Σύμφωνα με τα όσα αναφέρουν «Τα Νέα», πέραν των λόγων δημοσίου συμφέροντος που υπαγορεύουν τη δημιουργία πλήρους νομοθετικού πλαισίου, οι δράσεις προς αυτή την κατεύθυνση αποτελούν μνημονιακή δέσμευση, ενώ ο Οργανισμός Οικονομικής Ανάπτυξης και Συνεργασίας (ΟΟΣΑ) έχει βγάλει «κόκκινες κάρτες» διαπιστώνοντας ότι:

• Ο νόμος μέχρι σήμερα παρέχει περιορισμένη προστασία μόνο σε κατηγορίες για ψευδή καταμήνυση ή συκοφαντική δυσφήμηση
• Για να υπάρξει η όποια προστασία υπάρχει η προϋπόθεση μη εμπλοκής του πληροφοριοδότη στο αδίκημα
• Η προστασία του προσώπου βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια του εισαγγελέα και μόνο εάν εκκρεμεί ποινική διαδικασία.

Όλα αυτά ως το τέλος του χρόνου σχεδιάζεται να αλλάξουν. Όπως αναφέρει η εφημερίδα, προ δεκαημέρου ο γενικός γραμματέας για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς, Γιώργος Βασιλιάδης, βρέθηκε στο Λονδίνο όπου είχε επαφές με το ειδικό γραφείο της βρετανικής αστυνομίας το οποίο χειρίζεται το θέμα των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος.

Μέσα στον Σεπτέμβριο αναμένεται να έρθει στην Αθήνα μια ομάδα εξειδικευμένων στελεχών της βρετανικής υπηρεσίας για παροχή τεχνογνωσίας, ενώ ήδη στη Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς έχουν ξεκινήσει διαδικασίες κατάρτισης νομοσχεδίου με στόχο να γίνει νόμος του κράτους έως το τέλος του έτους.

Σε πρώτη φάση, το ενδεχόμενο παροχής οικονομικών κινήτρων στους πληροφοριοδότες δεν φαίνεται να προκρίνεται. Θα δημιουργηθεί όμως, υποστηρίζουν αρμόδιες πηγές, ένα πλαίσιο πλήρους προστασίας στη βάση του βρετανικού μοντέλου. Όποιος «σφυρίζει» υποθέσεις βλαπτικές για το δημόσιο συμφέρον θα προστατεύεται πλήρως.          

Η μεταχείριση του πληροφοριοδότη

Ανάλογα με τη χώρα στην οποία γίνεται η αποκάλυψη των στοιχείων, η μεταχείριση του whistleblower, του πληροφοριοδότη, είναι διαφορετική.

Για τα Luxleaks, το σκάνδαλο που συγκλόνισε το Λουξεμβούργο με τις συμφωνίες αποφυγής φόρων δισεκατομμυρίων ανάμεσα στις φορολογικές Αρχές της χώρας και σε πολυεθνικές, το πρόσωπο - κλειδί ήταν ο Αντουάν Ντελτούρ.

Για τα Panama Papers, με τη διαρροή 11,5 εκατομμυρίων εγγράφων αναφορικά με τη δραστηριότητα 214.488 οφσόρ, γνωρίζουμε μόνο το ψευδώνυμο: Τζον Ντόου.
Για τη λίστα Λαγκάρντ, με τους 130.000 πιθανούς φοροφυγάδες διαφόρων εθνικοτήτων με λογαριασμούς σε ελβετικές τράπεζες, το πρόσωπο που έριξε φως στην υπόθεση είναι ο Ερβέ Φαλσιανί.

Πίσω από τις αποκαλύψεις μεγάλων οικονομικών σκανδάλων τα τελευταία χρόνια κρύβεται ένα βαθύ λαρύγγι. Πίσω από τους επίδοξους έλληνες πληροφοριοδότες βρίσκεται το - σχεδόν - απόλυτο νομικό κενό.

Αν σήμερα κάποιος εργαζόμενος στον ιδιωτικό τομέα θελήσει να αποκαλύψει στις αρμόδιες Αρχές μια οργανωμένη επιχείρηση φοροδιαφυγής, προφανώς μπορεί να το κάνει, αλλά δεν έχει κανένα εχέγγυο προστασίας. Το πιθανότερο είναι ότι θα βρεθεί αντιμέτωπος με αγωγές και μηνύσεις, ενώ με μαθηματική ακρίβεια θα χάσει τη δουλειά του.

Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες, στις οποίες δεν υπάρχει επαρκές νομικό υπόβαθρο για την προστασία του πληροφοριοδότη. Προ ετών, υπάλληλος σε μια από τις μεγαλύτερες ΔΕΚΟ αποκάλυψε πληροφορίες σε σχέση με κακοδιαχείριση. Τελικά έχασε τη δουλειά του. Το νομικό πλαίσιο δεν ήταν επαρκές για να τον προστατέψει.

Τι ισχύει σήμερα στην Ελλάδα

Με βάση το άρθρο 263Β του Ποινικού Κώδικα, όσοι συνεργάζονται με τις Αρχές, υπαίτιοι για πράξεις διαφθοράς ή δράστες εγκλημάτων διαφθοράς μπορούν να αντιμετωπιστούν με επιείκεια, με μείωση ή αναστολή της προβλεπόμενης ποινής ή ακόμα και αποχή από την ποινική δίωξη εφόσον μιλήσουν. Οι μάρτυρες αυτοί εντάσσονται στην πρώτη κατηγορία πληροφοριοδοτών, για τους οποίους υπάρχει μια κάποια προστασία.

Για παράδειγμα, στην παράγραφο 3 του συγκεκριμένου άρθρου περιγράφεται ευνοϊκή μεταχείριση για όσους εμπλέκονται σε υποθέσεις διαφθοράς και δώσουν αποδεικτικά στοιχεία για τη συμμετοχή στις πράξεις αυτές ατόμων που διατελούν ή διατέλεσαν μέλη της κυβέρνησης ή υφυπουργοί.

Στην περίπτωση αυτή, το Δικαστικό Συμβούλιο με βούλευμα που εκδίδεται ύστερα από πρόταση του εισαγγελέα διατάσσει την αναστολή της ασκηθείσας εις βάρος του ποινικής δίωξης και την αμελλητί παραπομπή της δικογραφίας στη Βουλή. Την παραπάνω αναστολή μπορεί να διατάξει και το δικαστήριο, εφόσον τα στοιχεία προσφέρονται, μέχρι την έκδοση απόφασης σε δεύτερο βαθμό. Με το ίδιο βούλευμα ή απόφαση μπορεί να διαταχθεί και η άρση ή η αντικατάσταση των μέτρων δικονομικού καταναγκασμού που έχουν ταχθεί.

Εάν όμως η Βουλή κρίνει ότι τα στοιχεία δεν είναι επαρκή για την άσκηση ποινικής δίωξης εις βάρος υπουργού ή υφυπουργού, το βούλευμα ή η απόφαση ανακαλείται και η ανασταλείσα ποινική δίωξη συνεχίζεται. Εάν η Βουλή αποφασίσει την άσκηση ποινικής δίωξης εις βάρος υπουργού ή υφυπουργού σε περίπτωση καταδίκης από το Ειδικό Δικαστήριο, ο συμμέτοχος που προσέφερε τα αποδεικτικά στοιχεία τιμωρείται με ποινή μειωμένη και το δικαστήριο μπορεί να διατάξει την αναστολή εκτέλεσης της ποινής αυτής.  

Υπάρχουν και άλλες διάσπαρτες διατάξεις στον Αστικό ή τον Ποινικό Κώδικα, ενώ με τον Νόμο 4254/2014 προστέθηκε άρθρο 45Β στον Ποινικό με το οποίο προβλέπεται ένας μανδύας προστασίας στα πρόσωπα που συμβάλλουν στην αποκάλυψη μιας παράνομης πράξης, με την προϋπόθεση όμως τα ίδια να μην εμπλέκονται σε αυτή.

Το συγκεκριμένο άρθρο προβλέπει παροχή προστασίας σε όσους συμβάλλουν ουσιωδώς στην αποκάλυψη παράνομων πράξεων, καθώς με πράξη εισαγγελέα μπορούν να χαρακτηριστούν μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος. Ολες οι προβλέψεις του νόμου, όμως, αφορούν τον δημόσιο τομέα και όχι τον ιδιωτικό.

Επέκταση σε φορολογικά αδικήματα

Η όποια προστασία παρέχεται σήμερα αφορά επί της ουσίας μόνο υποθέσεις διαφθοράς στον δημόσιο τομέα, αναφέρουν πηγές με γνώση του θέματος. Με το υπό κατάρτιση νομοσχέδιο η προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος σχεδιάζεται να επεκταθεί και σε φορολογικά αδικήματα ή ακόμα σε υποθέσεις που σχετίζονται με ληγμένα φάρμακα ή επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία τρόφιμα.

Ένας άτυπος στόχος θα μπορούσε να θεωρηθεί το «τρύπωμα» στα λογιστήρια των επιχειρήσεων. Ανθρωποι που ξέρουν τι γίνεται και εφόσον έχουν στηθεί μηχανές φοροδιαφυγής θα έχουν τη δυνατότητα να καρφώσουν - για λόγους προστασίας του δημοσίου συμφέροντος - και να μη θιγούν από την πράξη τους, ιδίως αν δεν εμπλέκονται στον μηχανισμό κλοπής φόρων.

Το κάρφωμα δεν θα αφορά μόνο οικονομικά εγκλήματα ή πράξεις φοροδιαφυγής, αλλά οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί επιβλαβές για το δημόσιο συμφέρον. Παράλληλα με το νομικό υπόβαθρο σχεδιάζεται να δημιουργηθεί μηχανισμός υποδοχής καταγγελιών και ειδικό γραφείο αξιολόγησης των μαρτυριών. Το οικονομικό κίνητρο για τα σφυρίγματα επί του παρόντος, αναφέρουν αρμόδιες πηγές, δεν βρίσκεται στο τραπέζι.