Δεν φταίει η ιδιωτική οικονομία για την κρίση που και εκείνη υφίσταται. Το κράτος χρεοκόπησε, καθώς έσπασε η φούσκα της επιδοτούμενης ανάπτυξης που εκείνο τροφοδοτούσε. Το κράτος καλείται σήμερα να αλλάξει –για να μη βουλιάξει μαζί του και ο τόπος. Πρέπει να περικόψει δραστικά το μέγεθος και τις σπατάλες του, να κόψει τον ομφάλιο λώρο με τις συντεχνίες που το λυμαίνονται, να αυτοκαθαρθεί και να εξορθολογιστεί.
Με λουκέτα και απολύσεις ο ιδιωτικός τομέας πληρώνει βαρύ φόρο στον βωμό της κρίσης –κι ας μην ευθύνεται γι’ αυτήν. Διαθέτει όμως και τη μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής, καθώς στους κόλπους του δραστηριοποιούνται οι πιο δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας μας. Για τις δυνάμεις αυτές η κρίση μπορεί ν’ αποτελέσει εφαλτήριο εκσυγχρονισμού –ώστε να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις που θέτει ο ευρωπαϊκός περίγυρος και η παγκόσμια οικονομία. Στο εκκωφαντικό κενό που αφήνει η κρατική χρεοκοπία, μόνο η ιδιωτική οικονομία μπορεί να προσφέρει τις νέες θέσεις εργασίας, το νέο εξωστρεφές και ανταγωνιστικό μοντέλο ανάπτυξης που χρειάζεται ο τόπος μας.
Αντιμέτωπο με την πρόκληση αυτή βρίσκεται και το ελληνικό εμπόριο. Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος εντείνει τη δομική κρίση που ήδη βίωνε (ιδιαίτερα τα μικρά μαγαζιά) με την ένταση του ανταγωνισμού και την αλλαγή στις καταναλωτικές συνήθειες και δυνατότητες. Το εμπορικό τοπίο αλλάζει ριζικά. Και κάθε αλλαγή συνεπάγεται ωδίνες. Συναισθάνομαι την αγωνία επιβίωσης του εμπορικού κόσμου. Ταυτόχρονα όμως, έχω την πεποίθηση ότι το ελληνικό εμπόριο, όπως έχει πράξει και στο παρελθόν, θα βρει τον δρόμο του εκσυγχρονισμού του, απαλλασσόμενο οικειοθελώς από τις παραδοσιακές στρεβλώσεις του. Και θα βγει από την κρίση πιο ποιοτικό, πιο ανταγωνιστικό, πιο δυναμικό –ανταποκρινόμενο και αυτό στην πρόκληση που η εποχή κι η ανάγκη απευθύνουν στο σύνολο της ελληνικής επιχειρηματικότητας.
Στους δύσκολους αυτούς καιρούς αυτής της αλλαγής που η εθνική μας νωχέλεια την κατέστησε εξαναγκαστική, ο ρόλος κι η ευθύνη των δυνάμεων της ιδιωτικής πρωτοβουλίας προσλαμβάνουν ιδιαίτερο βάρος.
Η κοινωνία, που αναζητεί μια νέα αναπτυξιακή διέξοδο από το αδιέξοδο στο οποίο μας οδήγησε το Κράτος, προσέχει τι λέμε, τι πράττουμε. Από τους κοινωνικούς –όπως και από τους πολιτικούς—ταγούς περιμένει σοβαρότητα και ουσία.
Καθήκον μας είναι να μην την απογοητεύσουμε. Σε αντίθεση με την εικόνα που παρουσιάζει το πολιτικό σκηνικό, εμείς πρέπει να αποτρέψουμε τις διασπαστικές τάσεις που θα μπορούσε να έχει η όξυνση της κρίσης και στους δικούς μας κόλπους. Να αποφύγουμε την ανάλωση σε συντεχνιακές έριδες για μικρά ζητήματα και επιμέρους συμφέροντα. Να υπερβούμε τα τεχνητά διλήμματα που προτάσσει το κομματικό σύστημα, επιδιώκοντας μια υπέρ-συντεχνιακή συστοίχιση των δυνάμεων της παραγωγής με στόχο την ανάπτυξη.
Όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, η ιδιωτική πρωτοβουλία δίνει, εξ υπαρχής, εξετάσεις για την καταξίωσή της στα μάτια της κοινωνίας. Καλείται να γίνει πρωτοπόρος, δημιουργική και αναντικατάστατη δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη. Kαι βεβαίως μπορεί να το κάνει.
Η λογική, η ανάγκη της ριζικής αλλαγής είναι βασικά με το μέρος μας. Αρκεί η ιδιωτική πρωτοβουλία ν’ αποδείξει ότι την επιδιώκει, πρώτα από όλα μέσα στους ίδιους της τους κόλπους. Ότι δεν αποζητά το βόλεμά της στους διαρθρωτικούς αναχρονισμούς ενός συστήματος δανείων, επιδοτήσεων, φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής που έχει οριστικά τελευτήσει.
Οι διαρθρωτικές αλλαγές τις οποίες ορίζει το Μνημόνιο και τις οποίες το πολιτικό σύστημα απέφευγε να προωθήσει διογκώνοντας το κόστος τους, αυτές οι αναπόφευκτα επώδυνες αλλαγές που χρειαζόμαστε, είναι μεσοπρόθεσμα προς συμφέρον όλων των δημιουργικών δυνάμεων της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Γιατί ωθούν προς μια ανοικτή κοινωνία δυναμικής προόδου κι ενάντια σ’ έναν καταθλιπτικό κρατικό πατερναλισμό. Απελευθερώνουν το επιχειρηματικό πεδίο από τα πολλαπλά εμπόδια κι αντικίνητρα που έχει σωρεύσει το μεταπολιτευτικό εποικοδόμημα. Διαμορφώνουν ένα ανοιχτό πεδίο δράσης με περισσότερες ευκαιρίες για όλους, ένα πεδίο δημιουργίας για όλες τις ζωντανές δυνάμεις του τόπου.
Η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι εξ αντικειμένου σήμερα ο πιο αξιόπιστος και δυναμικός κοινωνικός εταίρος, καθώς η επιχειρηματικότητα διαθέτει από τη φύση της τις αρετές εκείνες που απαιτεί η έξοδος από την κρίση: προσαρμοστικότητα, καινοτομικό πνεύμα, τόλμη, δημιουργικότητα. Αν ξεπεράσουμε τον αναχρονιστικό μικροσυντεχνιασμό που ενίοτε μας χωρίζει και μας αυτοπεριορίζει, αν αντιμετωπίσουμε επιθετικά την κρίση με τη βούληση να αλλάξουμε αυτά που την εξέθρεψαν, μπορούμε από κοινού να διαμορφώσουμε τη νέα συνείδηση της επιχειρηματικότητας. Αυτή είναι η πραγματική βάση της ενότητάς μας. Εμείς, δεν πρέπει να φοβόμαστε την αλλαγή. Γιατί κυρίως εμείς μπορούμε να την κάνουμε πράξη –με τις αξίες μας και με τη δουλειά μας.