προβλημάτων μεταξύ των οποίων είναι η αδυναμία απεγκλωβισμού από τους Χ.Υ.Τ.Α. με ταυτόχρονη στροφή στις εναλλακτικές τεχνολογίες, οι καθυστερήσεις υλοποίησης των έργων του Ε.Σ.Δ.Α., η λειτουργία παράνομων χωματερών και η προβληματική διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων.

Σχετικά με την ανακύκλωση, ως κύριο ζήτημα τίθεται η καθυστέρηση κατά τα τελευταία χρόνια όσον αφορά την ουσιαστική λειτουργία του Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (Ε.Ο.Ε.Δ.Σ.Α.Π.) με συνέπεια τον περιορισμό της δράσης ελεγκτικών μηχανισμών και τη δυσκολία έγκρισης νέων Συστημάτων, ενώ από την άλλη τα προϊόντα ορισμένων ανακυκλωτών αντιμετωπίζουν δυσκολία στην απορρόφηση τους από την αγορά.

Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η παράνομη διακίνηση "scrap" μετάλλων, εκτός των αρμόδιων Συστημάτων, λόγω της υψηλής εμπορικής τους αξίας.

Προοπτικές

Στη μελέτη της Hellastat προκύπτει ότι οι προοπτικές του κλάδου διαγράφονται ευνοϊκές με βασικό κινητήριο μοχλό το νομοθετικό πλαίσιο, όπως αυτό διαμορφώνεται σε επίπεδο ΕΕ, κυρίως διότι θέτει συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους με και χρονοδιαγράμματα σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων, δεσμεύοντας τα κράτη-μέλη.

Η λειτουργία των εταιρειών του κλάδου ευνοείται από τη χρηματοδότηση από εθνικά και κοινοτικά κονδύλια που διευκολύνουν την υλοποίηση έργων προστασίας περιβάλλοντος και διαχείρισης στερεών αποβλήτων.

Ευκαιρία μπορεί να αποτελέσει η υποχρέωση ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ στο εθνικό δίκαιο έως το τέλος του 2010, καθώς δίνεται η δυνατότητα επικαιροποίησης, εκσυγχρονισμού και απλοποίησης του Ε.Σ.Δ.Α. Αντίστοιχα, ο σχεδιασμός συγχώνευσης των Φο.Δ.Σ.Α. σε έναν ανά Περιφέρεια, με βάση το Πρόγραμμα Καλλικράτης, μπορεί να συμβάλει σε μεγαλύτερη ευελιξία και καλύτερο συντονισμό στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων.

Τέλος, η ψήφιση του Νόμου 3854/2010 τον περασμένο Ιούνιο ενεργοποιεί τον Ε.Ο.Ε.Δ.Σ.Α.Π. και προωθεί για πρώτη φορά την τιμολόγηση των Δήμων βάσει των ποσοτήτων στερεών αποβλήτων που παράγουν.

Χρηματοοικονομική ανάλυση του κλάδου

Στη μελέτη της Hellastat αναλύονται χωριστά οι οικονομικές καταστάσεις 43 επιχειρήσεων που ασχολούνται με την ανακύκλωση μεταλλικών απορριμμάτων και 27 εταιρειών που ανακυκλώνουν μη μεταλλικά απορρίμματα, καθότι υφίστανται σημαντικές διαφορές στα προϊόντα που παράγονται, στην εμπορική τους αξία και στο βαθμό εξάρτησής τους από την αγορά των πρωτογενών μετάλλων.

Τα βασικά συμπεράσματα στην πρώτη περίπτωση συνοψίζονται στα εξής:

- Την περίοδο 09/08 ο μέσος ρυθμός κάμψης του κύκλου εργασιών ήταν -36,6%. Επιπλέον, 1 στις 2 επιχειρήσεις αντιμετώπισε συρρίκνωση των ΚΠΦ (μέση μεταβολή -38,3%). Το 2009 αποτέλεσε μια δύσκολη χρονιά για τον κλάδο μετάλλων γενικότερα, λόγω της σημαντικής κάμψης των τιμών αλλά και της ζήτησης λόγω μειωμένης κατασκευαστικής & μεταποιητικής δραστηριότητας.

- Ο δείκτης των μικτών αποτελεσμάτων σχηματίστηκε στο 19,2% ενώ τα περιθώρια ΚΠΤΦΑ και ΚΠΦ σε 10% και 2,5% αντίστοιχα.

- Η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων παρουσιάστηκε μειωμένη από 13,6% σε 8,8%, αν και υψηλότερη της μέσης τιμής της οικονομίας (5,6%).

- Η ρευστότητα ήταν ικανοποιητική (1,4 η γενική και 0,9 η άμεση).

- Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις χρηματοδότησαν τη λειτουργία τους με εξωτερικές πηγές, καθώς ο δείκτης ξένων προς ίδια κεφάλαια διαμορφώθηκε σε 2,5 προς 1 το 2009 ενώ οι βραχυπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις κάλυψαν το 22,7% των πωλήσεων.

Για τις επιχειρήσεις της δεύτερης κατηγορίας, των μη μεταλλικών προϊόντων, το 2009:

- Η μέση μεταβολή των πωλήσεων ήταν 3,6%. Ταυτόχρονα, το 63,6% του δείγματος αντιμετώπισε επιδείνωση των προ φόρων αποτελεσμάτων του (μέση μεταβολή -15,4%).

- Τα περιθώρια μικτής & λειτουργικής κερδοφορίας του δείγματος υποχώρησαν, με συνέπεια και το καθαρό να περιοριστεί στο 2,5% το 2009 από 3,9%.

- Οι Βραχυπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις κάλυψαν το 1/5 των πωλήσεων. Ο δείκτης Ξένων προς ίδια κεφάλαια ανήλθε σε 1,8 προς 1.

- Η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων υποχώρησε από 14,2% σε 5,5%.