Ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος 4399/2016 περιλαμβάνει μια σειρά καθεστώτων ενίσχυσης επενδυτικών σχεδίων που έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να εξυπηρετούν γενικές αλλά και εξειδικευμένες αναπτυξιακές στοχεύσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, πέρα από τα καθεστώτα ενίσχυσης που ήδη έχουν προκηρυχθεί και έχουν προκαλέσει το έντονο ενδιαφέρον των επενδυτών, το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης προκήρυξε ένα ακόμα ειδικό καθεστώς ενίσχυσης «Συνεργειών και Δικτυώσεων». Όπως μαρτυρά και ο τίτλος του, το ειδικό αυτό καθεστώς απευθύνεται σε επιχειρηματικές συνέργειες και δικτυώσεις (clusters), με στόχο να ενθαρρύνει την επιχειρηματική συνεργασία, η οποία δεν είναι διαδεδομένη στη χώρα μας τόσο για λόγους θεσμικούς όσο και για λόγους επιχειρηματικής και κοινωνικής κουλτούρας.

Προσδοκία και στόχος μας είναι το επενδυτικό κοινό να ανταποκριθεί θερμά και σε αυτή την πρωτοβουλία, με την οποία επιδιώκουμε να πετύχουμε ταυτόχρονα πολλαπλά αποτελέσματα:

• Να ενισχυθεί η παραγωγικότητα της ελληνικής οικονομίας, που αποτελεί από ένα αρχιπέλαγος μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων οι οποίες είναι αδύνατο να επιβιώσουν στο περιβάλλον του διεθνούς ανταγωνισμού χωρίς την ανάπτυξη  δικτύων συνεργασίας μεταξύ τους.
• Να ενισχυθεί το κοινωνικό κεφάλαιο, δηλαδή το επίπεδο εμπιστοσύνης τόσο μεταξύ των πολιτών και των επιχειρήσεων, μεταξύ τους και απέναντι σε δημόσιους θεσμούς.
• Να δοθεί ώθηση στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, καθώς  η ελληνική κοινωνία είναι μια πολύ άνιση κοινωνία, συγκρινόμενη τουλάχιστον με τα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα. Η  αυξημένη κοινωνική συνοχή σε συνδυασμό με την ενίσχυση των επιπέδων εμπιστοσύνης, είναι παράγοντες ικανοί να οδηγήσουν σε μια συνολική οικονομική πρόοδο.
• Να συμβάλουμε, τέλος, στη μετάβαση προς ένα αναπτυξιακό πρότυπο οικονομίας της γνώσης, με τις συνακόλουθες  τεχνολογικές και καινοτομικές  απαιτήσεις, συνδυάζοντας συνεργατικότητα, εμπιστοσύνη και καινοτομία.

Τα τελευταία 50 περίπου χρόνια έγινε κατανοητό ότι ο κυριότερος πλούτος που μια χώρα διαθέτει δεν είναι οι φυσικοί και κεφαλαιακοί της πόροι, αλλά οι άνθρωποι της, αυτό που τεχνικά ονομάζεται ανθρώπινο κεφάλαιο. Ουσιαστικά η έννοια αυτή αναφέρεται στα επίπεδα εκπαίδευσης,  τεχνολογικής  επάρκειας και καινοτομικής δυνατότητας των μελών μιας κοινωνίας. Πιο πρόσφατα, η επιστημονική κοινότητα διαπίστωσε ότι η παράμετρος του ανθρώπινου κεφαλαίου δεν αποτελεί από μόνη της παράγοντα κοινωνικο-οικονομικής προόδου, αλλά θα πρέπει να συνδυάζεται με την ενίσχυση των επιπέδων εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών μιας χώρας και με τους θεσμούς της – με άλλα λόγια, το ανθρώπινο κεφάλαιο θα πρέπει να συμβαδίζει με το κοινωνικό κεφάλαιο.

Δυστυχώς, η Ελλάδα ενώ διαθέτει ένα εξαιρετικά δυναμικό και καταρτισμένο ανθρώπινο κεφάλαιο, δεν διαθέτει και αντίστοιχα υψηλά επίπεδα κοινωνικού κεφαλαίου. Όπως έδειξε πρόσφατα και μια μεγάλη έρευνα για τις αξίες των Ελλήνων, που διεξήγαγε η Διανέοσις στο πλαίσιο της WorldValuesSurvey (Σεπτέμβριος 2018), οι συμπολίτες μας παρουσιάζουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά κοινωνικής εμπιστοσύνης: το 90% δηλώνουν ότι είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί έως καχύποπτοι με τους περισσότερους ανθρώπους, ενώ τείνουν να εμπιστεύονται πλήρως μόνο την οικογένειά τους (99%) και ανθρώπους που γνωρίζουν προσωπικά (82%) και να δείχνουν χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης προς τους δημόσιους θεσμούς, τους θεσμούς της αγοράς ή της κοινωνίας πολιτών. Αυτά τα χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης, ιδίως συγκριτικά με ό,τι ισχύει σε άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες, αντανακλώνται και στο επιχειρηματικό πεδίο, με αποτέλεσμα να επικρατεί μια κουλτούρα μεμονωμένης επιχειρηματικής δράσης. Αυτή με τη σειρά της συνεπάγεται χαμηλή παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα, αδυναμία να εκμεταλλευθούμε τα οφέλη οικονομίας κλίμακας που προκύπτουν από την επιχειρηματική συνέργεια και μεγέθυνση ή να εισαγάγουμε καινοτομία.

Ακριβώς για αυτούς τους λόγους επείγει να καλλιεργήσουμε στη χώρα μας μια κουλτούρα συνεργασίας και εμπιστοσύνης, τόσο στο κοινωνικό όσο και στο επιχειρηματικό επίπεδο. Αντιλαμβανόμενοι ταυτόχρονα τους κινδύνους μιας υπερσυγκέντρωσης (ολιγοπώλια ή μονοπωλιακές καταστάσεις), αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητα να ενθαρρύνουμε την επιχειρηματική μεγέθυνση μέσα ακριβώς από την επιχειρηματική συνεργασία. Με τον τρόπο αυτό μπορούμε και να αποφύγουμε τις συνέπειες της αποσυγκέντρωσης (π.χ. απουσία οικονομιών κλίμακας), αλλά και να επιτύχουμε πολλαπλά οφέλη από τον συνδυασμό αύξησης της παραγωγικότητας και ενίσχυσης της εμπιστοσύνης. Και τα δύο μεγέθη είναι εξαιρετικά κρίσιμα για την εν γένει πρόοδο της χώρας.

Ένας πρόσθετος λόγος είναι ότι τα χαμηλά επίπεδα κοινωνικού κεφαλαίου προκαλούν έναν φαύλο κύκλο όπου οξύνονται οι πάσης φύσεως ανισότητες (οικονομικές, κοινωνικές, εκπαιδευτικές, περιφερειακές κ.λπ.). Η χώρα μας ήδη προ κρίσης βρισκόταν στις τελευταίες θέσεις στην Ευρώπη ως προς την αντιμετώπιση των ανισοτήτων και των συναφών κινδύνων φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού. Μετά το ξέσπασμα της κρίσης, οι επιδόσεις της χειροτέρευσαν, καθώς οι διαδοχικές μνημονιακές πολιτικές δεν έλαβαν ουσιαστικά υπόψη την ενδεχόμενη επιδείνωση των κοινωνικών δεικτών, στην οποία και οι ίδιες συνέβαλαν με τις πολιτικές βίαιης λιτότητας. Ένας τρόπος να αρθούν αυτές οι συνέπειες είναι να ενθαρρύνουμε τις επιχειρηματικές συνέργειες και δικτυώσεις, που με τα κατάλληλα κίνητρα μπορεί να συμβάλουν σημαντικά στην αναστροφή αυτού του κλίματος.

Ένας ακόμη λόγος που καθιστά σημαντική την καλλιέργεια της επιχειρηματικής συνεργατικότητας είναι ότι αυτή μπορεί επίσης να διευκολύνει την απολύτως απαραίτητη είσοδο της χώρας στις προηγμένες οικονομίες της γνώσης, εκεί όπου η υψηλή εκπαιδευτική, τεχνολογική και καινοτομική επάρκεια του ανθρώπινου δυναμικού αποτελεί το αποφασιστικό συγκριτικό πλεονέκτημα. Γνωρίζουμε πια καλά ότι τόσο η κωδικοποιημένη γνώση (αυτή δηλαδή που μπορεί να αποτυπωθεί με κάποιο τρόπο, π.χ. σε βιβλία και βάσεις δεδομένων) όσο και η γνώση που βρίσκεται ενσωματωμένη σε ανθρώπους είναι καθοριστικής σημασίας για την αναπτυξιακή δυναμική χωρών και περιφερειών, ενώ ταυτόχρονα η μετάδοσή της προϋποθέτει την ύπαρξη αυξημένου  κοινωνικού κεφαλαίου, όπως είναι οι σχέσεις εμπιστοσύνης και αμοιβαιότητας.

Είναι σαφής λοιπόν η σημασία της εμπιστοσύνης και της συνεργασίας για την οικονομική και κοινωνική πρόοδο της χώρας μας. Ακριβώς αυτή την αναγκαιότητα υπηρετεί και το καθεστώς ενισχύσεων που ενεργοποιούμε, το οποίο με τρόπο απλό και χωρίς περιττά εμπόδια επιδιώκει να δώσει κίνητρα συνεργασίας στην επιχειρηματική κοινότητα. Τα οφέλη θα είναι πολλαπλά, εφόσον και οι ίδιοι οι επιχειρηματίες συνειδητοποιήσουν την ανάγκη να συνεργάζονται μεταξύ τους. Από την πλευρά μας, κάνουμε ό,τι μπορούμε να να τους προσφέρουμε τα κατάλληλα υλικά και θεσμικά κίνητρα και εργαλεία.