Σε αυτό το ερώτημα επιχειρεί να απαντήσει η Capital Economics, τονίζοντας πως το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του πληθωρισμού το 2021 αποτυπώθηκε στην ενέργεια και τα καταναλωτικά αγαθά. Μάλιστα, όπως επισημαίνει ο χρηματοοικονομικός οίκος, η ενέργεια από μόνη της είναι υπεύθυνη για περίπου το ήμισυ της αύξησης του πληθωρισμού στις προηγμένες οικονομίες από το τέταρτο τρίμηνο του 2020 και μετά.
Ο ενεργειακός πληθωρισμός έχει αυξηθεί σε όλες τις μεγάλες οικονομίες, έχοντας ως επίκεντρο την Ευρώπη, καθώς στην ευρωζώνη η ενέργεια συμβάλλει πλέον σχεδόν κατά 3% στον ετήσιο πληθωρισμό. Κι ενώ η συμβολή της ενέργειας στον συνολικό πληθωρισμό είναι προς το παρόν χαμηλότερη στο Ηνωμένο Βασίλειο, αναμένεται να «εκτιναχθεί» τον ερχόμενο Απρίλιο, όταν θα τεθεί σε ισχύ η αύξηση του ανώτατου ορίου στους λογαριασμούς οικιακών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, μέτρο που ανακοινώθηκε από την βρετανική κυβέρνηση την περασμένη εβδομάδα. Αντίθετα, η ενέργεια προσθέτει μόνο 2% στον συνολικό πληθωρισμό στις ΗΠΑ.
Προσφορά και ζήτηση - Οι διαφορές ανά περιοχή
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η Capital Economics τονίζει πως ενώ η ενέργεια υπήρξε η «πηγή του κακού» για τον υψηλό πληθωρισμό σε κάθε προηγμένη οικονομία, αποτελεί πλέον πρόβλημα κυρίως για την ευρωζώνη και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτό εξηγεί γιατί το ζήτημα των λογαριασμών (ρεύματος, φυσικού αερίου, κλπ.) των νοικοκυριών έχει εξελιχθεί σε μια πολιτική «καυτή πατάτα» για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Ο λόγος για τον οποίο έχει γίνει περισσότερο… ευρωπαϊκό το πρόβλημα του ενεργειακού πληθωρισμού, έχει να κάνει με το τι συμβαίνει στις παγκόσμιες αγορές ενέργειας. Οι τιμές μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των περιοχών ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες ζήτησης και προσφοράς.
Για παράδειγμα, ενώ οι τιμές του αργού πετρελαίου WTI (το κύριο σημείο αναφοράς των ΗΠΑ) και του αργού Brent (του ευρωπαϊκού σημείου αναφοράς) αυξήθηκαν κατά περίπου 70% από την αρχή του περασμένου έτους, οι αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου διέφεραν σημαντικά. Στην Ασία και τις ΗΠΑ, οι τιμές αναφοράς του φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 70% και 100% αντίστοιχα από την αρχή του περασμένου έτους. Στην Ευρώπη όμως έχουν αυξηθεί πάνω από 300%.
Οι λόγοι είναι πολλοί, σύμφωνα με την Capital Economics, αλλά αφορούν κυρίως την προσφορά. Τα αποθέματα είναι χαμηλά και η τάση για προμήθεια φυσικού αερίου με βραχυπρόθεσμα συμβόλαια έχει καταστήσει δύσκολο για τις κυβερνήσεις να εξασφαλίσουν πρόσθετη προσφορά, αφού η ζήτηση έχει «εκτοξευθεί». Επιπλέον, η γεωπολιτική κρίση στην Ουκρανία αποτελεί απειλή για τις ευρωπαϊκές προμήθειες φυσικού αερίου.
Σημασία έχει ο ρυθμός μεταβολής
Τι ακολουθεί λοιπόν και πώς πρέπει να αντιδράσουν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες; Όσον αφορά τον πληθωρισμό, αυτό που έχει σημασία, σύμφωνα με την Capital Economics, είναι ο ρυθμός μεταβολής των τιμών και όχι το επίπεδο. Κατά συνέπεια, ακόμη και αν οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου παραμείνουν σταθερές στο τρέχον αυξημένο επίπεδο, η συμβολή της ενέργειας στον πληθωρισμό αναμένεται να μειωθεί κατά τη διάρκεια του τρέχοντος έτους. Εάν επιβεβαιωθεί η πρόβλεψη για μέτρια πτώση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, τότε η συμβολή της ενέργειας στον πληθωρισμό θα μειωθεί πιο γρήγορα.
Ωστόσο, «κλειδί» αποτελεί η τόσο μεγάλη αύξηση των τιμών το 2021, η οποία θα οδηγήσει αναγκαστικά σε μείωση φέτος στην ετήσια σύγκριση με το 2022, οδηγώντας σε πτώση του ενεργειακού πληθωρισμού. Ακόμη όμως και σε ένα σενάριο διατήρησης «υψηλών τιμών», στο οποίο το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αυξάνονται περαιτέρω, η συμβολή της ενέργειας στον συνολικό πληθωρισμό αναμένεται να υποχωρήσει προς τα τέλη του 2022.
Οι προκλήσεις
Όπως επισημαίνει η Capital Economics, οι πληθωριστικοί κραδασμοί που προκαλούνται από τις τιμές της ενέργειας θέτουν τρεις προκλήσεις για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Πρώτον, δεν υπάρχουν πολλά που μπορεί να κάνει η νομισματική πολιτική για να επηρεάσει τις τιμές της ενέργειας.
Δεύτερον, ενώ η άνοδος των τιμών της ενέργειας αυξάνει τον πληθωρισμό βραχυπρόθεσμα, η επακόλουθη συμπίεση των πραγματικών εισοδημάτων μεσοπρόθεσμα λειτουργεί αποπληθωριστικά.
Τρίτον, δεδομένου ότι τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα δαπανούν αναλογικά μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους στην ενέργεια, οι υψηλότερες τιμές ενέργειας μπορεί να έχουν σημαντικές συνέπειες στη διανομή της.
Αριστοτέλης Παππάς
