Ο δανεισμός θα είναι πιο ακριβός, αλλά δεν υπάρχει η επιλογή να μείνουμε για πάντα σε μνημόνια, εξηγεί, ενώ ερωτηθείς για το ενδεχόμενο τέταρτου μνημονίου, κάνει λόγο για απογοητευτική καθυστέρηση που δεν μας επιτρέπει να προετοιμαστούμε για έξοδο στις αγορές. Σχετικά με το χρέος, ο κ. Τσακλόγλου προβλέπει ότι θα υπάρξει συμβιβασμός μεταξύ Γερμανίας και ΔΝΤ, ενώ προειδοποιεί ότι η Eυρωζώνη δεν θα μακροημερεύσει αν δεν εξελιχθεί και σε δημοσιονομική ένωση, ενώ εκτιμά ότι μια κατάρρευσή της θα οδηγήσει στο τέλος και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Έπειτα από τις πρωτοβουλίες Μέρκελ για ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, πιστεύετε ότι η προσπάθεια αυτή θα είναι επιτυχημένη;
Πιστεύω ότι η ένταξη στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης θα έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις. Τα ελληνικά ομόλογα που μπορούν να αγοραστούν με βάση τους κανόνες του προγράμματος είναι λίγα μεν, αλλά είναι και πάρα πολύ λίγα τα ελληνικά ομόλογα που βρίσκονται στην ελεύθερη αγορά. Οπότε θεωρώ ότι μια συμμετοχή μας θα έχει ένα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα στις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων κάτι που πιθανόν θα επιτρέψει στον ΟΔΔΗΧ να κάνει ένα αριθμό πειραματικών εκδόσεων ώστε να συμπληρωθεί η καμπύλη αποδόσεων η οποία εκλείπει αυτή τη στιγμή στην ελληνική αγορά ομολόγων και επίσης να δημιουργήσει και κάποιο «μαξιλαράκι» ώστε να μπορέσουμε κάποια στιγμή μετά τα μέσα του 2018 να χρηματοδοτηθούμε από τις αγορές. Οι κινήσεις αυτές της κ. Μέρκελ θα βοηθήσουν φυσικά στο να γίνει αυτό.
Θεωρείτε ότι τελικά θα υπάρξει τέταρτο μνημόνιο;
Κοιτάξτε, μνημόνιο πότε έχεις; Όταν δεν μπορείς να βγεις στις αγορές. Πότε υποτίθεται ότι η Ελλάδα θα πρέπει να βγει στις αγορές; Στα μέσα του 2018. Έχουμε καθυστερήσει απογοητευτικά. Θα έπρεπε τώρα να βρισκόμαστε στην έκτη αξιολόγηση και δεν έχουμε καν ολοκληρώσει τη δεύτερη. Οπότε όλο το πρόγραμμα έχει καθυστερήσει πολύ και δεν ξέρω αν μας μένει ο χρόνος για να προετοιμαστούμε κατάλληλα. Θέλω να ελπίζω ότι θα μπορέσει να γίνει. Πάντως εδώ υπάρχει ένα θέμα το οποίο δεν συζητιέται πολύ στο δημόσιο διάλογο αλλά νομίζω ότι έχει σοβαρή πιθανότητα να γίνει. Το πρόγραμμα αυτό αρχικά ήταν για 86 δισ. ευρώ. Χρειαστήκαμε όμως πολύ λιγότερα για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Τι σημαίνει αυτό; Ότι περίπου 20 δισ. από το πρόγραμμα αυτό μπορεί να μην χρησιμοποιηθούν. Αν δεν χρησιμοποιηθούν είναι πολύ πιθανό να θεωρηθεί ότι γίνεται κάποια χρονική επέκταση του προγράμματος, με τα χρήματα αυτά. Αυτό βέβαια θα γίνει στην περίπτωση που η Ελλάδα δεν καταφέρει να βγει ακόμα στις αγορές. Δηλαδή ας πουμε στην περίπτωση που τα μακροχρόνια επιτόκια του ελληνικού χρέους παραμένουν σε επίπεδα που να είναι σε επίπεδα παραπάνω από το 5-6%.
Η έξοδος της Ελλάδας στις αγορές θεωρείται από τους περισσότερους ως "εθνικός στόχος". Όμως αν βγούμε δεν θα ανεβεί το κόστος χρηματοδότησής μας; Και πώς θα πιέζεται τότε ο πολιτικός κόσμος να επιβάλλει μεταρρυθμίσεις, με δεδομένη άλλωστε την μέχρι τώρα σχετικήα προθυμία του;
Κοιτάξτε, όσον αφορά στο πρώτο, ισχύει αλλά ποια είναι η εναλλακτική; Μόνο να μείνουμε για πάντα σε μνημόνια. Αλλά αφενός για πάντα σε μνημόνια δεν μπορεί να μείνει πολιτικά καμία κυβέρνηση και αφετέρου δεν είναι εύκολο να μας εγκρίνουν συνεχώς χρηματοδότηση. Μην ξεχνάμε ότι αρκετές από τις χώρες που μας χρηματοδοτούν, πληρώνουν πολύ υψηλότερα επιτόκια για να δανειστούν οι ίδιοι. Είναι ακριβώς το αντίθετο από τα όσα λένε ορισμένοι πολιτικοί στην Ελλάδα περί "τοκογλύφων". Όσον αφορά στο δεύτερο που λέτε, νομίζω είναι κάτι που δεν έχει γίνει αντιληπτό στον ελληνικό πολιτικό κόσμο, αλλά και στον λαό. Είτε είμαστε σε πρόγραμμα, είτε είμαστε στις αγορές, επεκτατικές πολιτικές στα χρόνια που έρχονται δεν πρόκειται να δούμε. Όταν δουν οι αγορές ότι κάνουμε επεκτατικές πολιτικές που ανοίγουν ξανά τα ελλείμματα, πάλι το κόστος δανεισμού μας θα πάει σε απαγορευτικά επίπεδα, οπότε δύο πράγματα θα μας μένουν: είτε να αναιρέσουμε αυτές τις πολιτικές, είτε να ξαναμπούμε σε μνημόνια.
Άρα λέτε ότι το γεγονός ότι δανειζόμαστε από τις αγορές, από μόνο του θα μας αναγκάζει να εφαρμόζουμε μεταρρυθμίσεις;
Ναι. Οι αγορές έχουν δει τι έγινε στην Ελλάδα τα προηγούμε χρόνια. Δεν πρόκειται να μας δανείσουν, αν βλέπουν ότι ακολουθούμε πολιτικές ανεύθυνες. Τώρα, αναφορικά με το αν ο πολιτικός κόσμος θα πείθεται γι' αυτό να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις, υπάρχει φυσικά κι ένα κομμάτι του πολιτικού κόσμου το οποίο δεν έχει καταλάβει τι έχει γίνει. Από την άλλη όμως υπάρχουν και πολιτικοί που το έχουν συνειδητοποιήσει. Θέλω να ελπίζω ότι η μερίδα των δεύτερων είναι πολύ σημαντικότερη από τη μερίδα των πρώτων και ότι βρίσκεται σε πιο υπεύθυνες θέσεις.
Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η κατάληξη της διαμάχης μεταξύ Ευρώπης-ΔΝΤ για το χρέος;
Αυτό που νομίζω ότι όλες οι παράμετροι δείχνουν ότι θα γίνει είναι ότι φυσικά δεν θα γίνει ονομαστικό κούρεμα του χρέους, αλλά θα μειωθεί η καθαρά παρούσα αξία του χρέους. Πώς θα γίνει αυτό; Είτε με κάποιες κινήσεις ώστε τα κυμαινόμενα επιτόκια να μετατραπούν σε σταθερά, δεδομένου ότι όλοι περιμένουμε ότι κάποια στιγμή θα αυξηθούν, είτε με κινήσεις για να επεκταθούν οι περίοδοι αποπληρωμής. Νομίζω ότι αυτά τα χαρακτηριστικά θα έχει μια συμφωνία για το ελληνικό χρέος, το ονομαστικό κούρεμα δηλαδή αποκλείεται. Άμεσα συνδεδεμένο με αυτό είναι και το ζήτημα των πρωτογενών πλεονασμάτων. Όσο μεγαλύτερη είναι η επέκταση των περιόδων αποπληρωμής και όσο μεγαλύτερη είναι η μείωση μέσω της μετατροπής των κυμαινομένων επιτοκίων σε σταθερά, τόσο μικρότερα είναι και τα απαιτούμενα πρωτογενή πλεονάσματα. Η εκτίμησή μου είναι ότι θα υπάρξει ένας συμβιβασμός μεταξύ της Γερμανίας και του ΔΝΤ, δηλαδή ότι αυτό το "μαγικό" ποσοστό του 3,5% μπορεί να ισχύσει για μια περίοδο 3ετίας έως και 5ετίας και μετά να υπάρξει μια σταδιακή μείωση.
Υπάρχουν δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι μεγάλο μέρος αναλυτών προβλέπει έξοδο χωρών από την ευρωζώνη. Εσείς τι πιστεύετε; Έχει μέλλον το ευρώ ή ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση;
Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον ερώτημα και ακαδημαικά. Αν δείτε, γενικά νομισματικές ενώσεις στην ιστορία έχουν υπάρξει πολλές. Οι μοναδικές που διατηρήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι εκείνες που έγιναν και δημοσιονομικές ενώσεις. Αυτό σημαίνει να υπάρχει κάποιας μορφής κοινός προϋπολογισμός.
Για σκεφτείτε το, αν είχαμε όλες οι χώρες της ευρωζώνης συγχρονισμένο κύκλο τότε η νομισματική πολιτική θα ήταν καλή για όλες. Αλλά όταν μια χώρα βρίσκεται σε άνθιση και χρειάζεται υψηλά επιτόκια για να μην υπερθερμανθεί η οικονομία και η άλλη βρίσκεται σε ύφεση και χρειάζεται χαμηλά επιτόκια, δεν μπορεί η ίδια νομισματική πολιτική να είναι καλή και για τους δυο μας. Π.χ. στις ΗΠΑ μπορεί να μην έχουν όλες οι Πολιτείες απόλυτα συγχρονισμένο κύκλο, αλλά η κεντρική διοίκηση μεταφέρει πόρους από τη μία στην άλλη όταν υπάρχουν διαφορές. Αυτό για να γίνει λοιπόν προϋποθέτει κοινό προϋπολογισμό και επομένως δυνατότερη πολιτική ένωση.
Στην Ευρώπη όμως τα τελευταία χρόνια οι τάσεις που επικρατούν είναι τάσεις διασπαστικές, όχι τάσεις περαιτέρω ενοποίησης. Οπότε αυτό βάζει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Μέσα στην κρίση έγιναν πολλές κινήσεις που μας πηγαίνουν πιο κοντά στην κοινή οικονομική διακυβέρνηση. Π.χ ο ESM που αργά η γρήγορα θα γίνει το ευρωπαϊκό διεθνές νομισματικό ταμείο, η τραπεζική ένωση, η συζήτηση για Ευρωπαίο υπουργό Οικονομικών κλπ. Όλα αυτά είναι πραγματικά στοιχεία που όντως οδηγούν σε μια κοινή οικονομική διακυβέρνηση. Σε πολιτικό επίπεδο όμως το πράγμα αυτό "κολλάει".
Οι Γερμανοί λένε ότι δεν θέλουμε να γίνουμε μια "permanent transfer union" δηλαδή μια κατάσταση κατά την οποία οι βόρειοι μονίμως θα χρηματοδοτούν τους νότιους. Τώρα πού θα καταλήξει όλη αυτή η ιστορία δεν το γνωρίζω. Νομίζω όμως ότι αν καταρρεύσει το ευρώ, το επόμενο βήμα θα είναι να καταρρεύσει και η ΕΕ. Και ανεξάρτητα από τα όσα λένε, το ευρωπαίκό project ήταν ένα εξαιρετικά επιτυχημένο project. Ποτέ δεν έχουμε δει τόσο μακρά περίοδο ειρήνης, εμπορίου, σταθερότητας και οικονομικής ευμάριας, παρά την οικονομική κρίση. Απλά για να συνεχίσει να λειτουργεί όλο αυτό, χρειάζονται τα όσα προαναφέραμε.